Σε ακόμη πιο δεξιόστροφη τροχιά εισήλθε η Πολωνία, με το συντηρητικό λαϊκιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) των αδελφών Κατσίνσκι να θριαμβεύει στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές της χώρας. Είχε προηγηθεί, τον περασμένο Μάιο, η «κίτρινη κάρτα» προς την προηγούμενη κυβέρνηση, της οποίας ηγείτο η κεντροδεξιά Πλατφόρμα Πολιτών (PO), με τη νίκη του υποψηφίου του PiS (και αουτσάιντερ) Αντρέι Ντούντα στις προεδρικές εκλογές. Το PiS κέρδισε το 37,6% των ψήφων –πρόκειται για τη μοναδική φορά μετά τις πρώτες ελεύθερες εκλογές της μεταπολεμικής περιόδου που ένα κόμμα αποσπά την απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Με έναν ιδιότυπο συνδυασμό αριστερών οικονομικών διακηρύξεων και (ακρο)δεξιάς πολιτικής ατζέντας, το PiS εκμεταλλεύθηκε τη δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης προς την κυβέρνηση που βρέθηκε αναμεμειγμένη σε ένα μεγάλο σκάνδαλο υποκλοπών, αλλά και την αυξανόμενη ανησυχία για την προσφυγική κρίση με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η Ευρώπη.
Πρόκειται για ακροδεξιό κοκτέιλ ευρωσκεπτικισμού και λαϊκισμού. Η ρητορική του αμφιλεγόμενου προέδρου του PiS Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, δίδυμου αδελφού του αποθανόντος ιδρυτή του κόμματος και πρώην προέδρου της χώρας Λεχ Κατσίνσκι, μιλάει στην «καρδιά» μιας μεγάλης μερίδας συντηρητικών Πολωνών: πνέει μένεα κατά των μεταναστών και των προσφύγων (πρόσφατα είπε ότι μεταφέρουν στην Πολωνία «επικίνδυνα παράσιτα και πρωτόζωα»), των ομοφυλοφίλων και των αριστερών, ενώ παράλληλα εκθειάζει την Καθολική Εκκλησία ως πυλώνα του κόμματος και του κράτους. Παράλληλα, τόσο ο ίδιος όσο και η Μπεατά Σίντλο, την οποία επέλεξε για υποψήφια πρωθυπουργό, καλούν για αύξηση των κοινωνικών δαπανών, φορολόγηση των πλουσίων και επανεθνικοποίηση επιχειρήσεων. «Είναι δύσκολο να βάλει κανείς μια ιδεολογική ταμπέλα στο PiS» μας εξήγησε ο Μπράιαν Πόρτερ Σουτς, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

«Το γεγονός ότι συνδυάζει μια “αριστερή” κοινωνικο-οικονομική ατζέντα με μια “δεξιά” πολιτισμική και πολιτική ατζέντα μπορεί να μοιάζει περίεργο, όμως πρόκειται για ένα φαινόμενο που έχει βαθιές ρίζες στην Πολωνία αλλά και σε ολόκληρη τη σύγχρονη Ευρώπη. Είναι κάτι που βλέπουμε και στην Ουγγαρία, όπου ο Βίκτορ Ορμπαν διακήρυξε ότι “η εποχή της φιλελεύθερης δημοκρατίας έχει τελειώσει”, παραθέτοντας ως παραδείγματα για το μέλλον της Ευρώπης τη Ρωσία, την Κίνα, την Τουρκία και τη Σιγκαπούρη» πρόσθεσε.
