Οδοιπορικό στη χώρα των χρωμάτων
Είσαι υποχρεωμένος να προχωράς σιγά και την ίδια στιγμή αρκετά γρήγορα. Σιγά, επειδή το πλήθος που συνωστίζεται εκεί μέσα είναι πυκνό, σαν ένα πολύβουο μελίσσι, και γρήγορα, επειδή δεν πρέπει με τίποτε να χάσεις τον αρχηγό του γκρουπ σου. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στη μεντίνα της Φεζ αλλά σε όλες τις μεντίνες-αγορές του Μαρόκου ή, όπως αλλιώς ονομάζονται, στα σουκς. Σε μερικά σημεία τα δρομάκια τους είναι ιδιαίτερα στενά και σκοτεινά, οπότε θα πρέπει να προσέχεις τα βήματα και τον προσανατολισμό σου, ενώ αλλού τα μαγαζιά βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο σε σημείο που δεν γίνεται να ξεχωρίσεις τι ακριβώς πουλάει το καθένα. Φρεσκοποτισμένα λαχανικά, γλυκά με έντονες μυρωδιές, υπαίθρια κρεοπωλεία, πολύχρωμα υφάσματα, μπρούντζινα και πήλινα σκεύη σε παράταξη, έμποροι που διαλαλούν την πραμάτεια τους, παζαρέματα «στο πόδι» και εμπορικές συναλλαγές που δεν τις συναντάς σε κανένα από τα δυτικά κράτη. Και να σκεφθεί κανείς ότι όλα αυτά αποτελούν μόνο ένα μέρος από εκείνα που έχει να επιδείξει το Μαρόκο…
Αυτή η χώρα στο βορειοδυτικό άκρο της Αφρικής φαίνεται να αγαπά ιδιαίτερα τους μύθους. Σύμφωνα με τη μαροκινή παράδοση, ο ελληνικής καταγωγής ημίθεος με το όνομα Ηρακλής διάλεξε τον χώρο όπου εκτείνεται πλέον το σημερινό Μαρόκο για να κάνει έναν ακόμη άθλο του. Κρατώντας λοιπόν με το ένα χέρι του την Ευρώπη και με το άλλο την Αφρική άφησε να περάσει με ορμή ανάμεσά τους το αλμυρό νερό του Ατλαντικού και έτσι γεννήθηκε η Μεσόγειος. Το σημείο όπου απέμεινε η «ουλή» το ονόμασε Γιβραλτάρ και την καινούργια γη που απλώθηκε νοτιότερα την αποκάλεσε Μαρόκο. Από τη μία πλευρά της, η νέα χώρα αγνάντευε τον παγωμένο Ατλαντικό και από την άλλη τη νέα θάλασσα, ενώ προς Ανατολάς συνόρευε με την Αλγερία και προς τον Νότο με τη Μαυριτανία. Για να μη νιώθουν μοναξιά οι ντόπιοι, ο Ηρακλής τούς έφερε νέους κατοίκους από το Μάλι και το Σουδάν και έτσι γεννήθηκαν οι πρώτοι Βερβερίνοι, ενώ λίγο αργότερα κατέφθασαν εκεί τα πρώτα καραβάνια από το Ισραήλ σχηματίζοντας τη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα του κόσμου.
