Το ασφαλές κτίριο δεν είναι μύθος. Με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας και της επιστήμης μπορεί και πρέπει να κατασκευάζεται. Η γνώση, τα υλικά και οι μέθοδοι υπάρχουν για να έχουμε κατά το δυνατόν άτρωτα σπίτια και να μη φοβόμαστε τόσο πολύ σε κάθε σεισμό. Βέβαια τα κτίρια της Αθήνας στην συντριπτική τους πλειονότητα άντεξαν. Πιθανόν πολλά από αυτά να μην είχαν καν ρωγμές στα τούβλα, αν κατά την κατασκευή αλλά και τη μετέπειτα ζωή τους οι ιδιοκτήτες τους πρόσεχαν ορισμένα βασικά σημεία, τα οποία ναι μεν οι ίδιοι δεν υποχρεούνται να γνωρίζουν, αλλά οπωσδήποτε τα γνωρίζουν οι διπλωματούχοι μηχανικοί στους οποίους και πρέπει να απευθύνονται οι πολίτες για τη διασφάλιση των ακινήτων τους.
Τα περισσότερα κτίρια της χώρας κατασκευάστηκαν ως το 1990, δηλαδή σε εποχή που ίσχυαν παλαιοί αντισεισμικοί κανονισμοί. Βάσει αυτών η Αττική ανήκε στη ζώνη Ι, χαμηλής σεισμικότητας. Παρ’ όλα αυτά οι κατασκευές ανταποκρίθηκαν θετικά στον σεισμό του 1981 και στον καταστροφικό σεισμό της 7ης Σεπτεμβρίου 1999.
Αυτό σημαίνει ότι οι εργολάβοι της δεκαετίας του 1960, που ήταν της φιλοσοφίας «το μπετόν έχει φιλότιμο», δηλαδή και κάποιο υλικό να λείπει δεν πειράζει, δεν έκαναν πρόχειρες και ασυνείδητες κατασκευές, τουλάχιστον οι περισσότεροι.
Σήμερα τα δεδομένα έχουν μεταβληθεί. Η Αθήνα από το 1995 πέρασε στη ζώνη ΙΙ, δηλαδή της μέτριας σεισμικότητας, και δεν αποκλείεται μετά τον πρόσφατο σεισμό να περάσει στη ζώνη ΙΙΙ, της αυξημένης σεισμικότητας. Ωστόσο λίγες είναι οι οικοδομές που έχουν κατασκευαστεί μετά το 1995.
Για τις καινούργιες οικοδομές και για τις παλαιές οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν κάποια βασικά σημεία και να απαιτούν την εφαρμογή τους, έστω και αν δεν τα προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία. Τα σημεία αυτά μπορεί να αυξήσουν ως και 1% το κόστος κατασκευής του σκελετού της κατοικίας, αλλά το ποσόν αυτό μπορεί να εξοικονομηθεί από δευτερεύουσες εργασίες. Με άλλα λόγια, χωρίς οικονομική επιβάρυνση το σπίτι μπορεί να γίνει ασφαλέστερο.
«Ο έλεγχος του εδάφους θεμελίωσης και της ποιότητας των υλικών κατασκευής δεν έχει θεσμοθετηθεί στην Ελλάδα του 2000, ενώ ο οποιοσδήποτε μπορεί να δηλώσει κατασκευαστής κατοικιών» εξηγεί ο πρώτος αντιπρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος κ. Κωνσταντίνος Σαββίδης, ο οποίος παραθέτει τα σημεία που πρέπει να προσέξει ο πολίτης για να έχει ασφαλή κατοικία:
* Το έδαφος είναι η αφετηρία της ασφαλούς κατασκευής. Με τη σημερινή τεχνική και επιστήμη δεν υπάρχει έδαφος στο οποίο να μην μπορεί να θεμελιωθεί μια κατασκευή. Επομένως πρώτο μέλημα πρέπει να είναι η έρευνα του εδάφους με τη σύνταξη εδαφοτεχνικής μελέτης, ώστε να προκύψουν τα χαρακτηριστικά του εδάφους. Βάσει αυτών ο διπλωματούχος μηχανικός θα προσδιορίσει το είδος της θεμελίωσης του κτιρίου. Η πολιτεία δεν θεωρεί υποχρεωτική την εδαφοτεχνική μελέτη για τα κτίρια κατοικιών και γενικά για τα ιδιωτικά έργα.
* Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται όταν το έδαφος θεμελίωσης έχει νερά ή υγρασία. Τότε απαιτείται ειδική στεγάνωση.