Πολωνο-ουγγρικό μπλοκ κατά της ενσωμάτωσης


Οπως σχολίασε μιλώντας στο «Βήμα» ο Αντόν Πελίνκα, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Σπουδών για τον Εθνικισμό, στο Κεντρικό Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο στη Βουδαπέστη, το PiS «θα προσπαθήσει να χτίσει ένα πολωνο-ουγγρικό μπλοκ προκειμένου να εμποδίσει την εμβάθυνση στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης». Με απλά λόγια, μας εξήγησε ο καθηγητής Πελίνκα, «η Πολωνία θα είναι πιο απομονωμένη μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αφού το PiS ακολουθεί μια πολιτική εθνικής καχυποψίας, απέναντι τόσο στη Ρωσία όσο και στην Ευρωπαϊκή Ενωση και κυρίως στη Γερμανία». Ωστόσο, το κόμμα δεν θεωρείται αμιγώς αντιευρωπαϊκό. «Η νίκη του PiS αποδεικνύει ότι τα επιμέρους κράτη-μέλη μέσα στην ΕΕ είναι και θα συνεχίσουν να είναι σημαντικοί εθνικοί δρώντες στην Ενωση και ότι οι ανησυχίες των πολιτών τους πρέπει να λαμβάνονται περισσότερο υπόψη από τις Βρυξέλλες» λέει στο «Βήμα» ο Ντόναλντ Πιένκος, επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν στο Μιλγουόκι και ειδικός στην πολιτική της Ανατολικής Ευρώπης.
Εμειναν έξω από το success story


«Παρά τη σημαντική οικονομική ανάπτυξη της τελευταίας και πλέον δεκαετίας, που ενισχύθηκε από τις ευρωπαϊκές επενδύσεις στην Πολωνία, πολλοί Πολωνοί έμειναν έξω από αυτό το “success story”. Διαμαρτύρονται για τους χαμηλούς μισθούς σε σχέση με τους εργαζομένους στις χώρες της ΕΕ σε Δύση και Βορρά. Δημοσκοπήσεις που διενεργούνται σε νέους Πολωνούς υπογραμμίζουν τη δυσαρέσκειά τους και πολλοί μεταναστεύουν ή τουλάχιστον σκέφτονται να μεταναστεύσουν σε άλλα κράτη για ένα καλύτερο μέλλον. Κάποιες περιοχές της Πολωνίας, κυρίως στις δυτικές και κεντρικές επαρχίες, τα έχουν πάει καλύτερα σε σχέση με τις ανατολικές. Η νέα κυβέρνηση δεσμεύθηκε να αυξήσει τη φορολογία στις δυτικές επιχειρήσεις που λειτουργούν στην Πολωνία. Αλλά είναι δύσκολο να διαπιστώσουμε αν οι ενέργειες αυτές θα έχουν καθοριστική σημασία ή θα αποτελέσουν μια θετική εξέλιξη τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα» προσθέτει ο καθηγητής Πιένκος.
Και καταλήγει: «Κατά την άποψή μου, η κυβέρνηση της οποίας ηγείτο το PO έκανε εν γένει καλή δουλειά αλλά υποτίμησε τις εκκλήσεις για αλλαγή από την έντονα κινητοποιημένη και ετοιμοπόλεμη αντιπολίτευση, έπειτα από οκτώ χρόνια στην εξουσία. Οι καινούργιοι ηγέτες της Πολωνίας, ο πρόεδρος και η πρωθυπουργός, είναι και οι δύο νέοι και ικανοί και θέλουν να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους προς τους πολίτες της χώρας».

Σιμόνα Γκουέρα, λέκτορας στο τμήμα Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ
«Θέλουν και τα λεφτά από τις Βρυξέλλες καιτη Μεγάλη Πολωνία»
«Το PiS έχει ευρωσκεπτικιστική ρητορική αλλά δεν θα επιχειρήσει να συγκρουστεί με την ΕΕ» λέει στο «Βήμα» η Σιμόνα Γκουέρα, λέκτορας στο τμήμα Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ και συγγραφέας, μεταξύ άλλων, του βιβλίου «Religion and Euroscepticism in Post-Communist Europe» (Θρησκεία και Ευρωσκεπτικισμός στη μετακομμουνιστική Ευρώπη, Routledge).
