Το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού έχει μολυνθεί με τον βάκιλο της φυματίωσης και η νόσος μπορεί μελλοντικά να είναι μη θεραπεύσιμη εάν οι κυβερνήσεις δεν λάβουν μέτρα, προειδοποιεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).
Οι «πληγές»
Η έλλειψη χρηματοδότησης για προγράμματα δημόσιας υγείας, η πώληση ανακριβών τεστ αίματος καθώς και η κακή χρήση φαρμάκων, ιδίως στον ιδιωτικό τομέα, αποτελούν μεγάλα εμπόδια στη μάχη ενάντια στην ασθένεια και οδηγούν σε ανθεκτικότητα στις θεραπείες, αναφέρουν οι ειδικοί του ΠΟΥ.
Ακρως ανθεκτικά στελέχη φυματίωσης εντοπίζονται αυτή τη στιγμή σε 70 χώρες του κόσμου ενώ γιατροί στην Ινδία ανέφεραν εφέτος τις περιπτώσεις τεσσάρων ασθενών που δεν έδειξαν απόκριση σε καμία θεραπεία. Αλλοι γιατροί στο Ιράν και στην Ιταλία εντόπισαν επίσης ασθενείς που είναι ανθεκτικοί σε όλες τις υπάρχουσες θεραπείες. Σύμφωνα με τον Μάριο Ραβιλιόνε, επικεφαλής της καμπάνιας του ΠΟΥ με τίτλο «STOP TB» («Σταματήστε τη φυματίωση») «αυτό που βλέπουμε σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η εμφάνιση στελεχών του βακίλου της φυματίωσης τα οποία είναι ανθεκτικά απέναντι στις περισσότερες διαθέσιμες θεραπείες».
Η φυματίωση σκοτώνει παγκοσμίως περισσότερα άτομα από κάθε άλλη μεταδοτική νόσο με εξαίρεση το AIDS. Το 95% των θανάτων καταγράφεται σε χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα, η Νότια Αφρική και η Ινδονησία. Δύο δισεκατομμύρια άτομα παγκοσμίως είναι φορείς του βακίλου της φυματίωσης ενώ 8,8 εκατομμύρια προσβλήθηκαν με φυματίωση μόνο μέσα στο 2010. Συγχρόνως η φυματίωση είναι ο μεγαλύτερος «δολοφόνος» των ατόμων με HIV – ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων εξαιτίας του AIDS.
Εμφάνιση ανθεκτικών στελεχών
Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι τα ποσοστά θανάτων εξαιτίας φυματίωσης έχουν πέσει σημαντικά – συγκεκριμένα κατά 40% μεταξύ του 1990 και του 2000 – μετά από μια παγκόσμια καμπάνια που «έτρεξε» σε παγκόσμιο επίπεδο και η οποία είχε ιδιαίτερη επιτυχία στην Κίνα. Ωστόσο η εμφάνιση ανθεκτικών στελεχών του βακίλου δημιουργεί σοβαρά εμπόδια στην προσπάθεια του ΠΟΥ να εκριζώσει τη νόσο ως το 2050.
Οι ειδικοί σημειώνουν ότι η ανθεκτικότητα στις θεραπείες «θεριεύει» εξαιτίας του ότι οι γιατροί δεν συνταγογραφούν τον σωστό συνδυασμό φαρμάκων και σε ικανή ποσότητα ενώ παράλληλα οι ασθενείς σε αρκετές περιπτώσεις διακόπτουν τη θεραπεία τους. Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο στον ιδιωτικό τομέα, όπως τονίζει ο δρ Ραβιλιόνε: οι γιατροί αντί να συνταγογραφούν τη θεραπευτική αγωγή που συστήνει ο ΠΟΥ και η οποία περιλαμβάνει τέσσερα φάρμακα που λαμβάνονται για έξι μήνες, συνταγογραφούν είτε πολλά φάρμακα «γεγονός που αποτελεί χάσιμο χρήματος ενώ αυξάνει και τον κίνδυνο τοξικότητας», είτε λίγα φάρμακα, γεγονός που αυξάνει την ανθεκτικότητα: «Όταν κάποιος έχει προσβληθεί από τον βάκιλο της φυματίωσης, έχει δισεκατομμύρια βακτήρια στον οργανισμό του και υπάρχει η περίπτωση ένα στα 10 εκατομμύρια ή ένα στα 100 εκατομμύρια να εμφανίζει φυσική ανθεκτικότητα στη θεραπεία. Εάν εκθέσουμε αυτόν τον πληθυσμό βακτηρίων σε ένα μόνο φάρμακο, πιθανότητα θα σκοτώσουμε τα 999.999, αλλά όχι και εκείνο το ένα που είναι ανθεκτικό» εξηγεί ο δρ Ραβιλιόνε.
