Στις 20 Δεκεμβρίου οι Ισπανοί θα ψηφίσουν για τη νέα τους κυβέρνηση έπειτα από τέσσερα ταραχώδη χρόνια στη διάρκεια των οποίων η χώρα υπήχθη και βγήκε από ένα πρόγραμμα στήριξης, γνώρισε το πρόσωπο της σκληρής λιτότητας και της υψηλής ανεργίας και είδε τις αποσχιστικές ορέξεις των Καταλανών να γιγαντώνονται. Πρόκειται για μια προεκλογική περίοδο χωρίς προηγούμενο στην Ισπανία: για πρώτη φορά σε γενικές εκλογές τέσσερα κόμματα συγκεντρώνουν πάνω από 15% το καθένα στην πρόθεση ψήφου τη στιγμή που το δικομματικό σύστημα που χαρακτήρισε την περίοδο της μεταπολίτευσης πνέει τα λοίσθια.
Αν και το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα (PP) υπό τον Μαριάνο Ραχόι προηγείται στις δημοσκοπήσεις, οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι δύσκολα θα κερδίσει πάνω από 128 έδρες, τη στιγμή που για να αποσπάσει την απόλυτη πλειοψηφία χρειάζεται 176 (στις 350). Παράλληλα το έτερο πρώην κυβερνητικό κόμμα, οι Σοσιαλιστές (PSOE), δεν προβλέπεται να κερδίσει πάνω από 90 έδρες. «Είναι μια τιμωρία των δύο μεγάλων κομμάτων. Το 2008 συγκέντρωσαν το 85% των ψήφων σε συνδυασμό, το 2011 το 75% και τώρα οι προβλέψεις θέλουν τα ποσοστά τους γύρω στο 50%. Αυτή η τάση είναι περισσότερο εμφανής στις μεγάλες πόλεις παρά στις αγροτικές περιοχές, καθώς και μεταξύ των ψηφοφόρων κάτω των 45 ετών» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο Ζοάν Σουμπιράτς, οικονομολόγος και καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης.
Το δικομματικό σκηνικό άλλαξε όταν το αριστερό κόμμα κατά της λιτότητας Podemos (Μπορούμε), με αρχηγό τον Πάμπλο Ιγκλέσιας, κέρδισε πέντε έδρες στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2014, με τους Ισπανούς να αναζητούν εναλλακτικές στη λιτότητα και στην ανεργία που τότε κυμαινόταν γύρω στο 25%. Και παρότι το ποσοστό του Podemos στην πρόθεση ψήφου έχει μειωθεί σημαντικά σε σχέση με τον περασμένο χρόνο, όταν εμφανιζόταν ως πρώτο κόμμα, σε συνδυασμό με το κεντροδεξιό Ciudadanos (Πολίτες) του 35χρονου Καταλανού Αλμπερτ Ριβέρα, τα δύο παραδοσιακά μεγάλα κόμματα βλέπουν τον «θρόνο» τους να τρίζει. Αυτό έγινε ιδιαίτερα εμφανές στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές του περασμένου Μαΐου, στις οποίες εξελέγησαν αριστεροί δήμαρχοι σε αρκετές πόλεις, ενώ το Ciudadanos και το Podemos οδήγησαν τις εξελίξεις σε πολλές περιφέρειες.

«Αυτές οι εκλογές θα αλλάξουν ριζικά τον κύκλο της πολιτικής ζωής. Από το 2011 και το κίνημα 15-M και μετά τις ευρωεκλογές του 2014 αρχίσαμε να παρακολουθούμε την αντίδραση των Αγανακτισμένων. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 πάντα κυριαρχούσαν δύο κόμματα, αλλά τώρα εισερχόμαστε σε μια νέα περίοδο με τέσσερα κόμματα, τρία εκ των οποίων προθυμοποιούνται να αλλάξουν το Σύνταγμα. Και οι απόψεις δύο εξ αυτών, των Ciudadanos και των Podemos, βρίσκονται πολύ κοντά σε ζητήματα όπως η ανάγκη για δημοκρατική αναγέννηση, η καταπολέμηση της διαφθοράς και η ανανέωση των πολιτικών προσώπων» λέει ο καθηγητής Σουμπιράτς.