Η πολιτιστική κληρονομιά
Χώρα με ανάμεικτη πολιτιστική κληρονομιά, το Μαρόκο γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση την εποχή που οι Αραβες εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Β. Αφρικής και στην Ισπανία. Οι βασιλικές δυναστείες οι οποίες από τα τέλη του 7ου μ.Χ. αιώνα ανέλαβαν τα ηνία της διακυβέρνησης του Μαρόκου (Ιντρισσίδες, Αλμοραβείδες, Αλμοχάδες, Μερινίδες, Σαάντι και Αλαούι) ευθύνονται για την οικονομική και κοινωνική οργάνωση του κράτους, για τη χάραξη των βασικών πολεοδομικών σχεδίων καθώς και για την κατασκευή των εντυπωσιακότερων κτιρίων. Αυτά μπορεί να είναι δημόσια κτίρια, παλάτια ή τζαμιά και τα συναντά κανείς στις τέσσερις αυτοκρατορικές πόλεις του Μαρόκου: Φεζ, Ραμπάτ, Μεκνές και Μαρακές. Τόσο όμως εκεί όσο και στους υπόλοιπους οικισμούς της χώρας μπορεί κανείς να θαυμάσει τη λαϊκή τεχνοτροπία, όπως αυτή αποτυπώνεται στα χαρακτηριστικά σπίτια από κοκκινόχωμα, στα πολύχρωμα χαλιά και υφάσματα αλλά και στα κάθε λογής χειροτεχνήματα των Μαροκινών.
Το να βρεθείς σε χώρους όπου υφαίνονται και πωλούνται χειροποίητα χαλιά είναι σαν να έχεις κάνει δικό σου ένα μεγάλο κομμάτι της μαροκινής παράδοσης. Σε ένα παλαιό αρχοντικό της Φεζ, το Palais Mnebhi, του οποίου ο πρώτος όροφος έχει διαμορφωθεί σε εστιατόριο και ο δεύτερος σε χώρο έκθεσης των πιο φημισμένων μαροκινών και βερβερίνικων χαλιών, μπορείς να τρυπώσεις πανεύκολα μέσα σε χιλιάδες κόμπους στα χρώματα της ώχρας, της πορφύρας, του πράσινου και του γαλάζιου, καθώς και στα πιο όμορφα γεωμετρικά σχέδια. Κάθε χαλί που ξεδιπλώνεται ανοίγει ένα ακόμη παράθυρο στο παρελθόν του μαροκινού λαού, ενώ πίνοντας το τσάι που σου προσφέρουν δοκιμάζεις τις ικανότητές σου στο παζάρεμα.
Τα μυστικά του παζαριού
Τίποτε δεν έχει τόσο ενδιαφέρον όσο το να μπεις για τα καλά στο νόημα του καλού παζαριού. Βάζεις στο μάτι ένα αντικείμενο, ο έμπορος σου λέει την τιμή του και έπειτα εσύ θα πρέπει να αρχίσεις από μια άλλη, πολύ χαμηλότερη τιμή προκειμένου να μπορέσεις να φθάσεις στο ποσό που διαθέτεις. Ακόμη και οι ίδιοι οι Μαροκινοί δείχνουν να απολαμβάνουν το παζάρεμα, γιατί όταν απομακρυνθείς από το αρχικό ενδιαφέρον σου σε πλησιάζουν και πάλι για να συνεχισθεί το αλισβερίσι. Ετσι ύστερα από λίγα λεπτά σκληρών οικονομικών διαπραγματεύσεων φεύγεις από το μαγαζί φορτωμένος με πράγματα τα οποία πιθανότατα να μην είχες καν σκεφθεί να αγοράσεις!
Εκτός από τα γεμάτα με κάθε λογής εμπορεύματα μικρομάγαζά της, κάθε πόλη του Μαρόκου έχει να παρουσιάσει αρκετά εντυπωσιακά κτίσματα, τα οποία θα πρέπει οπωσδήποτε να θαυμάσει ο επισκέπτης. Στην Καζαμπλάνκα, την πόλη που έχει ακολουθήσει τον δυτικό τρόπο ανάπτυξης, μπορείτε να θαυμάσετε τα αρ νουβό κτίρια, τις δημόσιες υπηρεσίες με τους μεγάλους κήπους αλλά και το επιβλητικό τζαμί του σημερινού βασιλιά Χασάν Β’ χτισμένο σχεδόν πάνω στο κύμα του Ατλαντικού. Στη σημερινή πρωτεύουσα του Μαρόκου, το Ραμπάτ, βρίσκεται το τεράστιο ανάκτορο (ένα από τα πολλά) του Χασάν Β’ και ακριβώς δίπλα το μαροκινό κοινοβούλιο των 333 βουλευτών. Σε ένα λόφο του Ραμπάτ έχει χτισθεί το Μαυσωλείο του Μοχάμεντ Ε’, πατέρα του Χασάν Β’, ενώ στον περίβολό του βρίσκονται ακόμη όρθιες πολλές από τις κολόνες του παλαιού τζαμιού της πόλης, το οποίο ήταν δυνατόν να χωρέσει ως και 80.000 πιστούς!
