«Ου φονεύσεις». Δεν είναι μόνο η έκτη από τις Δέκα εντολές αλλά και ο τίτλος του πιο διάσημου ποιήματος του Κένεθ Ρέξροθ Though shall not Kill, που γράφτηκε το 1953, λίγο μετά τον πρόωρο θάνατο του Ντίλαν Τόμας, ενός από τους σπαρακτικότερους ποιητές του 20ού αιώνα. Κραυγή διαμαρτυρίας εναντίον μιας κοινωνίας που οδηγεί τόσους και τόσους προικισμένους, ευαίσθητους και ιδιοφυείς στον πρόωρο θάνατο ή στην αυτοκτονία, το ποίημα είναι μια ελεγεία για τον παθιασμένο ουαλό ποιητή που πέθανε σε ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης στις 9 Νοεμβρίου 1953 εξαιτίας εγκεφαλικής αιμορραγίας έπειτα από εξοντωτικό μεθύσι. Μόλις τον προηγούμενο μήνα είχε συμπληρώσει τα 39 του χρόνια.
Αν ένας ποιητής που το 1933, στα 19 του χρόνια, δημοσίευσε τα αριστουργηματικά ποιήματα Κι ο θάνατος δεν θα ‘χει εξουσία και Η δύναμη που μέσα από το πράσινο φιτίλι οδηγεί το λουλούδι, αντιλαμβάνεται κανείς τι σήμαινε ο θάνατός του για την παγκόσμια ποίηση. Ο «σπουργίτης του Κάρντιφ» ή το «καναρίνι του Σουόνσι», όπως τον αποκαλεί ο Ρέξροθ, που παράτησε το σχολείο στα 16 του χρόνια, ήταν ποιητής από κούνια. Τα 100 χρόνια από τη γέννησή του εορτάζονται εφέτος στην Ουαλία με ένα τεράστιο πρόγραμμα εκδηλώσεων, εκθέσεων, διαλέξεων και απαγγελιών που θα στοιχίσει 750.000 στερλίνες.
«Πολύ Ουαλός» ή «πολύ Αγγλος»


Ο Ντίλαν Τόμας, που γεννήθηκε το 1914 στο Σουόνσι της Ουαλίας, αγαπήθηκε με πάθος από τους αναγνώστες της χώρας του, όμως η επίσημη λογοτεχνική κριτική τον αντιμετώπισε με αμηχανία. Ηταν Ουαλός αλλά δεν ήξερε ουαλικά και έγραψε στα αγγλικά –γι’ αυτό και στην Ουαλία τον θεωρούσαν «πολύ Αγγλο» για να είναι αυθεντικός Ουαλός, ενώ οι Αγγλοι τον έβρισκαν «πολύ Ουαλό» για να τον αποδεχθούν ως σπουδαίο βρετανό ποιητή.
Μολονότι η πλειονότητα των επίσημων κριτικών στην Αγγλία εστίαζε το ενδιαφέρον της αποκλειστικά σχεδόν στους μοντερνιστές ποιητές, όπως ο Ελιοτ και ο Οντεν, ο ουαλός βάρδος διαβαζόταν και εξακολουθεί να διαβάζεται με φανατισμό. Εν τούτοις η αμεσότητα ενός ποιητή που κατά τον Αμερικανό Καρλ Σαπίρο κατάφερε «να λυγίσει τη σιδερένια αγγλική γλώσσα» δεν μπορούσε να περάσει σε δεύτερη μοίρα.
Πέραν αυτού ο Τόμας έφερνε ξανά στο προσκήνιο τα στοιχεία της μεγάλης ουαλικής ποιητικής παράδοσης. Αναδημιουργώντας το ουαλικό τοπίο και τις μαγικές του προεκτάσεις μέσω απίστευτων μεταφορών (λ.χ. βλέποντας τα άλογα στους στάβλους ως μυθικούς Κενταύρους), εκφράζοντας την έκπληξη που προκαλεί η επαναλαμβανόμενη ανακάλυψη του κόσμου, αντιμετωπίζοντας τη ζωή σαν ευλογία και κατάρα, και υποστασιώνοντας το πάθος και τον τρόμο της ύπαρξης ο Ντίλαν Τόμας, ποιητής μιας γενιάς χωρίς προγόνους, μιλούσε για τον βαθύτερο πόνο με την ένταση και τη γοητεία των παλιών ραψωδών. Κανείς σύγχρονός του στον αγγλόφωνο κόσμο δεν μυθοποίησε την ατομική εμπειρία στα όρια της ζωής και του θανάτου με τη δική του ασύγκριτη τεχνική –στο πλαίσιο εν τούτοις της παραδοσιακής στιχουργίας -, τόσο φυσική, σαν να επρόκειτο για την ίδια του την αναπνοή.