Χάιμε Παστόρ: «Θα κλείσει η μακρά ιστορική περίοδος της μεταπολίτευσης»

«Οι πολίτες απορρίπτουν τη λιτότητα και τη δομική διαφθορά» είπε στο «Βήμα» ο Χάιμε Παστόρ, πολιτικός επιστήμονας και καθηγητής στο Universidad Nacional de Educación a Distancia (UNED) στη Μαδρίτη.

Πώς θα επηρεάσει τις επερχόμενες εκλογές η δυσαρέσκεια των πολιτών προς τα παραδοσιακά μεγάλα κόμματα;
«Παρότι όλα τα σενάρια είναι ακόμη πιθανά, καθώς το ποσοστό των αναποφάσιστων ψηφοφόρων είναι υψηλό, όπως φαίνεται, είναι δύσκολο κάποιο από τα δύο μεγάλα κόμματα, το PP και το PSOE, να συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία. Επιπλέον και οι δύο σε συνδυασμό μπορεί να μη συγκεντρώσουν καν το 50% των ψήφων, αν και εξαιτίας του εκλογικού συστήματος μπορεί να αποσπάσουν περισσότερες έδρες στο κοινοβούλιο. Υπό αυτή την έννοια, θα κλείσει η μακρά ιστορική περίοδος της μεταπολίτευσης καθώς θα είναι ακόμη δύο κόμματα, το Podemos και το Ciudadanos, που θα αποσπάσουν από περίπου 15% των ψήφων έκαστο. Επομένως είναι γεγονός ότι οι πολίτες είναι δυσαρεστημένοι με τα δύο κόμματα που εμφανίζονται ως εκπρόσωποι της λιτότητας και της δομικής διαφθοράς».
Γιατί πιστεύετε ότι οι Podemos έχασαν τη δυναμική τους τον τελευταίο χρόνο;
«Οι Podemos, ειδικά μετά το μάθημα που πήραν από την ελληνική εμπειρία, εισήλθαν σε μια πιο μετριοπαθή τροχιά και στράφηκαν προς το Κέντρο αποξενώνοντας μια μερίδα των ψηφοφόρων τους, χωρίς να κερδίσουν νέους. Σε αυτό συνέβαλε και η εμφάνιση των Ciudadanos, που υιοθέτησαν κάποια στοιχεία της ρητορικής των Podemos κατά της διαφθοράς και υπέρ της δημοκρατικής αναγέννησης. Επίσης τα μέσα ενημέρωσης πολέμησαν σε σημαντικό βαθμό τους Podemos, ενώ αντίστοιχα υποστήριξαν τους Ciudadanos. Το μοντέλο που υιοθέτησε το κόμμα εμπόδισε την ανάδυση μιας συμμετοχικής δυναμικής όλων των ακτιβιστών του και αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη χαμηλή λαϊκή κινητοποίηση, με την εξαίρεση κάποιων μεμονωμένων αγώνων. Παρ’ όλα αυτά, οι Podemos κατάφεραν να σχηματίσουν συμμαχίες με δυνάμεις κατά του νεοφιλελευθερισμού και υπέρ των συνταγματικών αλλαγών στην Καταλωνία, στη Γαλικία και στη Χώρα της Βαλένθια. Οι εκλογικές προοπτικές για τους Podemos σε αυτές τις αυτόνομες περιοχές είναι θετικές και μπορεί να οδηγήσουν σε καλύτερα αποτελέσματα σε εθνικό επίπεδο. Παρά τις επικρίσεις που μπορεί να δέχεται το Podemos, εμφανίζεται ως η μοναδική δύναμη εκτός συστήματος και η εξέλιξη της προεκλογικής εκστρατείας υπό τον Πάμπλο Ιγκλέσιας δείχνει ότι η ελπίδα για αλλαγή μπορεί να επιστρέψει».