Η ιστορική Μεκνές
Διασχίζοντας τις αχανείς πεδιάδες έξω από το Ραμπάτ με κατεύθυνση προς τα ανατολικά, έπειτα από αρκετή ώρα απλώνεται μπροστά σου η Μεκνές. Ιστορική πόλη και πρωτεύουσα του Μουλάι Ισμαήλ κατά τον 17ο αιώνα, η Μεκνές έχει να επιδείξει τείχη αρκετών χιλιομέτρων καθώς και εντυπωσιακής κατασκευής πύλες, όπως η Μπαμπ ελ Μανσούρ. Αξίζει να επισκεφθείτε το Μαυσωλείο του Μουλάι Ισμαήλ, ένα εντυπωσιακό κτίσμα στο εσωτερικό της παλιάς πόλης, καθώς επίσης την παλιά Κάσμπα της δυναστείας των Μερινίδων.
Αφήνοντας τη Μεκνές και με κατεύθυνση βορειοανατολική φθάνεις σε μία ακόμη αυτοκρατορική πόλη, τη Φεζ. Στην πόλη αυτή βρίσκονται το τζαμί Καραουίν, η Μεντέρσα ελ Αταρίν, το παλάτι Νταρ Μπάθα αλλά και η περίφημη μεντίνα με τα σουκς. Η συγκεκριμένη μεντίνα θεωρείται αν όχι η καλύτερη τουλάχιστον μία από τις καλύτερες του Μαρόκου, καθώς σε αυτήν μπορείς να βρεις ό,τι πιο φανταχτερό υπάρχει στο Μαρόκο. Απαραίτητη προϋπόθεση για να μπεις και πολύ περισσότερο για να βγεις από τα στενά και υγρά σοκάκια της μεντίνας είναι να συνοδεύεσαι από ξεναγό. Σε περίπτωση που κάποιος επιθυμεί να διασχίσει τα σουκς μόνος του ή με την παρέα του, θα πρέπει να πάρει μαζί του κάποιον μαροκινό «προστάτη». «Προστάτες» είναι οι Μαροκινοί που γνωρίζουν πολύ καλά τις μεντίνες της χώρας και είναι πρόθυμοι να σας συνοδεύσουν έναντι ενός μικρού αντιτίμου. Δεν είναι καθόλου ενοχλητικοί και μπορούν να σας περιμένουν όση ώρα και αν χρειασθείτε για να ψωνίσετε ή για να βγάλετε αναμνηστικές φωτογραφίες.
Από τη Φεζ στο Μαρακές
Το ταξίδι από τη Φεζ στο Μαρακές είναι αρκετά κουραστικό. Περίπου 485 χιλιόμετρα χωρίζουν τις δύο πόλεις ενώ για να φθάσεις στον προορισμό σου θα πρέπει να διασχίσεις ένα μεγάλο μέρος από την οροσειρά του Ατλαντα. Πρώτος αξιόλογος σταθμός η πόλη Ιφράν ή, όπως αλλιώς είναι γνωστή, «η Ελβετία του Μαρόκου». Χτισμένη σε υψόμετρο περίπου 1.400 μέτρων, η Ιφράν δεν θυμίζει και πολύ Μαρόκο. Θεωρείται η αγαπημένη πόλη του σημερινού βασιλιά Χασάν Β’, ενώ εκεί έχουν εντυπωσιακά σαλέ αρκετοί σαουδάραβες μεγιστάνες του πλούτου.
