Σαν να μην έφτανε η πανδημία και ο πανικός που έχει σπείρει σε ολόκληρο τον κόσμο, τον τελευταίο καιρό έχει κάνει έντονη την παρουσία του το φαινόμενο των αρνητών, οι οποίοι, αντίθετα σε οποιεσδήποτε επιστημονικές διαβεβαιώσεις, αρνούνται να πειστούν για τη σοβαρότητα της κατάστασης. Αλλοι αρνούνται ακόμα και την ύπαρξη του ιού, άλλοι την αποτελεσματικότητα της μάσκας, άλλοι την ανάγκη για την τήρηση των αποστάσεων και άλλοι τσακώνονται με τους γιατρούς που προσπαθούν να τους θεραπεύσουν. Πολλοί διατυπώνουν και διασπείρουν θεωρίες συνωμοσίας για «παγκόσμια δικτατορία», για εμβόλια που θα περιέχουν μικροτσιπάκια, για τις επιπτώσεις της… τεχνολογίας 5G στους νοσούντες, για τη δημιουργία του ιού σε εργαστήρια βιολογικού πολέμου και διάφορα άλλα που θα ήταν κωμικά, αν δεν είχαν ταυτόχρονα τόσο δυσμενείς επιπτώσεις στην αντιμετώπιση της επιδημίας.
Το φαινόμενο φαίνεται να έχει πάρει τρομακτικές διαστάσεις στα κοινωνικά δίκτυα, όπου εκτός από τους αρνητές έχουν βρει πεδίον δόξης λαμπρόν και διάφοροι τσαρλατάνοι που προτείνουν θεραπείες και σκευάσματα κάθε είδους. Αν σε αυτά προσθέσουμε και τα σκοταδιστικά μηνύματα που έρχονται κατά καιρούς από πολλούς ιεράρχες, οι οποίοι παίζουν κομβικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης για ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η λογική έχει παραχωρήσει τη θέση της στην παράνοια, ενώ η άγνοια ενισχύει την εξάπλωση της πανδημίας.
Από τη δυσπιστία στον φανατισμό
Από την πρώτη στιγμή που άρχισε να εξαπλώνεται ο κορωνοϊός, υπήρχαν πολλοί που αντιμετώπιζαν το θέμα με δυσπιστία και σκεπτικισμό, γεγονός που θα έλεγε κανείς ότι είναι μια αναμενόμενη αντίδραση απέναντι στο πρωτόγνωρο, απέναντι σε μια κατάσταση που η παγκόσμια κοινότητα αντιμετώπιζε για πρώτη φορά, τουλάχιστον σε αυτή την έκταση. Ωστόσο, κατά την περίοδο του lockdown, για μεγάλη μερίδα των πολιτών η δυσπιστία αντικαταστάθηκε από τη βεβαιότητα περί του αντιθέτου και ο σκεπτικισμός έγινε φανατισμός. Σήμερα έχουμε φτάσει στο σημείο ασθενείς να επιτίθενται σε γιατρούς και νοσηλευτές, καθώς διαφωνούν με τη διάγνωση, την αντιμετώπιση ή τα πρωτόκολλα θεραπείας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του παραλογισμού που έχει εξαπλωθεί σε μεγάλες μάζες του πληθυσμού είναι οι ομάδες που εμφανίστηκαν στα κοινωνικά δίκτυα μετά την ανακοίνωση για την υποχρεωτική χρήση μάσκας στα σχολεία και οι οποίες προωθούσαν μηνύματα του τύπου «Κανένα παιδί με μάσκα στα σχολεία», διασπείροντας ταυτόχρονα και την ανοησία της αγέλης. Τα μηνύματα τα οποία αναρτούσαν τα μέλη αυτών των ομάδων κινούνταν ανάμεσα στην αντίσταση στην παγκόσμια εξουσία, στις σατανικές δυνάμεις του Μπιλ Γκέιτς και στην υψηλή μπουρδολογία. Το ότι εκτός από γονείς καταφέρονταν εναντίον της μάσκας και εκπαιδευτικοί είναι ενδεικτικό της γενικότερης σύγχυσης.
Παραλογισμός πέρα από τις ιδεολογίες
Στον «χορό» έπαιρναν μέρος από αντιεξουσιαστές μέχρι αντιεμβολιαστές, από νεοναζί μέχρι αντίφα, γεγονός που αποδεικνύει ότι το τέλος της λογικής ξεπερνάει τα στεγανά της πολιτικής ιδεολογίας, καλύπτοντας όλο το φάσμα του πολιτικού τόξου.
Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, 5 στους 10 Ελληνες βλέπουν «ανθρώπινο χέρι» στη δημιουργία του ιού, ενώ ένας στους τρεις θεωρεί ότι η πανδημία εξυπηρετεί σκοτεινά σχέδια μαζικού αναγκαστικού εμβολιασμού.