Μάρσελ Γιάνσεν: «Οι σχετικά καλές επιδόσεις της οικονομίας θα ευνοήσουν τον Ραχόι»

«Η κυβέρνηση Ραχόι προχώρησε σε περικοπές χωρίς να εφαρμόσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις» μας είπε ο Μάρσελ Γιάνσεν, καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικής Ανάλυσης στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης (UAM) και ερευνητής στη δεξαμενή σκέψης Fedea.

Η διαφαινόμενη ανάκαμψη της ισπανικής οικονομίας πιστεύετε ότι θα διαρκέσει;

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανάκαμψη της ισπανικής οικονομίας είναι πραγματική. Η παραγωγή και η απασχόληση αυξάνονται με ετήσιους ρυθμούς κοντά στο 3% και σε διάστημα δύο χρόνων η ισπανική οικονομία θα έχει δημιουργήσει περίπου ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας. Οι αριθμοί είναι θετικοί, αλλά οι καλές επιδόσεις μόνο εν μέρει οφείλονται στις μεταρρυθμίσεις που εφάρμοσε η ισπανική κυβέρνηση. Εξωτερικοί παράγοντες όπως η αναπτυξιακή νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου συνέβαλαν σημαντικά στην πρόσφατη βελτίωση της ισπανικής οικονομίας και αυτές ήταν εκτός του ελέγχου της κυβέρνησης. Δεν πιστεύω ότι η οικονομία της Ισπανίας θα πέσει πάλι σε ύφεση, αλλά μάλλον θα επιβραδυνθούν οι ρυθμοί ανάπτυξης, όπως φαίνεται και από τις εκτιμήσεις για την περίοδο 2016-2017 του ΔΝΤ, της ΕΕ και του ΟΟΣΑ. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ακόμη σημαντικές ανισορροπίες: υψηλό δημόσιο έλλειμμα, πολύ μεγάλο εξωτερικό χρέος και τα δεύτερα υψηλότερα ποσοστά μακροχρόνιας ανεργίας στην ΕΕ μετά την Ελλάδα».

Εκτιμάτε ότι εξαιτίας της θετικής εξέλιξης της οικονομίας ο Μαριάνο Ραχόι θα βγει ενισχυμένος στις εκλογές;

«Οι σχετικά καλές επιδόσεις της οικονομίας είναι σίγουρα ένας παράγοντας που βοηθάει να εξηγηθεί το γιατί το κυβερνών κόμμα είναι πρώτο στις δημοσκοπήσεις, παρά τα καθόλου δημοφιλή μέτρα και τις μεγάλες περικοπές στην εκπαίδευση και στην Υγεία. Είναι σημαντικό ωστόσο ότι κανένα κόμμα δεν θα αποσπάσει την πλειοψηφία και γι’ αυτό ο Ραχόι θα πρέπει να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού ή να βασιστεί σε εξωτερική υποστήριξη από την αντιπολίτευση. Και στις δύο περιπτώσεις αυτή η υποστήριξη θα έρθει από τους Ciudadanos, ένα νέο μεταρρυθμιστικό κόμμα. Οι Ciudadanos επιτίθενται στο κυβερνών κόμμα για τα σκάνδαλα διαφθοράς που βγήκαν στην επιφάνεια τα τελευταία δύο χρόνια και για την έλλειψη φιλόδοξων μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών. Σύμφωνα με αυτούς, η κυβέρνηση Ραχόι προχώρησε σε περικοπές αλλά δεν εφάρμοσε μεταρρυθμίσεις που θα βελτίωναν τις προοπτικές ανάπτυξης της ισπανικής οικονομίας και δεν κατάφερε να δώσει μια πειστική απάντηση για τα σκάνδαλα διαφθοράς. Συμμερίζομαι αυτή την άποψη».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