Φέτος, συμπληρώνονται 8 χρόνια λειτουργίας του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), μιας διαδρομής γεμάτης πολιτιστικές, εκπαιδευτικές και κοινωνικές πρωτοβουλίες που έχουν καταστήσει το χώρο αυτό αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των κατοίκων -και επισκεπτών- της Αθήνας. Με αφορμή αυτή την επέτειο, η Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΚΠΙΣΝ Έλλη Ανδριοπούλου μας μιλά για τις σημαντικότερες στιγμές της πορείας του οργανισμού, τη φιλοσοφία και τις πρωτοβουλίες που αναδεικνύουν την αποστολή του, τον κοινωνικό αντίκτυπο του έργου τους, καθώς και μελλοντικές δράσεις που εξετάζονται με στόχο να συνεχίζουν να εμπνέουν, να στηρίζουν και να ενώνουν την κοινότητα.
Έλλη Ανδριοπούλου, Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΚΠΙΣΝ. Φωτογραφία: Αλεξάνδρα Μασμανίδη
Το ΚΠΙΣΝ συμπληρώνει φέτος 8 χρόνια λειτουργίας. Ποια στιγμή αυτής της πορείας έχετε ξεχωρίσει;
Έχω τη μεγάλη τιμή και τη χαρά, μέσα από διαφορετικές ιδιότητες, να έχω ζήσει από πολύ κοντά το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σε όλα τα στάδια της κατασκευής και λειτουργίας του. Από την περίοδο κατασκευής θυμάμαι την προσμονή που όλοι νιώθαμε για τη δημιουργία του παρακολουθώντας τον Χορό των Γερανών στο εργοτάξιο το 2014, την προσέλευση και ενθουσιασμό χιλιάδων επισκεπτών όταν άνοιξε για λίγες μέρες το υπό κατασκευή πάρκο για το πρώτο τριήμερο φεστιβάλ “Light up the Night” τo 2015, και φυσικά την τελετή παράδοσης του έργου από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στην Ελληνική Πολιτεία τον Φεβρουάριο 2017.
Από την αρχή της λειτουργίας μας, είναι πολλές οι αξιοσημείωτες στιγμές, αλλά περισσότερο με συγκινεί να βλέπω τα συναισθήματα των επισκεπτών και επισκεπτριών σε εκδηλώσεις γιορτής όπως η Παραμονή Πρωτοχρονιάς και οι συναυλίες στο Ξέφωτο ή σε καθημερινές τους επισκέψεις, όπως όταν ένα ζευγάρι αρχίζει να χορεύει μαζί με τα χορογραφημένα σιντριβάνια στο Κανάλι ή όταν ένα παιδί ανοίγει διάπλατα τα μάτια του αντικρύζοντας την τεράστια αράχνη Maman της Louise Bourgeois. Αυτές είναι οι στιγμές που νιώθω ότι κάτι κάνουμε καλά.
Και φυσικά νιώθω μεγάλη περηφάνια όταν το ΚΠΙΣΝ γίνεται αφορμή προβολής της χώρας μας μέσα από τη φιλοξενία διεθνούς εμβέλειας εκδηλώσεων, μέσα από βραβεία και διακρίσεις, ή ακόμα και ως τουριστικός προορισμός.
Ποιες πρωτοβουλίες του ΚΠΙΣΝ φωτογραφίζουν την αποστολή του, ως προς τη δημιουργία μιας βιώσιμης και συμπεριληπτικής κοινωνίας;
Η αποστολή του ΚΠΙΣΝ είναι η ενεργοποίηση του δημόσιου χώρου για να εμπλουτίζουμε τη ζωή των επισκεπτών και επισκεπτριών μας και να προάγουμε αξίες και πρακτικές που οδηγούν σε μια πιο ισότιμη, βιώσιμη, συνεκτική κοινωνία. Οπότε σωστά εντοπίζετε ότι η βιωσιμότητα και η συμπερίληψη είναι εντυπωμένες στο DNA του οργανισμού μας και το σύνολο των δράσεων και υπηρεσιών του ΚΠΙΣΝ σχεδιάζονται και υλοποιούνται πάνω σε αυτούς τους άξονες.