Το τοπίο συνεχίζει να παραμένει το ίδιο για πολλή ώρα ενώ στο αριστερό σου χέρι διακρίνεται η περίφημη κορυφογραμμή του Κιφ. Κιφ στα αραβικά σημαίνει «κέφι» και η συγκεκριμένη οροσειρά έχει ονομασθεί έτσι επειδή εκεί καλλιεργείται το γνωστό στους Μαροκινούς «χορταρικό» το οποίο προκαλεί το κέφι. Οι ντόπιοι αναφέρουν ότι το κιφ είναι ακίνδυνο και πολύ ελαφρύ ενώ για να φτιαχθεί ένα κιλό χασίς απαιτούνται περίπου 100 κιλά από αυτό! Οι κάτοικοι δε της περιοχής συνηθίζουν να καπνίζουν αρκετό κιφ και έτσι φθάνουν σε έκσταση στις γιορτές και στα πανηγύρια τους. Το «προϊόν» αυτό όμως προορίζεται μόνο για… εσωτερική κατανάλωση και όχι για τους υπολοίπους, οπότε μην επιχειρήσετε να μπείτε ούτε στη διαδικασία δοσοληψιών ούτε, πολύ περισσότερο, να πάρετε λίγο μαζί σας!
Η πόλη των Φοινίκων
Στην είσοδο του Μαρακές συναντάς εκατοντάδες φοινικόδενδρα και χουρμαδιές οι οποίες, σύμφωνα με τα όσα λένε οι κάτοικοί του, θεωρούνται το σήμα κατατεθέν του. Υπολογίζεται ότι 300.000 τέτοια δένδρα ευδοκιμούν στην πόλη αυτή, όπου οι άνθρωποι δείχνουν να κινούνται με σαφώς γρηγορότερους ρυθμούς από ό,τι στο υπόλοιπο Μαρόκο. Στο εσωτερικό του Μαρακές τα ποδήλατα και τα μοτοποδήλατα (χωρίς πινακίδες) που κυκλοφορούν αποτελούν μια σημαντική πλειονότητα, ενώ εκεί μπορείς να απολαύσεις μια σύντομη βόλτα στην πόλη με παραδοσιακό αμαξάκι. Στο Μαρακές εξάλλου βρίσκονται και αρκετά από τα λαμπρότερα οικοδομήματα ολόκληρου του Μαρόκου, όπως το ξακουστό τζαμί με τον εντυπωσιακό μιναρέ Κουτούμπια, το οποίο πήρε το όνομά του από τους μικροπωλητές βιβλίων που κάθονταν στο εξωτερικό του (κουτούμπ στα αραβικά σημαίνει «βιβλία»).
Στο Μαρακές βρίσκεται και η μεγαλύτερη πλατεία-αγορά του αραβικού κόσμου, η Τζαμάα ελ Φνα. Εκεί απλώνουν την πραμάτεια τους πολλοί έμποροι, ενώ κάποιοι άλλοι περισσότερο εφευρετικοί επιδίδονται σε «αλχημείες» διαφόρων ειδών: φακίρηδες που γητεύουν βασιλικές κόμπρες, πρακτικοί οδοντίατροι με εκατοντάδες δόντια σε ιδιωτική συλλογή, ζογκλέρ με πυρακτωμένους δαυλούς και πολλοί άλλοι με λιγότερο ταλέντο αλλά πολλή διάθεση. Οι φωτογραφίες δεν απαγορεύονται αλλά, εφόσον στο πλάνο εντάσσονται Μαροκινοί, θα πρέπει να δώσετε έπειτα έναν ταπεινό οβολό ούτως ώστε να αποφύγετε παν ενδεχόμενο.
