Απτόητος από την καθυστέρηση της πτήσης του λόγω απεργίας και την κίνηση στους δρόμους από το αεροδρόμιο στα Σπάτα μέχρι την Αθήνα και την Εθνική Λυρική Σκηνή, ο Σέρχιο Μπλάνκο έρχεται στο ραντεβού μας με την ανυπομονησία του δημιουργού που λαχταρά να δει το έργο του επί σκηνής. Έχουμε λίγα λεπτά μέχρι την έναρξη της γενικής πρόβας και ο Αλέξανδρος Ευκλείδης, τέως καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής και συνσκηνοθέτης του έργου, θα συμβάλλει στην κουβέντα μας μεταφράζοντας από τα γαλλικά στα ελληνικά, μια πολύτιμη συμβολή για την οποία τον ευχαριστούμε θερμά.

Μιλάμε για την αναβίωση της τολμηρής σύγχρονης όπερας δωματίου «Κασσάνδρα» στις 4 και 5 Οκτωβρίου στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, μία συμπαραγωγή με το Κέντρο Πειραματισμού του Θεάτρου Κολόν του Μπουένος Άιρες, σε μουσική του διακεκριμένου Αργεντινού συνθέτη Πάβλο Ορτίς με πρωταγωνίστρια τη Βραζιλιάνα διεμφυλική σοπράνο Μαρία Καστίγιο ντε Λίμα. Τη σκηνοθεσία υπογράφουν οι Ντιάνα Θεοχαρίδη και Αλέξανδρος Ευκλείδης, ενώ συμμετέχουν μουσικοί του Ergon Ensemble υπό τη μουσική διεύθυνση της Φαίδρας Γιαννέλου.

Ο Ουρουγουανός δραματουργός και σκηνοθέτης Σέρχιο Μπλάνκο, μόνιμα εγκαταστημένος στη Γαλλία εδώ και χρόνια, είναι ένας σπουδαίος δημιουργός με ελληνική παιδεία και αγάπη βαθιά για την Ελλάδα που επιστρέφει σε εκείνον μέσω της επιτυχίας των έργων του στην ελληνική θεατρική σκηνή (το «Μια άλλη Θήβα» γνωρίζει τεράστια επιτυχία στην τέταρτη αισίως χρονιά του στο Θέατρο του Νέου Κόσμου), η οποία ετοιμάζεται να υποδεχθεί και τον μονόλογό του «Τα Άνθη του Κακού τον Δεκέμβριο».

Στον μονόλογο «Κασσάνδρα» που γράφτηκε το 2008 στην Αθήνα, με αφετηρία τον μύθο της Κασσάνδρας, βουτάμε στο σύμπαν της ηρωίδας από την Τροία η οποία μεταμορφώνεται σε σύγχρονη διεμφυλική μετανάστρια, που «αφηγείται με σπασμένα αγγλικά την ιστορία της για τη μοναξιά, την απομόνωση και την επιθυμία για κατανόηση». Το έργο ακολούθησε μια εξαιρετική πορεία και ανέβηκε πάνω από 30 φορές, σε όλο τον κόσμο, χαράσσοντας μια διαδρομή από το Παπικό Ανάκτορο στην Αβινιόν στο Θέατρο Κολόν στο Μπουένος Άιρες και την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Ο ερχομός του Σέρχιο Μπλάνκο στην Αθήνα μας δίνει την ευκαιρία για μία περιεκτική κουβέντα γύρω από την αξία της ελευθερίας σήμερα, κεντρικό θέμα στη θεματική του έργου του που θίγει ζητήματα φύλου, ταυτότητας και μετανάστευσης – σήμερα πιο επίκαιρα από ποτέ άλλοτε στην πρόσφατη ιστορία.

Η «Κασσάνδρα» ανεβαίνει για δεύτερη χρονιά στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Πώς εισπράττετε την επιτυχία του έργου σας στην Ελλάδα (σ.σ. σημειώνουμε ότι η παράσταση «Μια άλλη Θήβα», βασισμένη στο έργο του Σέρχιο Μπλάνκο «Tebas Land», συνεχίζεται για τέταρτη χρονιά από το Θέατρο του Νέου Κόσμου σημειώνοντας τεράστια επιτυχία) και το ενδιαφέρον του ελληνικού κοινού;

Είμαι ευτυχής για αυτή την επιτυχία. Την απολαμβάνω. Είναι πάντα πολύ ευχάριστο να έχεις επιτυχία, την οποία πιστεύω ότι πρέπει να τη ζεις στο έπακρο, να τη μοιράζεσαι. Εμένα ωστόσο με υποχρεώνει κάθε μέρα να ξυπνάω στις 5 το πρωί, να γράφω και να δουλεύω. Αντιλαμβάνομαι την επιτυχία ως ένα δάφνινο στεφάνι, ευχάριστο όσο και απλό, στο πλαίσιο της αρχαιοελληνικής προσέγγισης.