Παράλληλα, όταν ο γιατρός υπο-συνταγογραφεί φάρμακα, όχι μόνο αυξάνεται η ανθεκτικότητα αλλά παράλληλα εμφανίζεται υποτροπή των ασθενών η οποία έχει ως αποτέλεσμα να διασπείρουν τη φυματίωση στην κοινότητα. Ο Σάρμαν Σινχ, καθηγητής Μικροβιολογίας στο Ινστιτούτο Ιατρικών Επιστημών All India σημειώνει ότι «πολλές φορές οι γιατροί δεν κάνουν διάγνωση της φυματίωσης, αλλά απλώς υποπτεύονται την ύπαρξή της. Χορηγούν δύο μόνο φάρμακα και λένε στον ασθενή να επιστρέψει για εξέταση μετά από έναν μήνα».
Ανακριβή τεστ αίματος
Μελέτη σε 100 ιδιώτες γιατρούς στο Μουμπάι έδειξε ότι συνταγογραφούσαν 80 διαφορετικές θεραπευτικές αγωγές αντί να ακολουθούν τις συστάσεις του ΠΟΥ. Αλλά και η πώληση τεστ αίματος από ιδιωτικές εταιρείες, μια άκρως κερδοφόρα επιχείρηση, αποτελεί επίσης πρόβλημα. Ο δρ Ραβιλιόνε αναφέρει ότι «αυτά τα τεστ αίματος δίνουν ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα ως και στο 50% των περιπτώσεων. Τα τεστ γίνονται στον ιδιωτικό τομέα και όχι στα δημόσια νοσοκομεία, επειδή δεν συστήνονται από τον ΠΟΥ. Ετσι οι ιδιώτες γιατροί χρεώνουν 20 δολάρια για μια εξέταση που είναι ουσιαστικώς άχρηστη».
Τα τεστ αυτά παράγονται κυρίως από εταιρείες του δυτικού κόσμου, αλλά πωλούνται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Πριν από περίπου έξι μήνες ο ΠΟΥ ζήτησε την απόσυρσή τους και η κυβέρνηση της Ινδίας συνέστησε πρόσφατα την απαγόρευσή τους – ωστόσο η απαγόρευση αυτή ισχύει μόνο για τα δημόσια νοσοκομεία. Στις ιδιωτικές κλινικές τα τεστ συνεχίζουν να διεξάγονται.
Η ανθεκτικότητα στις θεραπείες έχει αυξήσει σημαντικά το κόστος σε ό,τι αφορά την «πάταξη» της φυματίωσης σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς απαιτούνται νέα, πιο ακριβά φάρμακα. Ωστόσο η διεθνής βοήθεια έχει κλείσει τις στρόφιγγες της χρηματοδότησης. Το Global Fund, ένα διεθνές σχήμα που έχει κατά το ήμισυ δημόσιο και κατά το ήμισυ ιδιωτικό χαρακτήρα και το οποίο έχει ως στόχο την αντιμετώπιση της φυματίωσης, της ελονοσίας και του AIDS ανακοίνωσε πρόσφατα ότι δεν θα χρηματοδοτήσει κανένα νέο πρόγραμμα ως το 2014 επειδή οι κυβερνήσεις αδυνατούν να διαθέσουν νέα κονδύλια.
