H αντιπαράθεση με τις «συντεχνίες»
Ο κ. K. Μητσοτάκης θα εγκαινιάσει τη ΔΕΘ του 1990, έχοντας σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση – λίγο μετά την οικουμενική κυβέρνηση υπό τον κ. Ξ. Ζολώτα. Εχει ξεσπάσει μετωπική σύγκρουση κυβερνήσεως και ισχυρών συνδικάτων του δημόσιου τομέα, πυροδοτημένη από τα μέτρα για τη διάσωση των ασφαλιστικών ταμείων από τη χρεοκοπία. Ο πρωθυπουργός, στην 55η ΔΕΘ, θα πει ότι «δεν έχουμε ούτε περιθώρια ούτε δικαίωμα να συμβιβαστούμε. Γιατί, αν συμβιβαστούμε, θα έχουμε αποτύχει». Θα μιλήσει για τα «δύο πρώτα χρόνια περισυλλογής, δουλειάς και θυσιών», αναφερόμενος στο πρόγραμμά του σταθεροποίησης, στην «έσχατη εθνική εφεδρεία» για να αντιμετωπισθούν τα τεράστια προβλήματα που κληροδότησε το ΠαΣοΚ, «μια παράλυτη οικονομία, με πελώριο δημόσιο χρέος 15 τρισ. δρχ.». Ανήγγειλε μέτρα περιστολής της φοροδιαφυγής (αναμόρφωση του ΚΦΣ και αντικειμενικοποίηση του φόρου ορισμένων κατηγοριών επαγγελματιών), περιοριστική νομισματική πολιτική και συγκρατημένη εισοδηματική. Εδωσε και χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των μεγάλων αναπτυξιακών έργων, δηλώνοντας: « Ο εκσυγχρονισμός των τηλεπικοινωνιών θα προχωρήσει ραγδαία και στα επόμενα τρία χρόνια θα καλυφθεί όλη η ζήτηση για τηλέφωνα με σύγχρονα ψηφιακά. Στις αμέσως επόμενες εβδομάδες θα ανακοινώσουμε την ανάθεση του έργου του μετρό της Αθήνας. Δημοπρατείται, με τη μέθοδο της αυτοχρηματοδότησης, ένα γιγαντιαίο πρόγραμμα κατασκευής χώρων στάθμευσης σε όλους τους μεγάλους δήμους της χώρας. Ο διαγωνισμός για το αεροδρόμιο των Σπάτων θα προκηρυχθεί ταχύτατα. Το έργο, αξίας 200 δισ. δρχ., που θα γίνει αποκλειστικά με ιδιωτικούς πόρους και αυτοχρηματοδότηση, θα πρέπει να είναι έτοιμο και να λειτουργήσει το 1996. Του χρόνου θα αρχίσει επίσης και η κατασκευή της μεγάλης περιφερειακής οδού Αθήνας-Ελευσίνας-Σπάτων, που συζητείται εδώ και 50 χρόνια και ποτέ δεν ξεκινά. H ζεύξη Ρίου-Αντιρρίου θα επιχειρηθεί επίσης με αυτοχρηματοδότηση, στον ταχύτερο δυνατό χρόνο. Θα προχωρήσει αμέσως το πρόγραμμα μεταφοράς και αξιοποίησης φυσικού αερίου από τη Σοβιετική Ενωση».