Θα παρατηρήσω ότι μοιραζόμαστε και μία συγγένεια στην ψυχοσύνθεση μας ως άνθρωποι της Μεσογείου όπου ζουν οι Έλληνες και της Λατινικής Αμερικής από όπου κατάγεστε εσείς. Οι δύο κουλτούρες συναντώνται στα έργα σας.

Χωρίς αμφιβολία, είναι πολύ κοντά. Όλη η κουλτούρα του ποταμού Ρίο ντε λα Πλάτα που ενώνει τις χώρες της Αργεντινής και της Ουρουγουάης προέρχεται από τους Ιταλούς, τους Ισπανούς, τους Γάλλους, τους λαούς της Μεσογείου. Επομένως ολόκληρη η ελληνορωμαϊκή κουλτούρα έχει μεγάλη επίδραση στην δική μας λατιναμερικανική. Προσωπικά οφείλω πολλά στην ελληνική κουλτούρα καθώς η μητέρα μου ήταν ελληνίστρια. Έτσι, ακόμα κι αν δεν μιλάω ελληνικά, η πρώτη γλώσσα που άκουσα όταν γεννήθηκα ήταν τα ελληνικά.

«Το έργο μιλάει για τον εκτοπισμό, τη μετάβαση, τη μεταφορά στη γλώσσα, στην εδαφική επικράτεια, στον πολιτισμό αλλά και στο φύλο. Είναι το παράδειγμα μιας πορείας που μπορεί να διανύσουμε και η οποία, κατά τη γνώμη μου, αφηγείται και εκφράζει την ελευθερία».

Και όπως έχετε πει, εμπνευστήκατε την «Κασσάνδρα» από τους μετανάστες στην Ομόνοια της Αθήνας το 2008. Η  ηρωίδα έρχεται από τον αρχαιοελληνικό μύθο στο σήμερα ως διεμφυλική μετανάστρια που μιλάει σπασμένα αγγλικά, πέρα από τους γλωσσικούς και πολιτιστικούς περιορισμούς. Γιατί ήταν σημαντική αυτή η ελευθερία μέσα από μία γλώσσα που ούτε εσείς μιλάτε;

Ήθελα να φτιάξω ένα παιχνίδι με την αγγλική γλώσσα, που είναι η γλώσσα των εμπορικών συναλλαγών, όχι τόσο της πολιτιστικής δραστηριότητας. Και ήθελα ο συγκεκριμένος χαρακτήρας να μιλάει άσχημα αυτή τη γλώσσα. Το πρώτο πράγμα που κάνει η Κλυταιμνήστρα όταν βλέπει την «Κασσάνδρα» στην «Ορέστεια» του Αισχύλου είναι να κοροϊδέψει τη γλώσσα της, το πρώτο πράγμα που λέει είναι ότι είναι μία βάρβαρη. Αυτό που ήθελα, λοιπόν, είναι η πρώτη εντύπωση για την Κασσάνδρα να σχηματίζεται από τη γλώσσα.

Το 2008 όταν έγραψα την «Κασσάνδρα», ήταν μια εποχή που στην Αθήνα βλέπαμε πολλούς μετανάστες στους δρόμους της Ομόνοιας και η γλώσσα τους ήταν ακριβώς αυτά τα σπαστά αγγλικά. Επομένως, η επιθυμία μου ήταν να δώσω στο πρόσωπο της Κασσάνδρας αυτή τη γλώσσα. Είναι μια γλώσσα που όλοι μπορούμε να καταλάβουμε, αλλά πρέπει να κάνουμε μια προσπάθεια για να την κατανοήσουμε. Κι αυτό είναι ταυτόχρονα μία πολιτική χειρονομία ως προς την διεμφυλική ταυτότητα της Κασσάνδρας – είμαστε υποχρεωμένοι να προσπαθήσουμε για να την καταλάβουμε και να την ακούσουμε. Είναι ο λόγος για τον οποίο απαγορεύεται να μεταφραστεί το κείμενο. Υπήρξαν 37 «Κασσάνδρες» σε όλο τον κόσμο αλλά ποτέ καμία δεν μεταφράστηκε. Για μένα, σημαίνει ότι απαγορεύεται η μετάφραση του κειμένου.

Έχουν περάσει 17 χρόνια από τότε που γράψατε το έργο…

Εκείνη την εποχή δεν μιλάγαμε για διεμφυλικότητα και δυαδικότητα. Είναι απίστευτο.

