Σε λιγότερο από ένα έτος ο πάπας Φραγκίσκος κατάφερε να γίνει «το πρόσωπο της χρονιάς» για δύο έντυπα: το καθεστωτικό «Time» και το εναλλακτικό «The Advocate», που προασπίζεται τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων. Τον Μάρτιο ανέλαβε καθήκοντα –δεν μπορούμε στην περίπτωσή του να πούμε ότι «ενθρονίστηκε», καθώς δίνει καθημερινά δείγματα ταπεινότητας. Μερικοί δεν το καταλαβαίνουν αυτό, ότι κάποιος μπορεί να έχει εξουσία και να είναι ταυτόχρονα σεμνός. Επιχειρούν να ερμηνεύσουν τα φαινόμενα με ακατάλληλα εργαλεία, της επικοινωνίας και του μάρκετινγκ. Δεν πάει όμως έτσι, όχι πάντα, όχι για όλους.
Ο Πάπας Φραγκίσκος δεν έχει αναστολές όταν τίθενται θέματα συζήτησης που έχουν φέρει σε δύσκολη θέση την Καθολική Εκκλησία. Απλώς ο τρόπος με τον οποίο τα προσεγγίζει δεν είναι άσπρο ή μαύρο, εξού και προκύπτουν παρανοήσεις. Είπε λοιπόν κάποια στιγμή ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να έχει εμμονή με τις αμβλώσεις και ότι κατανοεί τον πόνο μιας γυναίκας που περιμένει παιδί από βιασμό ή που περιμένει παιδί για να το μεγαλώσει σε απόλυτη ένδεια. Την επόμενη ημέρα είπε σε γυναικολόγους, πιστούς του δόγματος: «Κάθε παιδί που δεν έχει γεννηθεί, αλλά αδίκως καταδικάζεται σε άμβλωση, έχει το πρόσωπο του Ιησού Χριστού, έχει το πρόσωπο του Κυρίου».
Καμία από τις δύο τοποθετήσεις επί των αμβλώσεων δεν είναι απόλυτη. Δεν είπε «ξεκινήστε εκτρώσεις αβέρτα», αλλά ότι κατανοεί τις συνθήκες που οδηγούν σε μια τέτοια επιλογή. Στην άλλη δήλωση, προς τους γιατρούς, το «αδίκως» δίνει όλο το νόημα. Αυτό που καταλαβαίνει ο προσεκτικός αναγνώστης είναι ότι κάθε ανθρώπινη οντότητα εξετάζεται μέσα στο πλαίσιο της στιγμής και των συνθηκών. Και πάλι οι επικριτές δεν καταλαβαίνουν και υπαινίσσονται ότι η ηθική δεν είναι λάστιχο για να τραβιέται πότε από τη μία πλευρά και πότε από την άλλη.
Μεγάλη εντύπωση προκάλεσε επίσης η θέση του Ποντίφικα για τους ομοφυλόφιλους. Δεν βγήκε με φτερά στο gay pride, αλλά είπε κάτι που αρμόζει στη θέση του: «Αν κάποιος είναι γκέι και αναζητεί τον Θεό με καλή πίστη, ποιος είμαι εγώ να τον κρίνω;». Μια τόση δα φρασούλα που φέρνει την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με τη στενομυαλιά της. Δεν είναι δήλωση σχετικά με το σεξ, αλλά ένα δημόσιο αίτημα για σεβασμό στην ανθρώπινη ελευθερία. Κανείς δεν μπορεί να κρίνει και να καταδικάζει τον συνάνθρωπό του. Πολύ απλό, από τα βασικά της χριστιανικής θρησκείας, ξεχασμένο από καιρό.
Γιατί, όμως, έχει σημασία μια τέτοια τοποθέτηση; Την απάντηση δίνει το ειδικό περιοδικό «The Advocate»: «Ο Πάπας Φραγκίσκος είναι ηγέτης 1,2 δισ. Ρωμαιοκαθολικών σε όλον τον κόσμο. Υπάρχουν τρεις φορές περισσότεροι καθολικοί στον πλανήτη απ’ ό,τι οι κάτοικοι των ΗΠΑ. Είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτό που λέει κάνει τη διαφορά». Σε μια εποχή που ο συντηρητισμός, η νοοτροπία της κλειδαρότρυπας και η ηθικολογία διαδίδονται ως η νόρμα της δυτικής κοινωνίας, ο Πάπας Φραγκίσκος υπενθυμίζει ότι η ανοχή είναι ύψιστη αρετή. Η ανοχή προκύπτει από την ταπεινότητα και την αγάπη, ως εκ τούτου βρίσκεται στο κέντρο της χριστιανικής διδασκαλίας.
Οι τοποθετήσεις για την πολιτική πραγματικότητα επίσης παραξένεψαν πολλούς. Ανέπτυξε τις θέσεις του σε κείμενο 84 σελίδων. Επισήμανε ότι ο αχαλίνωτος καπιταλισμός είναι τυραννία, επέκρινε την «ειδωλολατρία των χρημάτων» και κάλεσε τους πολιτικούς «να επιτεθούν στις δομικές αιτίες της ανισότητας» και να εγγυηθούν ότι «όλοι οι πολίτες θα έχουν δουλειά, υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση». Κάποιοι έσπευσαν αμέσως να τον χαρακτηρίσουν μαρξιστή. Εκείνος αναγκάστηκε να απαντήσει λέγοντας ότι δεν είναι –βρίσκεται φιλοσοφικά απέναντι στον υλισμό, επίσης βασική αρχή του δόγματος. Η έγνοια των αδυνάτων δεν έχει μόνο έναν τρόπο να εκφραστεί.
Τα πεπραγμένα του Πάπα Φραγκίσκου κατά το 2013 τον τοποθετούν αναμφισβήτητα στις προσωπικότητες της χρονιάς και του μέλλοντός μας. Ενα από τα πιο πρόσφατα δείγματα της συμπεριφοράς του καταγράφηκε στα 77α γενέθλιά του. Γευμάτισε με τέσσερις αστέγους. Ο συμβολισμός είναι προφανής –για όσους έχουν την ικανότητα να τον αντιληφθούν.
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 29 Δεκεμβρίου 2013
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