Το 1991, ενώ στη γειτονική Γιουγκοσλαβία ο εμφύλιος φουντώνει απειλητικά για όλα τα Βαλκάνια, από τα εγκαίνια της 56ης ΔΕΘ ο κ. Μητσοτάκης δίνει το μήνυμα ότι η οικονομική πολιτική θα παραμείνει περιοριστική και λιτή και το 1992, αν και: «με την πολιτική της εξυγίανσης της οικονομίας που εφαρμόζουμε, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι γινόμαστε δυσάρεστοι». Εξαγγέλλει οριακές μεταβολές στη φορολογία εισοδήματος (αφορολόγητο το μηνιαίο εισόδημα ως 200.000 δρχ., μείωση των συντελεστών – και των ανωτάτων – της φορολογικής κλίμακας και του ΦΠΑ κ.ά.) και την εφαρμογή του σχεδιασθέντος επί Οικουμενικής «πόθεν έσχες». Ως προς τον στόχο της αποκρατικοποίησης των δημοσίων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων κοινής ωφελείας, ανέφερε ότι θα γίνει, πρώτον, με την ανάθεση σε ιδιώτες υπηρεσιών όπως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και η κινητή τηλεφωνία και, δεύτερον, με απευθείας πώληση της μειοψηφίας των μετοχών σε ιδιώτες, ενώ ως το τέλος του έτους θα έχει απελευθερωθεί η αγορά πετρελαιοειδών. Οσον αφορά τις εσωτερικές τριβές της κυβέρνησης, ξεκαθαρίζει: «Την ευθύνη για την απόλυτα αναγκαία κυβερνητική ενότητα και για τον ρυθμό με τον οποίο προχωρούμε την έχω εγώ».
* Κοινωνική έκρηξη
Αισιόδοξο το μήνυμα του πρωθυπουργού από τη Θεσσαλονίκη το 1992, ότι το 1993 θα είναι «χρονιά-σταθμός» για την ελληνική οικονομία (πληθωρισμός μονοψήφιος, η δραχμή στο Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα). Εξαγγέλλει αύξηση των αγροτικών συντάξεων και μείωση της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης και ότι δεν θα επιβληθούν νέοι φόροι. Ωστόσο, η 57η ΔΕΘ πραγματοποιείται εν μέσω μεγάλων απεργιακών κινητοποιήσεων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Οι απεργοί της πρώην ΕΑΣ ξεκινούν για τη Θεσσαλονίκη, όπου η αστυνομία είχε απαγορεύσει κάθε συγκέντρωση. Επειτα από εκκλήσεις και παρεμβάσεις, το συλλαλητήριο δεν πραγματοποιείται, αλλά ο κ. Μητσοτάκης θα δηλώσει: «ήλθαμε σε σύγκρουση με ισχυρές συντεχνίες». Αναφερόμενος στο ασφαλιστικό νομοσχέδιο, θα το χαρακτηρίσει αναγκαίο για τη διάσωση του συνταξιοδοτικού συστήματος από τη χρεοκοπία, προσθέτοντας ότι «όσοι προνομιούχοι των μονοπωλιακών κρατικών επιχειρήσεων αντιδρούν, ζητούν στην ουσία από τους άλλους φορολογούμενους, εργάτες, υπαλλήλους, βιοτέχνες, μικροεπαγγελματίες, να πληρώνουν για τις δικές τους εισφορές». Στο θέμα των αποκρατικοποιήσεων, επισημαίνει ότι θα επεκταθούν στον ΕΟΤ, στις τράπεζες, στον χώρο της γεωργίας και στα διυλιστήρια. Ιδιαίτερη αναφορά θα κάνει στα μεγάλα έργα που κατασκευάζει η κυβέρνησή του (μετρό, αγωγός φυσικού αερίου, Εγνατία οδός, εθνικοί αυτοκινητόδρομοι Αθηνών-Κορίνθου και Θεσσαλονίκης, το έργο του Ευήνου και τα έργα στη Θεσσαλονίκη).