Πρωτοβουλίες που ξεχωρίζουν είναι το ετήσιο φεστιβάλ WOW-Women of the World για θέματα έμφυλης ισότητας, το SNFCC Youth Council μέσα από το οποίο δίνουμε φωνή και χώρο στη νέα γενιά, το SNFCC Green Weekend- το διήμερο ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης γύρω από επίκαιρα ζητήματα περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, τα προγράμματα που απευθύνονται σε επισκέπτες και επισκέπτριες μεγαλύτερης ηλικίας, και τα Open Agoras- διήμερα bazaar αφιερωμένα σε ομάδες και συλλογικότητες που κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο. Σημαντικές επίσης θεωρώ όλες τις δράσεις και υπηρεσίες προσβασιμότητας που εξασφαλίζουν την ισότιμη συμμετοχή και ορατότητα ατόμων με αναπηρία.
Φωτογραφία: Νίκος Καρανικόλας
Χρησιμοποιήσατε φέτος το μοντέλο SROI. Ποιοι ήταν οι βασικοί δείκτες και ποια προγράμματα εξετάστηκαν στην ανάλυση σας; Ποια ήταν τα σημαντικότερα ευρήματα αυτής της έρευνας;
Από την πρώτη μέρα λειτουργίας του ΚΠΙΣΝ, μετράμε με διάφορους τρόπους τον κοινωνικό μας αντίκτυπο. Τον αριθμό επισκέψεων, τον αριθμό εκδηλώσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την ικανοποίηση των επισκεπτών μας, κτλ., ενώ στο παρελθόν είχαμε εκπονήσει και αναλυτική μελέτη επιδράσεων.
Φέτος, υιοθετήσαμε για πρώτη φορά τη μεθοδολογία Social Return on Investment (SROI) προκειμένου να αποτιμήσουμε την κοινωνική αξία των δράσεών μας σε οικονομικούς όρους, δηλαδή με έναν δείκτη που συμπυκνώνει τον συνολικό αντίκτυπο του έργου μας.
Η μέτρηση είναι βασισμένη σε δεδομένα του 2023 τα οποία αφορούν στις εκδηλώσεις προγραμματισμού, τα σχολικά προγράμματα, το πρόγραμμα εθελοντισμού, και τις δράσεις προσβασιμότητας. Η μελέτη αυτή εκπονήθηκε από τη Deloitte με τα εξής σημαντικά απολογιστικά στοιχεία: Το συνολικό ύψος της επένδυσης του ΚΠΙΣΝ για τα συγκεκριμένα προγράμματα έφτασε τα 5,7 εκατομμύρια ευρώ, ο συνολικός αριθμός των εμπλεκομένων ξεπέρασε τους 430.000, για την υλοποίηση των προγραμμάτων αφιερώθηκαν 8.300 ώρες, και τα συνολικά αποτελέσματα των οποίων η αξία αποτιμήθηκε σε οικονομικούς όρους άγγιξαν τα 35,9 εκατομμύρια ευρώ.
Με βάση τη σύνθεση των παραπάνω δεδομένων, ο δείκτης απόδοσης SROI ισούται με 6,26:1. Αυτό σημαίνει πως για κάθε ένα €1 που δαπάνα το ΚΠΙΣΝ για προγράμματα και δράσεις, €6,26 επιστρέφονται ως αξία στην κοινωνία.