Θα επηρεαστούν οι σχέσεις της Πολωνίας με την ΕΕ με το PiS στην κυβέρνηση;
«Είναι αδιαμφισβήτητο ότι το PiS κατάφερε μια εντυπωσιακή νίκη σε αυτές τις εκλογές. Είναι η πρώτη φορά μετά τις πρώτες ελεύθερες εκλογές στην Πολωνία το 1991 που ένα πολιτικό κόμμα έχει την απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Το PiS μπορεί να προσδιοριστεί, μεταξύ άλλων, ως ένα ελαφρώς ευρωσκεπτικιστικό κόμμα. Αυτό σημαίνει ότι δεν αντιτίθεται στην ΕΕ ή στην ευρωπαϊκή ενσωμάτωση per se αλλά ότι αντιτίθεται σε ορισμένες πολιτικές της ένωσης, αν αυτές θεωρούνται ότι βλάπτουν τα εθνικά συμφέροντα. Από αυτή την άποψη, μπορούμε να προβλέψουμε ότι θα υπερασπίζει τα συμφέροντα της Πολωνίας στην ΕΕ. Σε μια ομιλία που έδωσε ο Κατσίνσκι, υπογράμμισε ότι το μέλλον της Πολωνίας βρίσκεται στην ΕΕ αλλά “για μια Μεγάλη Πολωνία, ισχυρή και επιτυχημένη”. Το κόμμα δεν θα προσπαθήσει να έρθει σε σύγκρουση με την ΕΕ, θέτοντας σε κίνδυνο τη θέση της στην Ευρώπη αλλά και την πρόσβαση στα λεφτά από τις Βρυξέλλες, στα ευρωπαϊκά κονδύλια.
Αλλά εκτιμώ ότι θα προσπαθήσει να επανακτήσει τον κεντρικό ρόλο της Πολωνίας στην περιοχή. Υπάρχουν ακόμη δύο ακανθώδη ζητήματα σε σχέση με την ΕΕ. Το πρώτο είναι η προσφυγική κρίση και το δεύτερο η υιοθέτηση του ευρώ. Σε σχέση με την προσφυγική κρίση, το PiS έχει εντελώς διαφορετική πολιτική από την προηγούμενη κυβέρνηση της οποίας ηγείτο το PO και αντιτίθεται στην αύξηση των ποσοστώσεων (προς το παρόν 7.000 μετανάστες) και υποστηρίζει ότι η επανένωση των οικογενειών είναι πιθανό να αυξήσει τον αριθμό των προσφύγων στη χώρα. Οσον αφορά το ευρώ, δεν αναμένεται υιοθέτησή του μέσα στα ερχόμενα έτη. Παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία των πολιτών τάσσεται υπέρ της ΕΕ, δεν συμβαίνει το ίδιο και με το ευρώ. Οι επιδόσεις της πολωνικής οικονομίας είναι καλές, ακόμη και κατά τη διάρκεια της κρίσης, τη στιγμή που η ΕΕ δεν έχει επανακάμψει και δεν δείχνει ότι θα επανακάμψει στο προσεχές μέλλον».
Πώς το PiS κατάφερε μια τόσο μεγάλη νίκη και τι σημαίνει αυτό για την Πολωνία;
«Η μετά το συνδικάτο “Αλληλεγγύη” Δεξιά στην Πολωνία περιέχει αφενός την αποκαλούμενη κοινωνική Δεξιά του PiS και αφετέρου την άλλη, τη φιλελεύθερη Δεξιά του PO. Η πρώτη εκλογική νίκη του PO ήταν το 2007, υπό τον Ντόναλντ Τουσκ, νυν πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και πριν από την απροσδόκητη νίκη του υποψηφίου του PiS Αντρέι Ντούντα στις προεδρικές εκλογές του περασμένου Μαΐου το κόμμα είχε κερδίσει πολλές εκλογικές αναμετρήσεις. Οι λόγοι της πρόσφατης νίκης του PiS είναι η δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης για τις μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό, αυξάνοντας το όριο ηλικίας στα 67 έτη, η ανησυχία για το ποσοστό ανεργίας που επίσημα αγγίζει το 9%, η προσφυγική κρίση, αλλά και η φυγή των νέων στο εξωτερικό.