Η αλήθεια είναι ότι, έως έναν βαθμό, ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της κατάστασης έπαιξαν και οι συχνά αντιφατικές δηλώσεις από την επιστημονική κοινότητα και τον πολιτικό κόσμο, από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας μέχρι τις επιτροπές εμπειρογνωμόνων και τις κυβερνήσεις σε πολλά κράτη του κόσμου. Οι αντιφάσεις αυτές αναζωπύρωναν κατά καιρούς τη βεβαιότητα των αρνητών ότι παίζεται ένα σκοτεινό παιχνίδι πίσω από την πλάτη τους χωρίς κανόνες, με μοναδικό σκοπό να διαμορφωθεί μια νέα, οργουελιανή παγκόσμια κατάσταση πραγμάτων. Σκηνές όπως η συγκέντρωση στην Ομόνοια για τα εγκαίνια του σιντριβανιού με πλήθος κόσμου να μην παίρνει κανένα μέτρο προφύλαξης ή η παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στους νέους σταθμούς του μετρό με εκατοντάδες πολίτες που δεν τηρούσαν αποστάσεις ασφαλείας και δεν φορούσαν μάσκες δεν βοήθησαν πολύ την κατάσταση. Δεν είναι τυχαίο ότι το τελευταίο διάστημα η Αστυνομία έχει επιβάλει στην Αθήνα πρόστιμα σε 330 περιπτώσεις ανθρώπων που δεν φορούσαν μάσκες σε μπαράκια και επιχειρήσεις εστίασης.
460 εκατομμύρια χρήστες επισκέφθηκαν σελίδες στο Facebook που διασπείρουν fake news και εξωτικές θεραπείες μόνο τον περασμένο Απρίλιο, σύμφωνα με σχετικές έρευνες στις ΗΠΑ. Παρά τις διαβεβαιώσεις του Facebook ότι μάχεται δυναμικά την παραπληροφόρηση, οι σελίδες με τις ψευδείς ειδήσεις είχαν 10 φορές μεγαλύτερη επισκεψιμότητα από τις σελίδες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ή άλλων επιστημονικών ιδρυμάτων. Οπως τονίζουν ειδικοί αναλυτές, οι αλγόριθμοι των κοινωνικών δικτύων εξ ορισμού προωθούν σελίδες που προκαλούν εντυπωσιασμό και έχουν μεγάλη επισκεψιμότητα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος μέσα στον οποίο ο μεγάλος χαμένος είναι η αλήθεια.
«Μα το διάβασα στο Facebook»
Το φαινόμενο των αρνητών της πανδημίας ή των μεθόδων για την καταπολέμησή της είναι παγκόσμιο και φθάνει μέχρι τα ανώτατα κλιμάκια της εξουσίας, όπως για παράδειγμα στον Λευκό Οίκο, με το Twitter να χαρακτηρίζει συχνά τις αναρτήσεις του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ως πιθανόν απέχουσες από την πραγματικότητα. Η παραπληροφόρηση μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα εξαπλώνεται με μεγαλύτερη ταχύτητα από την πανδημία, ενώ πολύ συχνά η επωδός στις πιο ακραίες θεωρίες είναι η φράση: «Μα το διάβασα στο Facebook». Σε πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας «New York Times», γιατροί και νοσηλευτές περιγράφουν τις απίστευτες εμπειρίες τους με ασθενείς που είναι πεπεισμένοι ότι υπάρχουν θεραπείες στις οποίες δεν τους επιτρέπεται η πρόσβαση, επειδή το διάβασαν κάπου στην κοινωνική πλατφόρμα.
Λανθασμένα μηνύματα και από ιεράρχες
Την κατάσταση με την πανδημία επιδείνωσε η στάση της Εκκλησίας, με διάφορους ιεράρχες να αντιδρούν στα μέτρα του lockdown, να αμφισβητούν τη μετάδοση του ιού μέσω της Θείας Κοινωνίας (μεταδίδεται) ή την προστασία της μάσκας (προστατεύει). Την ώρα που το Ηράκλειο πριν από λίγες ημέρες βάδιζε προς τη δεύτερη επιβολή περιοριστικών μέτρων λόγω της αύξησης των κρουσμάτων, ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης Ειρηναίος καλούσε τους πιστούς να παραβούν τα μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού και να μη φοράνε μάσκες στις εκκλησίες επειδή, όπως είπε, «φυλακίζουν την πίστη τους». Παράλληλα σε εκκλησία στη Φλώρινα οι πιστοί έρχονται αντιμέτωποι με πινακίδα που τους προτρέπει να μη φορούν μάσκες, καθώς, όπως υποστηρίζει ο πατήρ Αναστάσιος που την ανήρτησε, «δείχνουν ασέβεια και ολιγοπιστία».
Ακόμα και μετά την αντίδραση του μητροπολίτη Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Θεοκλήτου, ο ιερέας αρνήθηκε να κατεβάσει την επιγραφή. Παρά τις πολλές καταγγελίες εναντίον του στην Αστυνομία, ο ιερέας συνέχισε να ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει ασθένεια, με αποτέλεσμα ο μητροπολίτης Θεόκλητος να του ζητήσει να πάρει λίγες ημέρες άδεια και έτσι απέφυγε τη σύλληψη. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος του ποιμνίου συμφωνούσε με τις θέσεις του ιερέα. Πρόκειται για δύο πρόσφατα παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι πολλοί εκπρόσωποι της Εκκλησίας στέλνουν τα λάθος μηνύματα στις πιο ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