«Για κάθε 1€ που δαπανά το ΚΠΙΣΝ» μας λέτε, «επιστρέφονται 6,26€ σε κοινωνική αξία». Πρακτικά, τι σημαίνει αυτό για την κοινωνία; Πώς μπορούν οικονομικά δεδομένα όπως αυτό να χρησιμοποιηθούν για την προσέλκυση νέων συνεργασιών ή χρηματοδοτήσεων;
Πρακτικά τα αποτελέσματα της μελέτης SROI επιβεβαιώνουν το ισχυρό κοινωνικό αποτύπωμα του ΚΠΙΣΝ καθώς γίνεται αντιληπτό το μέγεθος της επίδρασης στη ζωή των ωφελούμενων και μάλιστα σε βάθος χρόνου. Είτε πρόκειται για μια δωρεάν συναυλία στο Ξέφωτο, είτε για ένα σχολικό πρόγραμμα που ευαισθητοποιεί μαθητές και μαθήτριες για περιβαλλοντικά ζητήματα, είτε ένα καθημερινό πρόγραμμα άθλησης, η ποικιλόμορφη εμπειρία που αποκομίζει κανείς από το ΚΠΙΣΝ μεταφράζεται σε μέγεθος κοινωνικής αξίας και αυτό είναι ένα πολύτιμο στοιχείο, όχι μόνο για εμάς που χαράσσουμε τη στρατηγική του οργανισμού μας, αλλά και για δυνητικούς υποστηρικτές μας, οι οποίοι επιδιώκουν η συνεισφορά τους σε κοινωφελείς φορείς να έχει σημαντικό αντίκτυπο. Τέτοιου είδους μελέτες και πρακτικές, όπως και το ESG Report που θα εκδώσουμε φέτος για πρώτη φορά, μας φέρνουν σε κοινό τόπο με κοινή γλώσσα με οικονομικούς παράγοντες, και είναι ζητούμενο η διάδραση αυτή να γίνεται σε όρους ορθής διακυβέρνησης, διαφάνειας, και ευθύνης.
Φωτογραφία: Γιώργης Γερόλυμπος
Βάσει του SROI, διαπιστώσατε κάποια πεδία που μπορούν να βελτιωθούν ώστε να αυξηθεί ο κοινωνικός αντίκτυπος του ΚΠΙΣΝ στο μέλλον;
Αναλύοντας τις παραμέτρους που επηρεάζουν τον δείκτη SROI, επιβεβαιώνεται ότι η κλίμακα έχει σημασία για το μέγεθος του κοινωνικού αντίκτυπου. Το ΚΠΙΣΝ δέχτηκε 3.224.793 επισκέπτες και επισκέπτριες το 2024 και σχεδόν οι 500.000 συμμετείχαν σε κάποια από τα προγράμματά μας. Ο δείκτης ικανοποίησής τους NPS (Net Promoter Score) ήταν εξαιρετικά υψηλός στο 96, οπότε ξέρουμε ότι τα προγράμματα και οι δράσεις που προσφέρουμε δεν είναι απλά χρήσιμα, αλλά υλοποιούνται και σωστά. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι δε μπορούμε να πάρουμε επιπλέον πρωτοβουλίες, να προσφέρουμε πρόσθετα προγράμματα και υπηρεσίες, να αυξήσουμε τη συμμετοχή κι άλλων κοινωνικών ομάδων, και έτσι να ενισχύσουμε ακόμα περισσότερο την επίδραση του έργου μας. Η συνεχής εξέλιξη είναι απαραίτητη για να συμβαδίζει κανείς με τις ανάγκες της κοινωνίας.
Το ΚΠΙΣΝ έχει καθιερωθεί ως σημαντικό σημείο συνάντησης της πόλης για τους ανθρώπους, τις τέχνες, τον αθλητισμό και την εκπαίδευση. Το 99,7% των εκδηλώσεων μάλιστα είναι δωρεάν. Πώς θα μπορέσετε να διασφαλίσετε ότι η πρόσβαση σε όλα αυτά θα παραμείνει ελεύθερη, ώστε να παραμείνετε ένας ζωντανός και ανοιχτός δημόσιος χώρος για όλους;
Όλα όσα συζητάμε για κοινωνικό αντίκτυπο δε θα μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα χωρίς τη συνεχή και αμέριστη υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος όχι μόνο εμπνεύστηκε και χρηματοδότησε τη δημιουργία του ΚΠΙΣΝ και το δώρισε στην Ελληνική Πολιτεία, αλλά και συνεχίζει με έμπρακτο τρόπο να υποστηρίζει το όραμα που είχε θέσει ο Πρόεδρός του, Ανδρέας Δρακόπουλος, να αποτελεί το ΚΠΙΣΝ έναν ανοιχτό δημόσιο χώρο, χωρίς αποκλεισμούς, το οποίο θα προσφέρει καλλιτεχνικές, εκπαιδευτικές, και αθλητικές δράσεις, σε όλους.