Η λαΐκή απογοήτευση για το PO ήταν μεγάλη, ειδικά μετά το σκάνδαλο υποκλοπών, στο οποίο εμπλέκονταν μέλη της κυβέρνησης και υποχρεώθηκαν σε παραίτηση από την πρωθυπουργό, Εβα Κόπατς. Επιπλέον, το PO είχε υιοθετήσει μια ρητορική που αφορούσε τις επιτυχίες της Πολωνίας, αλλά εκλήφθηκε ως υπεροπτική θριαμβολογία των ελίτ, τη στιγμή που οι φτωχές περιοχές στη χώρα δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Το PiS εκπροσωπεί το 25% του κοινωνικά συντηρητικού πυρήνα της Πολωνίας και σίγουρα πρέπει να αναμένουμε προσπάθειες ελέγχου της εκπαίδευσης, κάτι που εξάλλου συνέβη το διάστημα 2005-2007, μια ατζέντα κατά των ομοφυλοφίλων και κατά των εκτρώσεων και διάφορες μορφές ευρωσκεπτικισμού. Αλλά πιστεύω ότι θα αυτά θα αφορούν πρωτίστως τη ρητορική και λιγότερο τις πολιτικές αποφάσεις».
Μπεατά Σίντλο
Μαριονέτα ή το μετριοπαθές πρόσωπο της Δεξιάς;
Κόρη ανθρακωρύχου από τον πολωνικό συντηρητικό Νότο, η Μπεατά Σίντλο είναι το ανερχόμενο αστέρι της πολωνικής πολιτικής σκηνής. Στα 52 της χρόνια επιλέχθηκε προσωπικά από τον ισχυρό άνδρα της Πολωνίας, Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, για να διεκδικήσει το πρωθυπουργικό αξίωμα.
Η επιλογή του τον δικαίωσε: η Σίντλο, η οποία θεωρείται το μετριοπαθές πρόσωπο της πολωνικής Δεξιάς, κατάφερε να μην αποξενώσει περαιτέρω τους μετριοπαθείς ψηφοφόρους του PiS και έφερε τον αέρα ανανέωσης που το κόμμα χρειαζόταν.
Παρότι εξελέγη βουλευτής για πρώτη φορά εδώ και μία δεκαετία, έγινε γνωστή αναλαμβάνοντας την επιτυχημένη προεκλογική εκστρατεία του προέδρου Αντρέι Ντούντα, νωρίτερα αυτόν τον χρόνο.Οι επιδόσεις της εντυπωσίασαν τον Κατσίνσκι που αργότερα την αντάμειψε για τη δυναμικότητα και την αφοσίωσή της, επιλέγοντάς την ως υποψήφια πρωθυπουργό του κόμματος.
Οπως και ο Κατσίνσκι, η Σίντλο υπογραμμίζει τη σημασία των παραδοσιακών οικογενειακών αξιών της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ωστόσο η ρητορική της είναι πολύ πιο ήπια από εκείνη του προέδρου του κόμματος. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην πόλη Μπζέστσε στη Νότια Πολωνία. «Θυμάμαι το ζεστό σπίτι της οικογένειάς μου. Δεν έλειπε η υποστήριξη ούτε και η πειθαρχία. Οι γονείς μου εργάζονταν σκληρά. Ο μπαμπάς μου ήταν ανθρακωρύχος» γράφει στην ιστοσελίδα της.
Η Σίντλο, η οποία έχει δύο παιδιά, έγινε η δήμαρχος της πόλης Μπζέστσε σε ηλικία μόλις 35 ετών. Αργότερα εντάχθηκε στο PiS και κατάφερε να ανελιχθεί στο αξίωμα του αντιπροέδρου.
Η πρόσφατη προεκλογική της εκστρατεία περιελάμβανε ένα «κοκτέιλ» εθνικοπατριωτισμού, ρωμαιοκαθολικισμού και λαϊκιστικών οικονομικών πολιτικών που θέλουν να συνδυάζουν την ελεύθερη οικονομία και το κράτος πρόνοιας.
Αν και αδιαμφισβήτητα χαρισματική, δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που πιστεύουν ότι το άστρο της δεν θα διαρκέσει για πολύ, χαρακτηρίζοντάς τη «δημιούργημα του Κατσίνσκι». Η ίδια αντιτείνει: «Εχω τη δική μου γνώμη και τις δικές μου απόψεις. Μπορώ να γίνω ξεροκέφαλη. Και δεν θα αφήσω κανέναν να με κατευθύνει».