Τα πεζογραφήματά του, όπως και το θεατρικό του έργο Κάτω από το γαλατόδασος, το οποίο πρωτομετέφρασε τη δεκαετία του 1970 η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, είναι επίσης εκφράσεις της ποίησής του –σε άλλη μορφή. Το Κάτω από το γαλατόδασος υπήρξε μεγάλη θεατρική επιτυχία και μεταφέρθηκε το 1972 στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστές τον Ρίτσαρντ Μπάρτον, την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον Πίτερ Ο’ Τουλ.
Πάμπτωχος και αλκοολικός


Πάμπτωχος, αλκοολικός και αυτοκαταστροφικός, ο Τόμας κέρδιζε τα προς το ζην δίνοντας διαλέξεις και δημόσιες αναγνώσεις. Ιστορικές έμειναν στη δεκαετία του 1940 οι αναγνώσεις του στο ραδιόφωνο του BBC, όπου σύμφωνα με την εθνική ποιήτρια της Ουαλίας Τζίλιαν Κλαρκ, όπως της είπε ο πατέρας της που εργαζόταν τότε εκεί, ο Τόμας «γέμιζε το στούντιο με χάος και ομορφιά».
Η Κλαρκ και η δαφνοστεφής ποιήτρια της Μεγάλης Βρετανίας Κάρολ Αν Ντάφι διαβάζουν εφέτος ποιήματα του Ντίλαν Τόμας και δίνουν διαλέξεις στην Ουαλία και αλλού. Οι Αρχές πιστεύουν πως οι εκδηλώσεις θα προσελκύσουν πολλούς όχι μόνο από το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και από την υπόλοιπη Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ετοίμασαν λοιπόν ένα φιλόδοξο πρόγραμμα, ανέπλασαν το πάρκο του Σουόνσι, όπου ο ποιητής έπαιζε μικρός, έστησαν ένα μπρούντζινο άγαλμά του έξω από το πατρικό του σπίτι και γέμισαν τα δημόσια λεωφορεία στις πόλεις της Ουαλίας με στίχους του. Φιλοδοξία τους να αποτελέσει στο εξής ο Ντίλαν Τόμας για την Ουαλία ό,τι ο Τζόις για το Δουβλίνο.
Με την εμπειρία μέσα του
Τον γοητευτικότερο ορισμό για τον ποιητή τον έχει δώσει κατά πάσα πιθανότητα ο Μποντλέρ: «Ποιητής είναι εκείνος που γεννιέται με την εμπειρία μέσα του». Ο Τόμας θα μπορούσε να θεωρηθεί από τα καλύτερα παραδείγματα. Πηγαίος, με εξαιρετικά πλούσια γλώσσα, ευρηματικός, με άσφαλτη αίσθηση του ρυθμού –πολλά θα έλεγε κανείς, αν μάλιστα δεχόταν τη μυθολογία που αναπτύχθηκε γύρω από το πρόσωπο: του μπεκρή, του καταραμένου, του μποέμ, του αυτοκαταστροφικού. Ολα αυτά, που σε μεγάλο βαθμό τα καλλιέργησε και ο ίδιος, λειτούργησαν αρνητικά όσον αφορά την εκτίμηση και τη σπουδή της ποίησής του. Οταν λ.χ. εκείνη την 9η Νοεμβρίου 1953 επέστρεψε στο ξενοδοχείο του, ο Τόμας δήλωσε πως είχε πιει 18 ποτήρια ουίσκι (στην πραγματικότητα δεν ήπιε πάνω από τέσσερα) και παραπονέθηκε για δύσπνοια και πόνο στο στήθος. Ο γιατρός του έκανε ένεση μορφίνης που σήμερα θα εθεωρείτο ενέργεια απολύτως αδιανόητη. Πολλοί λένε ότι αν δεν συνέβαινε αυτό, ο Τόμας θα ζούσε. Ομως πρόκειται, βέβαια, για εικασίες.
Οι εφετινοί εορτασμοί δίνουν την αφορμή να στραφεί το ενδιαφέρον στο έργο και να αντιστραφεί η αρνητική εικόνα για τον άνθρωπο. Ο Τόμας ήταν ένας απίστευτος τελειοθήρας. Για κάποια ποιήματά του υπάρχουν ακόμη και διακόσιες εκδοχές. Υπήρξε μποέμ αλλά πολύ λιγότερο από όσο έδειχνε ή ήθελε να πιστεύουν οι άλλοι. Πραγματική μποέμ, λένε, ήταν η γυναίκα του Κέιτλιν. Οσο για τις εμμονές του σχετικά με το σεξ, προέρχονται από τη μεγάλη παράδοση των Δρυϊδών, ένα τεράστιο μυθολογικό πάνθεον που η εξερεύνησή του και μόνον απαιτεί ολόκληρη ζωή. Ηταν μια αναρχούμενη –και μεγάλη –ψυχή, ένας αληθινός, αφοσιωμένος και σπουδαίος ποιητής.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