* Η ποιότητα των υλικών που χρησιμοποιούνται σε κατασκευές δεν ελέγχεται, αφού η πολιτεία δεν μερίμνησε. Δηλαδή δεν υπάρχει μηχανισμός ελέγχου της ποιότητας σκυροδέματος και σιδηρού οπλισμού, που είναι τα βασικά υλικά κατασκευής του φέροντος σκελετού. Ο πολίτης πρέπει να ζητεί έλεγχο προληπτικό και δειγματοληπτικό.
* Στα αυθαίρετα κτίσματα συνήθως δεν υπάρχει μελέτη, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τη συμπεριφορά της κατασκευής απέναντι στις δυνάμεις του σεισμού.
* Απαγορεύονται οι προσθήκες ή επεκτάσεις στα κτίρια πέραν των προβλεπομένων από τη μελέτη και τη νόμιμη άδεια. Για παράδειγμα, η προσθήκη ορόφου σε διώροφο κτίριο απαιτεί ειδική μελέτη αντοχής του υπάρχοντος κτιρίου για να παραλάβει το φορτίο του επιπλέον ορόφου. Αν αυτό δεν γίνει, θα λειτουργήσει αρνητικά για την αντοχή του κτιρίου.
* Η έντεχνη κατασκευή είναι άλλο ένα αίτιο κατάρρευσης κτιρίων. Η πολιτεία δεν μερίμνησε, παρά τις προτάσεις του ΤΕΕ, για την κατάρτιση Μητρώου Κατασκευαστών Ιδιωτικών Εργων, στο οποίο θα εγγραφούν με αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις όσοι έχουν τα ουσιαστικά και τυπικά προσόντα.
Ετσι ο κάθε Ελληνας μπορεί να δηλώσει κατασκευαστής κατοικιών ή πολυκατοικιών. Στην Ελλάδα του 2000 δεν χτίζουν οι υπεύθυνοι και οι αρμόδιοι αλλά οι τολμηροί και ίσως μερικοί τυχοδιώκτες, πράγμα επικίνδυνο.
* Η σωστή μελέτη και η επίβλεψη για την κατασκευή ενός κτιρίου είναι ευθύνη του διπλωματούχου μηχανικού, ο οποίος έχει υποχρέωση από τον νόμο και ευθύνη προς το κοινωνικό σύνολο να συντάξει άρτια επιστημονική μελέτη και να την επιβάλει, επιβλέποντας την πιστή εφαρμογή της.
Τα 17 κρίσιμα σημεία
* Οι πιλοτές: Πρόκειται για ευαίσθητα στοιχεία στην αντισεισμική προστασία. Αυτό δεν σημαίνει ότι μια πολυκατοικία με πιλοτή δεν είναι ασφαλής. Προϋπόθεση αποτελεί να έχει κατασκευασθεί με διάταξη υποστυλωμάτων, τα οποία θα έχουν τη μορφή τοιχίων. Ακόμη τα κατακόρυφα στοιχεία του σκελετού πρέπει να έχουν σωστή διάταξη. Το υπόγειο με περιμετρικά τοιχία είναι θετικό για την αντισεισμική θωράκιση του κτιρίου.
* Τα μεγάλα μπαλκόνια, ως προέκταση της πλάκας του δαπέδου, πρέπει να αποφεύγονται. Οι βεράντες που στηρίζονται σε κολόνες δεν έχουν κανένα πρόβλημα.
* Τα φυτευτά υποστυλώματα, στα οποία στηρίζονταν παλαιά τα ρετιρέ, πρέπει να αποφεύγονται, γιατί επιβαρύνουν την πλάκα ή τα δοκάρια και μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα σε ολόκληρη την οικοδομή.
* Στον σκελετό του κτιρίου δεν πρέπει να γίνεται καμία απολύτως επέμβαση χωρίς τη γνώμη του διπλωματούχου μηχανικού. Επίσης δεν πρέπει να ανοίγονται τρύπες στις κολόνες, στα δοκάρια ή στις πλάκες. Ούτε να γκρεμίζονται ή να κατασκευάζονται τοίχοι στο διαμέρισμα. Οποιαδήποτε μεταβολή επιβαρύνει την οικοδομή συνολικά.
* Η συντήρηση αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την καλή κατάσταση της οικοδομής. Αν, για παράδειγμα, φθαρεί το μπετόν και ο σιδηρούς οπλισμός του κτιρίου έλθει σε επαφή με την ατμόσφαιρα, θα αρχίσει να παρουσιάζει σκουριές, θα διαβρωθεί και στο τέλος μπορεί και να κοπεί, με όλες τις συνέπειες που μπορεί να έχει κάτι τέτοιο στον σκελετό του κτιρίου. Οι ζημιές πρέπει να επισκευάζονται αμέσως. Στην προκειμένη περίπτωση ο σιδηρούς οπλισμός πρέπει να καλυφθεί με κονίαμα τσιμέντου και άμμου και σε καμία περίπτωση με ασβέστη.