Γιάροσλαβ Κατσίσνκι
Ο «σκιώδης βασιλιάς» κοιμάται με τη γάτα του
Οι «Financial Times» τον χαρακτήρισαν ως την «πραγματική εξουσία πίσω από τον θρόνο» της Πολωνίας. Ο βετεράνος ηγέτης του PiS είναι ο πλέον αναγνωρίσιμος πολιτικός στη χώρα. Διετέλεσε πρωθυπουργός το διάστημα 2006-2007, όσο πρόεδρος ήταν ο δίδυμος αδελφός του, Λεχ Κατσίνσκι, που σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα το 2010 στη Ρωσία.
Με βαθιά συντηρητική, ενίοτε ρατσιστική ρητορική, ο Κατσίνσκι όταν συνειδητοποίησε ότι η δημοτικότητά του είχε πιάσει πάτο, έβαλε μπροστά τη δημοφιλή Μπεατά Σίντλο.
Ορισμένοι αναλυτές προβλέπουν επανάληψη των γεγονότων πριν από μία δεκαετία, όταν ο Κατσίνσκι επέλεξε τον σχετικά άγνωστο Καζιμίερτς Μαρτσινκίεβιτς για πρωθυπουργό, ο οποίος άντεξε μόλις οκτώ μήνες προτού παραιτηθεί για να τον διαδεχθεί το αφεντικό του.
Υπέρμαχος των ρωμαιοκαθολικών αξιών, εθνικιστής, ευρωσκεπτικιστής και αντι-γερμανός, ο 66χρονος Κατσίσνκι προκαλεί «αλλεργία» στην προοδευτική μεσαία τάξη των αστικών κέντρων, ωστόσο διαθέτει ένθερμους υποστηρικτές μεταξύ των παραδοσιακών συντηρητικών ψηφοφόρων.
Μοναχικός και συνεσταλμένος, ο ίδιος κάποτε φέρεται να δήλωσε ότι κοιμάται μόνο με τη γάτα του, ότι ζούσε με τη μητέρα του, Γιαντβίγκα, ως τα 60 του χρόνια (εκείνη πέθανε το 2013) και ότι όταν έγινε πρωθυπουργός το 2006, δεν διέθετε λογαριασμό στην τράπεζα ούτε και δίπλωμα οδήγησης. Πρώην συνεργάτες του λένε ότι βασικό του χαρακτηριστικό στην πολιτική είναι ότι φροντίζει να τοποθετεί άτομα εμπιστοσύνης σε θέσεις-κλειδιά.

«Από τη μία είναι ένας χαρισματικός ηγέτης, σκληρός και απόλυτα πεπεισμένος για τις απόψεις του, από την άλλη είναι ένας ευαίσθητος άνδρας, που λαχταράει την αποδοχή, επηρεάζεται εύκολα από τις γυναίκες και αποζητεί τη μοναξιά» έγραψε ένας βιογράφος του. Η πορεία του προς την εξουσία χαρακτηρίζεται από προδοσίες και ίντριγκες.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 διευκόλυνε τη συμφωνία με την κομμουνιστική κυβέρνηση, που άνοιξε τον δρόμο για τον σχηματισμό της πρώτης μη κομμουνιστικής μεταπολεμικής κυβέρνησης από το συνδικάτο Αλληλεγγύη. Λίγο αργότερα λέγεται ότι έσπειρε τη διχόνοια μεταξύ του αρχηγού της Αλληλεγγύης Λεχ Βαλέσα και του πρωθυπουργού Ταντέους Μαζοβιέτσκι.
Οταν ο Βαλέσα έγινε πρόεδρος, ο Κατσίνσκι στράφηκε εναντίον του υποκινώντας μαζικές διαδηλώσεις και αποξενώνοντας τους άλλοτε συμμάχους του. Επανήλθε στο πολιτικό προσκήνιο το 2000 όταν ο αδελφός του έγινε υπουργός Δικαιοσύνης.


ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Από τη στιγμή που έγινε μέλος της ΕΕ το 2004, η Πολωνία βίωσε μια πρωτοφανή οικονομική ανάπτυξη: ήταν η μόνη οικονομία στην ΕΕ που δεν συρρικνώθηκε στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008-2009, ενώ το ποσοστό ανεργίας από 20% που ήταν το 2004, έχει πέσει πλέον σε μονοψήφιο αριθμό.


ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