«Το 2008 ήταν αδιανόητο ότι θα κυβερνούσαν πολιτικοί όπως ο Μπολσονάρο, ο Τραμπ, ο Μιλέι, ο Νετανιάχου, ο Πούτιν. Δεν πιστεύαμε ότι ήταν δυνατό κι όμως σήμερα, 17 χρόνια μετά, οι άνθρωποι αυτοί κυβερνούν και καταστρέφουν τον πλανήτη».

Αισθάνεστε ότι τα θέματα που θίγει η Κασσάνδρα σχετικά με το φύλο, την σεξουαλικότητα και την ταυτότητα είναι πιο επίκαιρα σήμερα από ότι ήταν το 2008;

Ναι, γιατί το έργο μιλάει για τον εκτοπισμό, τη μετάβαση, τη μεταφορά στη γλώσσα, στην εδαφική επικράτεια, στον πολιτισμό αλλά και στο φύλο. Είναι το παράδειγμα μιας πορείας που μπορεί να διανύσουμε και η οποία, κατά τη γνώμη μου, αφηγείται και εκφράζει την ελευθερία.

Η Κασσάνδρα είναι ένα έργο που υμνεί την μετάβαση, τη δυνατότητα να αλλάξει κάποιος και να καταστεί ελεύθερος. Η Κασσάνδρα είναι απολύτως ελεύθερη, τόσο που δεν πεθαίνει καν. Και δεν βάζει ποτέ τον εαυτό της στη θέση του θύματος. Γιορτάζει αυτή την ελευθερία. Στον σύγχρονο κόσμο αυτό που είναι κυρίως σε κίνδυνο είναι η ελευθερία, περισσότερο από ποτέ. Το 2008 ήταν αδιανόητο ότι θα κυβερνούσαν πολιτικοί όπως ο Μπολσονάρο, ο Τραμπ, ο Μιλέι, ο Νετανιάχου, ο Πούτιν. Δεν πιστεύαμε ότι ήταν δυνατό κι όμως σήμερα, 17 χρόνια μετά, οι άνθρωποι αυτοί κυβερνούν και καταστρέφουν τον πλανήτη.

Με δεδομένη την κοινωνικοπολιτική στροφή σήμερα προς την ακροδεξιά, μέσα από πιο πρίσμα επιθυμείτε να δουν οι θεατές την «Κασσάνδρα»;

Η σημερινή πολιτική κατάσταση καθιστά την «Κασσάνδρα» ακόμα πιο ηρωική. Αυτό που καθορίζει έναν ήρωα ή μια ηρωίδα είναι η ικανότητα να υπερασπιστεί μια ιδέα, όχι μία ιδεολογία. Ενώπιον του κινδύνου της ακροδεξιάς ιδεολογίας, η οποία ταιριάζει πολύ καλά με τρεις ακόμα ιδεολογίες – τον φασισμό, την αποικιοκρατία και τον νεοφιλελευθερισμό σε οικονομικούς όρους – η Κασσάνδρα υπερασπίζεται την ελευθερία, κυρίως απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό, την πιο επικίνδυνη ιδεολογία από όλες. Γι’ αυτό το λόγο μιλάει συνέχεια για χρήματα, ξεκινώντας από μία συναλλαγή με λαθραία τσιγάρα. Είναι μία ηρωίδα της ελευθερίας, όπως η Άννα Καρενίνα, η Μαντάμ Μποβαρί.

Ο Σέρχιο Μπλάνκο με τη Μαρία Καστίγιο ντε Λίμα στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ.

Οι καλλιτέχνες πρέπει να εκφράζουν την οπτική τους, τη θέση τους απέναντι στα τρέχοντα προβλήματα της επικαιρότητας;

Δεν ξέρω αν ο καλλιτέχνης πρέπει να παίρνει θέση. Ο καθένας βρίσκει τον τρόπο του. Τα μεγάλα έργα τέχνης πάντα εκφράζουν μια θέση, οι καλλιτέχνες δεν έχει σημασία τι πιστεύουν, έχουν ιδιωτική ζωή.

«Η ζωή μου είναι εμπνευσμένη από την Ελλάδα, γιατί διαμορφώθηκε από τη μητέρα μου, την σκέψη της. Όταν ήμουν μικρός, διάβαζα την Ιλιάδα, την Οδύσσεια, γνωρίζω τον ελληνικό κόσμο από την παιδική μου ηλικία. Έτσι, η Ελλάδα είναι πάντα μέσα μου».