Τέλος, στο Μαρακές αξίζει να επισκεφθείτε τους κήπους του γνωστού γάλλου ζωγράφου Μαζαρέλ, οι οποίοι σήμερα ανήκουν στον διάσημο σχεδιαστή ρούχων Υβ Σεν Λοράν. Η εξωτική βλάστηση, τα τεχνητά ποταμάκια αλλά και οι μικρές λίμνες με τα κοκκινόψαρα δεν υπάρχει περίπτωση να μη σας εντυπωσιάσουν. Οσο δε για το βράδυ, θα είχε ενδιαφέρον να παρακολουθήσετε μέσα σε ένα σκηνικό που θυμίζει «Χίλιες και μία νύχτες» το εκπληκτικό θέαμα Fantasia, το οποίο συνδυάζει αναπαράσταση μαροκινών μαχών, επιδείξεις ιππέων και βόλτες πάνω σε… ιπτάμενα χαλιά! Και όλα αυτά αφού πρώτα απολαύσετε ένα θεσπέσιο δείπνο με μαροκινά εδέσματα υπό την συνοδεία βερβερίνικων ακουσμάτων. Το μόνο που θα πρέπει να προσέξετε είναι το τσουχτερό κρύο, γι’ αυτό εφοδιαστείτε με χοντρά πουλόβερ, μπουφάν και ένα ποτήρι ζεστό τσάι προκειμένου να γλιτώσετε τις επισκέψεις στους μαροκινούς γιατρούς!
Το μαροκινό τσάι σερβίρεται πάντοτε σε μικρά γυάλινα ποτήρια ακολουθώντας το πλήρες εθιμοτυπικό: η περίτεχνη τσαγιέρα με την πυρίμαχη βάση μπαίνει στη φωτιά μαζί με νερό και αρωματικό τσάι και έπειτα το περιεχόμενό της αδειάζεται σε καθένα από τα ποτήρια του δίσκου, μέσα στα οποία υπάρχουν ήδη αρκετά φύλλα δυόσμου. Είναι αδύνατον να αντισταθείς στο αχνιστό άρωμά του, ιδιαίτερα δε όταν πιο πριν έχεις δοκιμάσει κάποια από τις μαροκινές λιχουδιές: αρνάκι με κουσκούς, μεσούι, ταζίν, χαρίρα, παστίγια. Με «βαριές» σάλτσες και μπόλικα μπαχαρικά τα περισσότερα, απαιτούν αργότερα ένα ποτήρι χωνευτικό τσάι ούτως ώστε να μπορέσετε να φέρετε το στομάχι σας στη θέση του!
Πού θα μείνετε
Στο Μαρόκο υπάρχουν για τη διαμονή σας καταπληκτικά ξενοδοχεία τεσσάρων και πέντε αστέρων. Συγκεκριμένα, στην Καζαμπλάνκα μπορείτε να βρείτε κατάλυμα στο «Hyatt Regency» (2122261234), στο «Sheraton» (2122317878) ή στο «Meridien-Royal Mansour» (2122303111). Στη Φεζ πολύ καλά είναι το «Iman Fes Palace» (2125652230) και το «Meridien-Merinides» (2125646213) με καταπληκτική θέα όλη την παλαιά πόλη. Δύο ακόμη Meridien, το «Meridien La tour Hassan» στο Ραμπάτ (2127704201) και το «Meridien Berbere Palace» στην Ουαρζαζάτ (2124883105), μπορούν να σας φιλοξενήσουν. Και, τέλος, στο Μαρακές μπορείτε να μείνετε στο «Le Mansour Eddahbi» (2124448222), στο «Palmeraie Golf Palace & Resort» (2124301010), στο «Hotel Imperial Borj» (2124447322) ή, αν νομίζετε ότι το αντέχετε οικονομικά, στο θρυλικό «La Mamounia».
