Οι σημερινές εκλογές είναι κρίσιμες. Οχι και τόσο πρωτότυπη ρήση για μια εν εξελίξει εκλογική αναμέτρηση, όμως η χρονική συγκυρία που διεξάγονται σηματοδοτεί ένα κατώφλι εισόδου σε μια περίοδο με σημαντικά διακυβεύματα. Ταυτόχρονα, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, αφού η απλή αναλογική, ένα εκλογικό σύστημα δίκαιο και πολιτικά γόνιμο, ξεδιπλώνει πολυσήμαντους δρόμους για την επόμενη μέρα, στους οποίους δεν είμαστε συνηθισμένοι.
Η χώρα την επόμενη τετραετία θα αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις, οι οποίες δεν είναι αυτόνομες από τις αλλεπάλληλες κρίσεις που έχουμε βιώσει από το 2010 ως σήμερα, και έχουν αφήσει σημαντικό οικονομικό και κοινωνικό αποτύπωμα. Ο πραγματικός παραγόμενος πλούτος έχει μειωθεί κατά 20% από το 2007, ενώ οι πραγματικοί μισθοί έχουν απολέσει το 30% της αγοραστικής τους δύναμης. Η πρόσφατη ανάκαμψη του ΑΕΠ είναι δύσκολο να θεωρηθεί κάτι περισσότερο από διόρθωση της μεγάλης πανδημικής ύφεσης του 2020, ενώ ο πληθωρισμός και η αύξηση του κόστους ζωής απομειώνουν σημαντικά το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών.
Το μεγάλο στοίχημα είναι πώς θα μπορέσουν να αναπληρωθούν σταδιακά οι απώλειες αυτές, με τρόπο που θα είναι βιώσιμος και δεν θα αναπαράγει τις παθογένειες του παρελθόντος. Εν ολίγοις, αν η συμπεριληπτική ανάπτυξη και η κοινωνική δικαιοσύνη θα γίνουν τα ζητούμενα πέραν της καταθλιπτικής και πρόσκαιρης ευημερίας των αριθμών.
Την ίδια στιγμή, οι βαθιές ρωγμές στους θεσμούς και στο κράτος δικαίου, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχουν επιδεινώσει σημαντικά την εμπιστοσύνη των πολιτών στον τρόπο λειτουργίας του πολιτεύματος. Αυτό δεν είναι μια διαπίστωση κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος, αλλά αποτελεί βραδυφλεγή βόμβα στη σχέση κοινωνίας – κράτους. Σε συνδυασμό με τη δύσκολη οικονομική κατάσταση λόγω πληθωρισμού φτιάχνεται ένα επικίνδυνο μείγμα που έχει το χαρακτηριστικό ότι αναπτύσσεται αδιόρατα, κάτω από τα «κοινωνικά ραντάρ», και γίνεται αντιληπτό μόνο όταν ξεσπάσει ως κρίση νομιμοποίησης με υλικές συνέπειες.
Στις σημερινές εκλογές αντιπαρατίθενται διαφορετικά σχέδια για την πορεία της χώρας την επόμενη τετραετία. Προφανώς στην εκλογική συμπεριφορά δεν παίζουν ρόλο αποκλειστικά τα πολιτικά σχέδια, αλλά και άλλοι παράγοντες όπως η αξιοπιστία, η εμπιστοσύνη, η ενσυναίσθηση, η εμπειρία των πολιτικών προσώπων. Ομως τα πολιτικά σχέδια είναι αυτά που θα πλοηγήσουν την Ελλάδα ως τις επόμενες εκλογές, θέτουν προτεραιότητες και εν τέλει διαμορφώνουν τις εξελίξεις στη χώρα.
Η απλή αναλογική, όπως σημείωσα στην αρχή, θα είναι μια ενδιαφέρουσα συνθήκη. Είναι εντυπωσιακό πόσο μελάνι είχε χυθεί τα προηγούμενα χρόνια για την ανάγκη συνθέσεων, συνεργασιών και διαλόγου μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων της χώρας. Είναι και τώρα εντυπωσιακό το πόσο συστηματικά έχει απαξιωθεί το μόνο εκλογικό σύστημα που μπορεί να προωθήσει τα παραπάνω και να διαμορφώσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για συνεργασίες. Η επόμενη μέρα των εκλογών της απλής αναλογικής δεν οφείλει να είναι business as usual. Αντιθέτως μπορεί να είναι ιστορική ευκαιρία για το ξεδίπλωμα ενός πολιτικού σχεδίου, πλειοψηφικού στην κοινωνία, με καθαρό προοδευτικό πρόσημο.
Ο κ. Γαβριήλ Σακελλαρίδης είναι διευθυντής του Eteron – Ινστιτούτο για την Ερευνα και την Κοινωνική Αλλαγή.