Η «Κασσάνδρα» ως όπερα δωματίου από τον Πάβλο Ορτίς προσδίδει μια νέα δυναμική στο έργο σας, ενδεχομένως μια άλλη δυνατότητα κατανόησης;

Ο Πάβλο Ορτίς έκανε κάτι εξαιρετικό: μεταφράζει όλο αυτό τον κόσμο, όλα όσα μόλις είπαμε για την Κασσάνδρα, σε μουσική. Γιατί αν εγώ τοποθετώ την Κασσάνδρα στη θέση μιας ηρωίδας, ο Πάβλο κατάφερε με τη μουσική του να δώσει στον μύθο ιερή διάσταση και ολοκλήρωσε κάτι που έλειπε από το κείμενό μου. Έγινε μία επίσης εξαιρετική δουλειά από την ομάδα που εργάστηκε στην παραγωγή, την Ντιάνα Θεοχαρίδη και τον Αλέξανδρο Ευκλείδη στην σκηνοθεσία, με ευαισθησία απέναντι στο κείμενο και τη μουσική. Κατάφεραν να κάνουν κάτι που είναι σπάνιο στον κόσμο της όπερας: να τοποθετήσουν μια ηρωίδα αυτού του τύπου στο κέντρο της εξουσίας, όπως είναι το Teatro Colón στο Μπουένος Άιρες. Κι αυτό είναι κάτι που πέτυχαν ο Αλέξανδρος και η Ντιάνα. Για μένα είναι μία πολιτική κίνηση, που καθιστά την «Κασσάνδρα» ένα κουαρτέτο – είναι ο Πάβλο, το κείμενο μου, ο Αλέξανδρος και η Ντιάνα – που περιστρέφεται γύρω από την υπέροχη παρουσία της Μαρία.

Το πιο όμορφο πράγμα σε αυτή την παραγωγή σχετικά με το έργο και το θέατρο της όπερας, είναι ότι πρόκειται για ένα σύνολο που εργάζεται.

Συνεχίζοντας να δημιουργείτε, τι μπορεί να αποτελεί έμπνευση για εσάς σήμερα; Η Ελλάδα συνεχίζει να σας εμπνέει;

Με εμπνέει σε μεγάλο βαθμό. Πάντα με ενέπνεε. Η ζωή μου είναι εμπνευσμένη από την Ελλάδα, γιατί διαμορφώθηκε από τη μητέρα μου, την σκέψη της. Όταν ήμουν μικρός, διάβαζα την Ιλιάδα, την Οδύσσεια, γνωρίζω τον ελληνικό κόσμο από την παιδική μου ηλικία. Έτσι, η Ελλάδα είναι πάντα μέσα μου. Για 30 χρόνια, σχεδόν κάθε χρόνο, ερχόμουν με τον πατέρα και τη μητέρα μου, για να περιηγηθούμε στην Ελλάδα, στους αρχαιολογικούς χώρους, στα μουσεία της αλλά και στην Τουρκία, σε περιοχές της Μεσογείου, κυρίως στην ελληνική κουλτούρα.

Η μητέρα μου πέθανε πριν από τρία χρόνια. Στην ταφή της, η επιθυμία της ήταν να έχει μαζί της χώμα από την πόλη της Τροίας. Μετά τον θάνατό της, υπάρχει όλη αυτή η κληρονομιά που πρέπει να διαχειριστώ, να δεχτώ και να δουλέψω μαζί της: τα βιβλία της, οι σημειώσεις της, τα τετράδιά της, τα ποιήματά της.

Έτσι, η Ελλάδα τώρα βασίζεται σε μία διαθήκη που μου είναι πολύ οικεία. Είναι η κληρονομιά μου κι αυτό με εμπνέει πάντα. Και για να επιστρέψω στην αρχή της συνέντευξης, η επιτυχία του έργου μου στην Ελλάδα βοηθά στη διατήρηση του δεσμού μου με εκείνη. Η επιθυμία μου είναι πάντα να προσπαθώ να κατανοήσω τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Δεν έγραψα την «Κασσάνδρα» για να φέρω τον μύθο στο παρόν μας. Ήθελα να ξεκινήσω από το σήμερα για να κατανοήσω τους μύθους και την αρχαία Ελλάδα. Πρόκειται για έναν χώρο όπου ανακαλύπτω όχι μόνο το παρελθόν του πολιτισμού μας, αλλά και τη μητέρα μου. Είναι ένας τόπος όπου δεν παραμένει μόνο η κληρονομιά του τοπίου, αλλά και η ζωή της μητέρας του. Πιστεύω λοιπόν ότι θα συνεχίσω να εργάζομαι πολύ γύρω από την Ελλάδα.

INFO «Κασσάνδρα» – Πάβλο Ορτίς / Σέρχιο Μπλάνκο. Όπερα δωματίου, συμπαραγωγή με το Κέντρο Πειραματισμού του Θεάτρου Κολόν του Μπουένος Άιρες. 4 & 5 Οκτωβρίου, Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ. Ώρα έναρξης: 20.30 (Κυριακή: 19.30). Διάρκεια: περίπου 70 λεπτά