Οι συνέπειες μιας στάσης πληρωμών

«Η Ελλάδα οφείλει να καταβάλει οπωσδήποτε τη δόση της 30ής Ιουνίου στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, διαφορετικά θα βρεθεί σε στάση πληρωμών, διότι δεν υπάρχει περίοδος χάριτος» δήλωσε την Πέμπτη η Κριστίν Λαγκάρντ, πριν από τη συνεδρίαση του Eurogroup. «Η Ελλάδα θα βρεθεί σε στάση πληρωμών, θα βρεθεί με μια ληξιπρόθεσμη οφειλή προς το ΔΝΤ την 1η Ιουλίου» ανέφερε χαρακτηριστικά.

Οι «αφερέγγυοι»

Τι σημαίνει αυτό; Κατ’ αρχάς ότι η Ελλάδα θα προστεθεί στον κατάλογο των χωρών που καθυστέρησαν να πληρώσουν το ΔΝΤ, ο οποίος δεν είναι πολύ μεγάλος. Περιλαμβάνει κυρίως χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής, κοινώς χώρες του λεγόμενου «τρίτου κόσμου», όπως η Κούβα, η Ζιμπάμπουε, το Σουδάν, η Λιβερία κ.ά., αλλά καμία χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι μοναδικές ευρωπαϊκές χώρες που βρίσκονται στη σχετική λίστα είναι η Γιουγκοσλαβία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη που αθέτησαν πληρωμές κατά την περίοδο του πολέμου στη δεκαετία του ’90. Σε γενικές γραμμές πρόκειται για χώρες που βρίσκονταν σε πόλεμο (εμφύλιο ή μη) ή κάτω από τυραννικά καθεστώτα, που γνώρισαν επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις.

Από εκεί και πέρα και οι τρεις σημαντικότεροι οίκοι αξιολόγησης (S&P, Moody’s, Fitch) έχουν ξεκαθαρίσει ότι σε περίπτωση που η Ελλάδα χάσει κάποια πληρωμή προς το ΔΝΤ ή την ΕΚΤ δεν θα την κατατάξουν στην κατηγορία της χρεοκοπίας (default). Και τούτο διότι θεωρούν τους επίσημους πιστωτές, όπως το ΔΝΤ και η ΕΚΤ, διαφορετική κατηγορία από τους ιδιώτες. Ειδικότερα, σε έκθεσή του ο οίκος S&P αναφέρει ότι δεν θεωρεί πως ένα κράτος κηρύσσει πτώχευση αν δεν προχωρήσει στην αποπληρωμή δόσης σε πιστωτές του λεγόμενου επίσημου τομέα, όπως είναι το ΔΝΤ, η ΕΚΤ ή η Παγκόσμια Τράπεζα. Με βάση αυτό το σκεπτικό δεν θα υποβαθμίσει την Ελλάδα στην κατηγορία «επιλεκτική χρεοκοπία» (selective default) σε περίπτωση που δεν πληρώσει το ΔΝΤ στο τέλος του μήνα. Οπως διευκρίνισε πάντως ο διεθνής οίκος, ακόμη και αν δεν υποβαθμίσει την Ελλάδα σε selective default (SD), ενδέχεται να την υποβαθμίσει κάτω από τη σημερινή αξιολόγηση CCC.

Οπως επισημαίνουν τραπεζικές πηγές, «αν η Ελλάδα θεωρηθεί επισήμως ότι βρίσκεται σε default (σ.σ.: κατάσταση χρεοκοπίας), δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία. Η πιο άμεση επίπτωση θα γίνει αισθητή στις τράπεζες». Χωρίς πρόσβαση στις αγορές κεφαλαίων, οι ελληνικές τράπεζες που χάνουν καταθέσεις βασίζονται αποκλειστικά στην ΕΚΤ για παροχή ρευστότητας. Και η ΕΚΤ μπορεί να περιορίσει ή να διακόψει τη ρευστότητα αν κρίνει ότι δεν είναι φερέγγυες ή δεν έχουν αποδεκτά ενέχυρα (collaterals) με βάση τα οποία τούς παρέχει ρευστότητα. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι επανειλημμένως έχει δηλώσει ότι όσο ισχύουν οι δύο αυτές προϋποθέσεις η ΕΚΤ θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί τις ελληνικές τράπεζες. «Αν κάποιος εξασφαλίσει ότι οι τράπεζες μπορούν να πληρώνουν τους καταθέτες, είναι αδιάφορο αν πτωχεύσει η χώρα» αναφέρει κορυφαίος τραπεζίτης.

Ωστόσο, αν η Ελλάδα δεν πληρώσει το ΔΝΤ, οι ευρωτραπεζίτες μπορεί να θεωρήσουν ότι τα ενέχυρα των ελληνικών τραπεζών με εγγύηση του Δημοσίου δεν είναι επιλέξιμα για την παροχή ρευστότητας και να κλείσουν τη στρόφιγγα. Στην καλύτερη περίπτωση, θα δώσουν στην Ελλάδα μια σύντομη προθεσμία για να έρθει σε συμφωνία με τους πιστωτές και να αποκατασταθεί η φερεγγυότητα της χώρας και των τραπεζών. Στη χειρότερη περίπτωση, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ θα μπορούσε να αποφασίσει να διακόψει αμέσως την παροχή ρευστότητας μέσω του ELA, οδηγώντας έτσι στην επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls).

Η χρηματοδότηση

Ωστόσο οι ελληνικές τράπεζες δεν στηρίζονται σε κρατικές εγγυήσεις μόνο για ρευστότητα. Ενα μεγάλο μέρος των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων τους αποτελείται επίσης από αναβαλλόμενο φόρο, δηλαδή αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις έναντι του κράτους. Η ΕΚΤ θα μπορούσε να μην κάνει αποδεκτούς τους τίτλους αυτούς και ως εκ τούτου η κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών να υποχωρούσε κάτω από τα αποδεκτά όρια. Στην περίπτωση αυτή οι ελληνικές τράπεζες θα θεωρούνταν αφερέγγυες και η ΕΚΤ θα σταματούσε τη χρηματοδότηση.

Επιπλέον, αν η Ελλάδα δεν πληρώσει το ΔΝΤ, μπορεί να υπάρξουν αλυσιδωτές επιπτώσεις, γνωστές και ως cross-default. Η αδυναμία πληρωμής του ΔΝΤ παρέχει και σε άλλους πιστωτές, συμπεριλαμβανομένου του ESM, το δικαίωμα (όχι την υποχρέωση) να απαιτήσουν την άμεση εξόφληση του συνόλου των δανείων τους. Μπορεί να ακολουθήσουν οι ιδιώτες πιστωτές, οι οποίοι πλέον κατέχουν τίτλους που διέπονται από το αγγλικό δίκαιο και προβλέπονται συγκεκριμένες διαδικασίες σε διεθνή δικαστήρια για να πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Είναι προφανές ότι τυχόν αθέτηση της πληρωμής στο ΔΝΤ θα ανοίξει το κουτί της Πανδώρας.