Τι θα ψωνίσετε
Τα εμπορικά καταστήματα είναι ανοικτά από τις 9.00 π.μ. ως τις 12.30 μ. και από τις 16.00 ως τις 18.30. Τα περισσότερα μαγαζιά κλείνουν τις Κυριακές, εκτός αυτών που βρίσκονται στις μεντίνες, ενώ τις Παρασκευές όλα τα μαγαζιά στις μεντίνες παραμένουν κλειστά. Το νόμισμα του Μαρόκου είναι το ντίρχαμ και η ισοτιμία του με το ελληνικό νόμισμα είναι περίπου 31 δραχμές. Ωστόσο, στην περίπτωση που δεν έχετε μαζί σας αρκετά ντίρχαμ, μπορείτε να κάνετε αγορές με δολάρια ή και γαλλικά φράγκα. (Προσέξτε μόνο να μη βγείτε χαμένοι από το παζάρεμα!) Αξίζει να ψωνίσετε κελεμπίες, παραδοσιακά δερμάτινα παντοφλάκια, υφάσματα μπροκάρ και υπέροχα βερβερίνικα χαλιά στη Φεζ, δερμάτινα είδη ρουχισμού ή αξεσουάρ στο Μαρακές και επίσης χάλκινα αντικείμενα ή ασημένια κοσμήματα. (Θα πρέπει πάντως να πληροφορηθείτε ότι το ασήμι του Μαρόκου είναι σχεδόν πάντοτε αναμεμειγμένο με αλπακά.) Οπουδήποτε και αν κινηθείτε, φροντίστε ώστε να κάνετε σκληρό παζάρι και μην υποκύπτετε εύκολα στις προσφορές των ντόπιων εμπόρων!
Τι να προσέξετε
Κατ’ αρχάς δεν θα πρέπει να μπείτε μόνοι σας στις μεντίνες διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να χαθείτε. Διαλέξτε τον «προστάτη» που σας φαίνεται καλύτερος και έπειτα δώστε του ένα μικρό ποσόν. Επίσης θα πρέπει να πίνετε εμφιαλωμένο νερό έτσι ώστε να είστε σίγουροι ότι δεν θα τρέχετε με δυσεντερίες. Τέλος, φροντίστε ώστε τα γεύματά σας να είναι σε μεγάλα ξενοδοχεία και όχι στο πρώτο τυχόν εστιατόριο ώστε να είστε βέβαιοι ότι τηρήθηκαν οι κανόνες υγιεινής. Μην ξεχνάτε ακόμη, ιδίως στο Μαρακές, ότι μπορεί κάποιος μέσα στον πανικό και στην πολυκοσμία να σας αφαιρέσει το γεμάτο πορτοφόλι σας. Γι’ αυτό ελέγχετε συχνά τα υπάρχοντά σας.
Πού να διασκεδάσετε
Σε όλο το Μαρόκο υπάρχουν εντυπωσιακά παραδοσιακά εστιατόρια όπου μπορείτε να γευματίσετε ή να δειπνήσετε και ταυτόχρονα να απολαύσετε τη μαροκινή μουσική ή τον χορό της κοιλιάς. Σε πολλά παραδοσιακά εστιατόρια μπορείτε να θαυμάσετε τους ντόπιους δερβίσηδες να στροβιλίζονται έχοντας στο κεφάλι τους διάφορα αντικείμενα ή μπορείτε να παρακολουθήσετε με προσοχή τις λεπτομέρειες από την αναπαράσταση του βερβερίνικου γάμου. Ακόμη, σε όλες τις μεγάλες πόλεις υπάρχουν μεγάλες ντίσκο στις οποίες μπορείτε να χορέψετε και να πιείτε «καθαρά» ποτά. Αξίζει δε να κάνετε ένα πέρασμα από τη μεγαλύτερη ντίσκο του Μαρόκου, την «Paradise», στο Μαρακές.