Προεκλογικά και τα εγκαίνια της ΔΕΘ το 1993, με την αποχώρηση του κ. A. Σαμαρά, ο οποίος θα ιδρύσει την Πολιτική Ανοιξη. Σε εθνική ανάταση και συσπείρωση για την αντιμετώπιση των κρισίμων προβλημάτων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό θα καλέσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας K. Καραμανλής στο μήνυμά του με την ευκαιρία της 58ης ΔΕΘ. Ο κ. K. Μητσοτάκης στα εγκαίνιά της δηλώνει ότι εφόσον κερδίσει η ΝΔ τις εκλογές και συνεχίσει την ίδια πολιτική, θα τερματισθεί η λιτότητα από το 1994, ενώ υπόσχεται αύξηση των αγροτικών συντάξεων και επέκταση των σχεδίων πόλεων, που θα λύσουν το πρόβλημα των αυθαιρέτων. Αν εκλεγεί το ΠαΣοΚ, ο ελληνικός λαός θα κληθεί να πληρώσει τεράστιους φόρους εξαιτίας της ματαίωσης των αποκρατικοποιήσεων, ενώ θα χαθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών και θα σταματήσουν τα έργα, θα δηλώσει από τη ΔΕΘ ο πρωθυπουργός, για να παραλληλίσει: «H οικονομία μας μοιάζει με αεροπλάνο που έχει αρχίσει να απογειώνεται. Αν ξαφνικά σβήσουν οι μηχανές της, δηλαδή οι επενδύσεις και η εμπιστοσύνη, τότε θα πέσει πίσω στη γη και την πρόσκρουση θα την πληρώσει ακριβά ο ελληνικός λαός». Ωστόσο, ο αισιόδοξος απολογισμός της οικονομικής πολιτικής, στα εγκαίνια της ΔΕΘ, διαψεύδεται από τα στοιχεία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας (υπουργός ο κ. Στ. Μάνος), σχολιάζει «Το Βήμα».
* Πολιτική εκτόνωσης
Ο αρχηγός του ΠαΣοΚ Ανδρέας Παπανδρέου είναι ο πρωθυπουργός που θα μιλήσει στην 59η ΔΕΘ, το 1994, για να διαψεύσει τα περί χαλάρωσης της οικονομικής πολιτικής το 1995, αλλά υποσχόμενος στους εργαζομένους ότι θα πάρουν αυξήσεις που θα διασφαλίζουν το πραγματικό εισόδημά τους. Θα δηλώσει ότι η σταθεροποιητική πολιτική της κυβέρνησης θα συνεχισθεί με στόχο να μειωθούν τα ελλείμματα, αλλά και ο πληθωρισμός. Ολα αυτά εν αναμονή της έγκρισης του ελληνικού προγράμματος σύγκλισης από τους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο A. Παπανδρέου, παραδεχόμενος την καθυστέρηση στην έναρξη των μεγάλων έργων, δήλωσε ότι θα κοστίσουν φθηνότερα, κάτι που «κατά περίεργο τρόπο δεν είχε διαπραγματευθεί η Νέα Δημοκρατία». Αναφερόταν στο αεροδρόμιο των Σπάτων, στη ζεύξη Ρίου-Αντιρρίου, στο μετρό, στο εργοστάσιο βιολογικού καθαρισμού της Θεσσαλονίκης και στον πολύπαθο Αχελώο.
Εν αναμονή ανασχηματισμού, οι διαμάχες στο κυβερνών κόμμα άγγιξαν και τα εγκαίνια της 60ής Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης, το 1995. «Ο,τι όμως κερδήθηκε με θυσίες, έρχεται κατά καιρούς να διαταράξει ένα νοσηρό πολιτικό κλίμα. Μια μανιακή αδιαφορία για τα εθνικά και κοινωνικά προβλήματα του τόπου, μια διαβρωτική αντίληψη, που με ανευθυνότητα προτάσσει στις εθνικές προτεραιότητες προσωπικές μικροφιλοδοξίες» δήλωσε ο πρωθυπουργός, ενώ κυριαρχούσε ο θόρυβος για το φιάσκο της ιδιωτικοποίησης των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά. Με την κατηγορηματική διαβεβαίωση ότι δεν θα επιβληθούν νέοι φόροι, ο A. Παπανδρέου τόνιζε ότι η εισοδηματική πολιτική θα είναι σύμφωνη με τις δεσμεύσεις του προγράμματος σύγκλισης, ενώ οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα θα βελτιώσουν το πραγματικό εισόδημά τους, αλλά και ότι «δεν σταθεροποιούμε την οικονομία για να αποσταθεροποιήσουμε την κοινωνική συνοχή».