Παράλληλα, λαμβάνουμε χρηματοδότηση από το Ελληνικό Δημόσιο στο οποίο ανήκουμε, αντλούμε πόρους από Ευρωπαϊκά προγράμματα, αναπτύσσουμε μια κοινότητα ιδιωτών υποστηρικτών που μοιράζονται το όραμά μας, και προχωράμε σε χορηγικές συνεργασίες με εταιρείες που ενστερνίζονται τις αξίες μας και θέλουν να υποστηρίξουν το έργο μας.
Το 93% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας του ΚΠΙΣΝ προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές. Υπάρχει κάτι άλλο στο μελλοντικό σχεδιασμό σας που να αφορά στη διασφάλιση της αειφορίας και στο βέλτιστο περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτέλεσμα;
Πιστεύουμε ακράδαντα πως οι πολιτιστικοί οργανισμοί, ως εκκολαπτήρια δεξιοτήτων και ιδεών, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο μπροστά στην ανάγκη για μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Στόχος μας λοιπόν είναι, καθώς ωριμάζουμε ολοένα και περισσότερο, με την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών να αποτελούμε έναν κόμβο βιωσιμότητας και καινοτομίας, όχι μόνο για τις πράσινες εγκαταστάσεις και υποδομές μας, αλλά και για τον τρόπο που λειτουργούμε και ευαισθητοποιούμε την κοινωνία συνολικά. Η αναγνώριση αυτών των πρακτικών αυτών με την Πλατινένια Πιστοποίηση LEED για Λειτουργία και Συντήρηση, ενώ ήδη έχουμε την ίδια πιστοποίηση για την κατασκευή του έργου, έρχεται ως επιστέγασμα των προσπαθειών μας σε αυτόν τον τομέα.
Η επίτευξη της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας είναι επείγουσα και απαιτεί σημαντική προσπάθεια από όλους μας. Εμείς θα συνεχίσουμε να υλοποιούμε ενέργειες για μείωση του ανθρακικού αποτυπώματός μας στη λειτουργία μας και να διευρύνουμε τις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των εκατομμυρίων μικρών και μεγάλων επισκεπτών μας, που με τη σειρά τους μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση στις τοπικές τους κοινωνίες.
Φωτογραφία: Νίκος Καρανικόλας
Έννοιες όπως αυτή της κοινωνικής απόδοσης της επένδυσης δεν είναι πολύ γνωστές στη χώρα μας. Πιστεύετε ότι οργανισμοί όπως ο δικός σας μπορούν να λειτουργήσουν ως πρότυπα για άλλους κοινωφελείς φορείς;
Είναι γεγονός πως πρόκειται για ένα σχετικά νέο διεθνές μεθοδολογικό πλαίσιο, το οποίο συνδέεται άμεσα με την παγκόσμια τάση του impact investing, δηλαδή τις επενδύσεις με στόχο τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο υπό το πρίσμα της βιώσιμης ανάπτυξης. Ως ένας μη κερδοσκοπικός, κοινωφελής οργανισμός, αλλά και ως έργο σύμπραξης ιδιωτικού και δημοσίου τομέα, φιλοδοξούμε να είμαστε πρότυπο όχι μόνο για το έργο μας, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο λογοδοτούμε για αυτό, μέσα από διαφάνεια στην επικοινωνία και τέτοιου τύπου μετρήσεις και μεθοδολογίες. Και φυσικά θεωρούμε ρόλο μας τη διάχυση της γνώσης αυτής σε άλλους κοινωφελείς φορείς και στον ιδιωτικό και επιχειρηματικό κόσμο που τους υποστηρίζει.
Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα δράσεων που εμπλέκουν ΜΚΟ και την κοινωνία των πολιτών είναι το Open Agora και το SNFCC Green Weekend. Πώς σκοπεύετε να ενισχύσετε τέτοιες συνεργασίες στα επόμενα χρόνια;
Οι συνεργασίες είναι modus operandi στο Κέντρο Πολιτισμού και αν θέλουμε να αλλάξουμε την κοινωνία μας προς το καλύτερο είναι μονόδρομος. Οι προκλήσεις είναι πολύ μεγάλες για να τις αντιμετωπίζει κανείς μόνος του. Έτσι, αξιοποιούμε τον δημόσιο χώρο μας για να δώσουμε βήμα και σε άλλους φορείς που με τις δράσεις τους συμβάλλουν στη βελτίωση της ζωής όλων μας. Στα 3 Open Agora που κάνουμε κάθε χρόνο, προσκαλούμε φορείς της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στους τομείς της υγείας, της ψυχικής υγείας, της αναπηρίας, της υποστήριξης παιδιών και οικογένειας, και στο περιβάλλον.
Μέσα από αυτές και πολλές άλλες δράσεις μας, όπως ενδεικτικά το φεστιβάλ Women of the World ή συζητήσεις και ομιλίες τις οποίες διοργανώνει το Συμβούλιο Νέων του ΚΠΙΣΝ, δίνουμε σταθερά βήμα σε πολίτες και οργανώσεις, το οποίο και θεωρούμε μέρος της αποστολής μας.
Φωτογραφία: Γιώργης Γερόλυμπος
Μετά από 8 χρόνια λειτουργίας, είναι εμφανές ότι ο κόσμος έχει αγκαλιάσει το έργο του ΚΠΙΣΝ. Τι άλλο μπορούμε να περιμένουμε στο μέλλον; Ποιες νέες πρωτοβουλίες εξετάζετε για τα επόμενα χρόνια;
Όπως όλοι οι κοινωφελείς οργανισμοί, λειτουργούμε μέσα στην κοινωνία την οποία υπηρετούμε και την οποία αφουγκραζόμαστε για να προσφέρουμε εμπειρίες, ερεθίσματα και εφόδια που θα είναι επίκαιρα αλλά και χρήσιμα. Αναγνωρίζοντας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει, εξετάζουμε πώς μπορούμε να συμβάλλουμε, στο μέτρο που μάς αναλογεί ως πολιτιστικός οργανισμός, στην επίλυσή τους.
Επομένως, στα άμεσα σχέδια μας είναι η έρευνα για την ανάπτυξη πρωτοβουλιών οι οποίες θα εστιάσουν στις ανάγκες της, ολοένα και αυξανόμενης αριθμητικά, τρίτης ηλικίας, με στόχο πιο ενεργές και δημιουργικές εμπειρίες κοινωνικοποίησης και συμμετοχής. Επιπλέον, σχεδιάζουμε τη διεύρυνση των προγραμμάτων μας που εστιάζουν στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού ως προς τη περιβαλλοντική βιωσιμότητα, την ενίσχυση της συμμετοχής των νέων ανθρώπων στα κοινά και στη λήψη αποφάσεων και τέλος, τη δημιουργία μιας πλατφόρμας καλών πρακτικών και ανταλλαγής γνώσης για την αξιοποίηση του δημόσιου χώρου στην Ελλάδα.
Φωτογραφία: Ευτυχία Βλάχου
Παράλληλα, το ΚΠΙΣΝ θα αποτελεί πάντα σημείο συνάντησης με την τέχνη, μέσα από σημαντικές εκθέσεις και μεγάλες συναυλίες στον δημόσιο χώρο, χώρο αθλητισμού μέσα στη φύση, και προορισμό χαράς σε μεγάλες γιορτές αλλά και καθημερινές στιγμές.