* Ο έλεγχος της καλής λειτουργίας των υδραυλικών και αποχετευτικών εγκαταστάσεων θωρακίζει την οικοδομή.
Η όποια υγρασία εμφανισθεί πρέπει να ερευνάται για να βρεθεί από πού προήλθε και να αντιμετωπίζεται αμέσως. Διαφορετικά μπορεί να δημιουργήσει βλάβες στον σκελετό του κτιρίου. Μετά την κατασκευή του κτιρίου πρέπει να αποφεύγεται το σκάψιμο του μπετόν για να τοποθετηθούν οι ηλεκτρικές και οι υδραυλικές εγκαταστάσεις.
* Απαγορεύεται η αλλαγή χρήσης του κτιρίου. Δηλαδή μια κατοικία δεν μπορεί να μετατραπεί σε βιοτεχνία, στην οποία θα λειτουργεί μηχάνημα που θα δημιουργεί κραδασμούς, γιατί θα αλλάξουν τα φορτία επί των πλακών σε σχέση με τους υπολογισμούς που έγιναν για να κατασκευασθεί το κτίριο και θα επιβαρυνθεί.
* Οι μεγάλοι χώροι των σύγχρονων σπιτιών είναι ασφαλείς, αν έχουν μελετηθεί και κατασκευασθεί σωστά. Υπάρχει ειδική τεχνολογία που εφαρμόζεται για την κατασκευή τους με προεντεταμένο χάλυβα.
* Τα νέα υλικά για την κατασκευή κατοικιών είναι απολύτως ασφαλή, όπως και τα νέα υλικά για την επισκευή βλαβών των κτιρίων. Οι ενέσεις ρητίνης, οι τσιμεντενέσεις, οι μανδύες από σίδερο ενισχύουν τον σκελετό του κτιρίου.
* Τα παλαιά κτίρια, που έχουν υποστεί βλάβες ή φθορές, συνήθως ενισχύονται με μανδύες από σίδηρο ή με καινούργια υποστυλώματα.
* Το πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα δόμησης λειτουργεί θετικά στην αντοχή του κτιρίου σε περίπτωση σεισμού. Στο σύστημα αυτό τα κτίρια απέχουν τουλάχιστον πέντε μέτρα μεταξύ τους. Ετσι το κάθε κτίριο «κινείται» μόνο του, χωρίς να ενοχλεί το άλλο.
* Το συνεχές σύστημα δόμησης έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Τα κτίρια είναι το ένα δίπλα στο άλλο και επομένως μπορούν να επιβαρύνουν το ένα το άλλο.
* Τα καταστήματα και τα πατάρια στο ισόγειο του κτιρίου αποτελούν στοιχεία που μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα και χρειάζονται ειδική μελέτη.
* Αν καεί το κτίριο, πρέπει να γνωρίζουμε ότι το μπετόν είναι αδιαπέραστο υλικό, εκτός και αν αναπτυχθούν πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Μετά την όποια πυρκαϊά πρέπει να εξετασθεί το κτίριο, να διαπιστωθούν οι ζημιές και να επισκευασθούν.
* Αν θιγεί από σεισμό, επίσης πρέπει να εξετασθεί, να διαπιστωθούν οι ζημιές και να επισκευασθεί. Εδώ τίθεται ζήτημα με ποιον αντισεισμικό κανονισμό θα επισκευασθεί η οικοδομή: με αυτόν που ίσχυε όταν κατασκευάστηκε ή αυτόν που ισχύει σήμερα; Το ΤΕΕ επιθυμεί με αυτόν που ισχύει σήμερα.
* Το γερό κτίριο πρέπει να έχει συμμετρία στα υποστυλώματα, τα οποία δεν πρέπει να δημιουργούν ακανόνιστα σχήματα, να είναι εκτός κατόψεων και επίσης δεν πρέπει να κατασκευάζονται μυκητοειδή πατώματα.
* Το ΤΕΕ προτείνει να ελεγχθούν συστηματικά όλα τα κτίρια μεγάλης συγκέντρωσης κοινού και τα ειδικά έργα υποδομής, όπως τα δίκτυα φυσικού αερίου, το μετρό, τα δίκτυα της ΕΥΔΑΠ, για την ασφαλέστερη διαβίωση των πολιτών.