Την επόμενη ημέρα ο κ. K. Σημίτης παραιτείται από υπουργός Βιομηχανίας και Εμπορίου, καθώς και από μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου του ΠαΣοΚ. Οι λόγοι που αναφέρει η επιστολή παραίτησής του ήταν ότι τόσο η κυβέρνηση όσο και ο ίδιος ο A. Παπανδρέου, στην ομιλία του στη ΔΕΘ, του καταλόγισαν ευθύνες για τον χειρισμό της ιδιωτικοποίησης των ναυπηγείων και χαρακτήρισαν ανεπαρκή την πολιτική του.
H «πρώτη» του κ. K. Σημίτη
Το 1996 ο κ. K. Σημίτης ξαναγυρίζει στη Θεσσαλονίκη ως πρωθυπουργός και πρόεδρος του ΠαΣοΚ (μετά τον θάνατο του A. Παπανδρέου στις 23 Ιουνίου 1996) για να δώσει από τις «επάλξεις» της 61ης ΔΕΘ το περίγραμμα της οικονομικής πολιτικής που θα εφαρμόσει εφόσον κερδίσει τις εκλογές. Ο προεκλογικός αγώνας κορυφωνόταν, καθώς μόλις 15 ημέρες απέμεναν από τις εκλογές, και ο κ. K. Σημίτης τόνιζε: «Και βέβαια η νίκη ξεκινά από τη Θεσσαλονίκη», αν και χαρακτήριζε «όχι προεκλογική» την ομιλία του. H κυβέρνηση, δήλωνε, έχοντας πλήρη επίγνωση των προβλημάτων και με πυξίδα το τρίπτυχο Ανάπτυξη-Σταθερότητα-Κοινωνική Συνοχή, είναι αποφασισμένη να φέρει εις πέρας το δύσκολο έργο που έχει αρχίσει πριν από τρία χρόνια. Υποσχέθηκε ότι η εισοδηματική πολιτική θα δίνει σταθερά πραγματικές αυξήσεις, που όχι μόνο θα καλύπτουν τον πληθωρισμό, αλλά θα εκφράζουν και τη δίκαιη συμμετοχή των εργαζομένων στη βελτίωση του εθνικού εισοδήματος. Στον δημόσιο τομέα προέβλεψε λιγότερες προσλήψεις και καλύτερες αμοιβές, ενώ δεσμεύθηκε για την εφαρμογή του ενιαίου μισθολογίου. Μίλησε για δημοσιονομική εξυγίανση, περιορισμό της σπατάλης και εξορθολογισμό των δαπανών στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, κατάργηση κοινωνικά αδικαιολόγητων φοροαπαλλαγών, προσεκτική προώθηση διαδικασιών αποκρατικοποίησης και αξιοποίηση των κονδυλίων που εισέρρεαν – ήδη εποχή του ΚΠΣ-2 – «σε μεγάλα έργα και όχι σε μικρά, πελατειακού χαρακτήρα».
Οσον αφορά τις λεγόμενες προγραμματικές συμφωνίες ανάμεσα στις μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις και ελληνικές βιομηχανίες για την προμήθεια κεφαλαιουχικών και άλλων αγαθών, καθώς και τις συμφωνίες με ελληνικές τεχνικές εταιρείες για την εκτέλεση των δημοσίων έργων, στη ΔΕΘ ο πρωθυπουργός είχε δηλώσει με έμφαση «ήμουν πάντα και είμαι – και αυτή η κυβέρνηση είναι – υπερασπιστής και θιασώτης των προγραμματικών συμφωνιών», ενώ «Το Βήμα» έγραφε ότι τα δύο μεγάλα κόμματα σε αυτό το θέμα έχουν κοινές θέσεις και πολιτικές. Την ίδια ώρα, ο βασικός αντίπαλός του στις εκλογές εκείνες, ο κ. M. Εβερτ, επικεφαλής της ΝΔ, σε συνέντευξή του στην ίδια εφημερίδα, δήλωνε ότι ο κ. K. Σημίτης δεν άφησε έργο στα υπουργεία από τα οποία πέρασε.
