80 χρόνια ΟΗΕ: Οι ειρηνευτικές αποστολές ανά τον πλανήτη, οι επιτυχίες και η αμφισβήτηση

Ήταν μία μέρα σαν σήμερα, η 24η Οκτωβρίου του 1945, όταν ο πλανήτης, που τότε έβγαινε από τον πιο αιματηρό πόλεμο που γνώρισε η ανθρωπότητα, τον Β’ Παγκόσμιο, υποδέχθηκε τη λειτουργία των Ηνωμένων Εθνών, με στόχο να μην επαναληφθούν οι παγκόσμιας κλίμακας αιματοχυσίες των αρχών του 20ου αιώνα.

Ακριβώς 80 χρόνια μετά, ο Οργανισμός που ξεκίνησε με 51 κράτη-μέλη, απαριθμεί πλέον 193, έχοντας ξεπεράσει κατά πολύ την αναποτελεσματική, όπως αποδείχθηκε, προκάτοχό του, την Κοινωνία των Εθνών.

Μία από τις πιο σημαντικές λειτουργίες του ΟΗΕ είναι αναμφίβολα οι ειρηνευτικές επιχειρήσεις του, που αποτελούν σημαντικό παράγοντα επίλυσης διεθνών συγκρούσεων. Τι είναι όμως στην πραγματικότητα οι ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ και πως λειτουργούν;

Οι ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ

Όταν μιλάμε για ειρηνευτικές επιχειρήσεις εκ μέρους του ΟΗΕ, ουσιαστικά αναφερόμαστε στην ανάπτυξη στρατιωτών υπό τη διοίκησή του, των λεγόμενων κυανόκρανων, λόγω του χαρακτηριστικού χρώματος των κρανών και των μπερέδων που φέρουν. Οι αποστολές αυτές λαμβάνουν χώρα σε σπαρασσόμενες από πολέμους περιοχές, εκεί όπου, συνήθως, κανείς άλλος στρατός είτε δε θέλει είτε δε μπορεί να εγγυηθεί την ειρήνη.

Όπως αναφέρει ο ΟΗΕ στην ιστοσελίδα του, «οι ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ δημιουργούν τις απαραίτητες συνθήκες ασφάλειας και υποστήριξης σε εκατομμύρια ανθρώπους καθώς και στους επισφαλείς θεσμούς που δημιουργούνται μετά από μια σύγκρουση».

Τι σημαίνει στην πράξη αυτό; Ότι οι κυανόκρανοι παραμένουν στην περιοχή ως εγγυητές της ειρήνης, καθώς μία επίθεση εναντίον τους θα δημιουργούσε σφοδρή αντίδραση απέναντι στον στρατό ή την παραστρατιωτική ομάδα που θα την επιχειρούσε, ενώ παράλληλα δίνουν τη δυνατότητα στις περιοχές που επλήγησαν από πολεμικές συγκρούσεις να ορθοποδήσουν, παρέχοντας τους ασφάλεια για το διάστημα που θα χρειαστεί να δημιουργήσουν τους δικούς τους, καλά εδραιωμένους, θεσμούς.

Οι επιχειρήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη

Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη 11 ειρηνευτικές επιχειρήσεις σε τέσσερις ηπείρους, στις οποίες υπηρετούν 124.000 άτομα συνολικά. Πιο συγκεκριμένα, στο Κόσοβο, στην Κύπρο, στον Λίβανο, στην Ιερουσαλήμ, στην περιοχή του Γκολάν στα σύνορα Ισραήλ-Συρίας, τη Δυτική Σαχάρα, το Σουδάν, το Νότιο Σουδάν, την Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, το Κονγκό και στην διεκδικούμενη από Ινδία και Πακιστάν περιοχή του Κασμίρ.

Ουσιαστικά μιλάμε για περιοχές οι οποίες βρισκόντουσαν σε εμπόλεμη κατάσταση για χρόνια, με της ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να σταματήσουν οι αιματοχυσίες και, όσο είναι δυνατόν, να επέλθει μια βασική συνεννόηση μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών.

Το οικονομικό κόστος αυτών των επιχειρήσεων καλύπτεται ισότιμα από τα κράτη-μέλη του Οργανισμού, ενώ σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η διεθνής στρατιωτική παρέμβαση που προβλέπεται από ο Κεφάλαιο VII του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, αποτελεί το πιο αποδοτικό οικονομικά μέσο πρόληψης της επανάληψης των συγκρούσεων.

Παλαιότερες ειρηνευτικές αποστολές και αμφισβήτηση

Από την άλλη πλευρά όμως, δεν είναι λίγες οι φορές που οι αποστολές του ΟΗΕ συγκέντρωσαν τα πυρά της διεθνούς κοινότητας για την αδυναμία που επέδειξαν στο να προστατεύσουν άμαχους πληθυσμούς. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της σφαγής της Σρεμπρένιτσα, όταν, το 1995, Σέρβοι από τη Βοσνία σκότωσαν πάνω από 8.000 Βόσνιους μουσουλμάνους άνδρες, ηλικιωμένους αλλά και νεαρά αγόρια.

Η πόλη είχε κηρυχθεί ασφαλής περιοχή από τα στρατεύματα του ΟΗΕ δυο χρόνια νωρίτερα και φυλασσόταν από Ολλανδούς στρατιώτες. Όταν οι Σέρβοι την κατέλαβαν, οι πολύ λιγότεροι σε αριθμό Ολλανδοί δεν έκαναν καμία προσπάθεια να υπερασπιστούν την πόλη.

Πολλοί Βόσνιοι πήγαν στο στρατόπεδο του ΟΗΕ για να ζητήσουν προστασία και αρκετοί δεν έγιναν δεκτοί. Οι Σέρβοι ξεχώρισαν τους άνδρες, τους γέρους και τα αγόρια από τις γυναίκες και τους σκότωσαν, ρίχνοντας τα πτώματά τους σε ομαδικούς τάφους. Η σφαγή αυτή ήταν η μεγαλύτερη της Ευρώπης μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ, μετά την εξέταση των γεγονότων, η Ολλανδική κυβέρνηση παραιτήθηκε.

Το μέλλον

Όλα αυτά όμως ανήκουν στο παρελθόν, όπως η διεθνής κοινότητα ελπίζει σύντομα να συμβεί και με τις δύο μεγάλες εμπόλεμες συγκρούσεις των τελευταίων χρόνων, στη Λωρίδα της Γάζας και στην Ουκρανία. Ήδη στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την επίτευξη ειρήνης, σε αμφότερες τις περιπτώσεις, συζητείται ο ρόλος που θα έχουν οι ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ την επόμενη μέρα. Παρόλα αυτά, το μέγεθος των αποστολών και τα σημεία που θα επιβλέψουν δεν είναι κάτι απλό να συμφωνηθεί.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το αίτημα που είχε διατυπώσει πέρυσι το Ισραήλ για την εγκατάληψη των θέσεων της Unifil, της Προσωρινής Δύναμης του ΟΗΕ στο Λίβανο. Το αίτημα τότε απορρίφθηκε, καθώς υπήρξε διεθνής κατακραυγή, με τις ισραηλινές δυνάμεις να μη διστάζουν μάλιστα να ανοίξουν πυρ, τραυματίζοντας δύο κυανόκρανους από τη Σρι Λάνκα.

Σε κάθε περίπτωση, οι κυανόκρανοι θα συνεχίσουν το έργο τους, αν και το διαρκώς μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον φαίνεται πως θα το κάνει πιο δύσκολο τα επόμενα χρόνια.