«Διαφάνεια και λογοδοσία»

Η Λούκα Κατσέλη ανέλαβε στις αρχές Ιουνίου τη γενική διεύθυνση του νεοσύστατου Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης ΕΔΕΜ. Μετά από δεκαετίες αδιαφανούς λειτουργίας των διαχειριστών πνευματικών δικαιωμάτων και περίπου πέντε χρόνια άγονων αντιπαραθέσεων ανάμεσα στους καλλιτέχνες, οι έλληνες συνθέτες και στιχουργοί προσπαθούν να φτιάξουν το σπίτι τους με κανόνες διαφάνειας αλλά και σύμφωνα με τα κεκτημένα όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Τι ήταν εκείνο που σας έκανε να δεχτείτε την πρόταση για την ανάληψη της Γενικής Διεύθυνσης της ΕΔΕΜ;

«Στην αρχή μου έκανε εντύπωση η πρόσκληση από τους έλληνες δημιουργούς. Το είδα ως μεγάλη πρόκληση και δεν χρειάστηκα πολύ χρόνο για να το αποφασίσω. Οι λόγοι είναι αρκετοί. Πρώτον, γιατί προέρχομαι από μια καλλιτεχνική οικογένεια έχοντας ζήσει από μικρή όλες τις δυσκολίες και τους κλυδωνισμούς που δημιουργούνται από την ανάγκη βιοπορισμού μιας οικογένειας μέσω της ενασχόλησής της με τον πολιτισμό. Η Ελλάδα χρειάζεται δομές στήριξης της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ποτέ δεν είδαμε το πολιτιστικό μας κεφάλαιο ως αναπτυξιακό. Ο δεύτερος λόγος ήταν πως η προσωπική μου πορεία – τόσο ακαδημαϊκά όσο και στον επαγγελματικό στίβο – έχει σχέση και με τον πολιτισμό. Ενας άλλος βασικός λόγος είναι πως θεωρώ τη μουσική και το τραγούδι πολύ ισχυρά και αναπόσπαστα κομμάτια του ελληνικού πολιτισμού και της διαιώνισης της ελληνικής γλώσσας. Ο τέταρτος λόγος είναι πως επειδή είμαι άνθρωπος του αποτελέσματος, έχω συνδεθεί με την αναδιάρθρωση τριών μεγάλων οργανισμών και η ΕΔΕΜ είναι μεγάλη πρόκληση γιατί είναι ένας οργανισμός που ξεκινάει από το μηδέν».

Το γεγονός ότι έχετε μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον ανάμεσα σε πολύ σημαντικούς ανθρώπους – κυρίως του θεάτρου – φαντάζομαι πως σας έχει «υποψιάσει» για τις γοητευτικές αλλά και για τις λιγότερο γοητευτικές ιδιαιτερότητες των καλλιτεχνών.

«Αυτή είναι η μαγεία αυτού του χώρου. Πρόκειται για ανθρώπους που δεν έχουν συνηθισμένες προσωπικότητες, με το θυμικό αλλά και τη φαντασία να τους χαρακτηρίζουν και με κυρίαρχο το ανυπότακτο του χαρακτήρα. Αυτό μπορεί να έχει μια δυσκολία στη συνεργασία, αλλά η χαρά είναι πολύ μεγαλύτερη. Παρακολουθούσα σχεδόν σε καθημερινή βάση τα μαθήματα στη Δραματική Σχολή του πατέρα μου, αλλά και από την επαφή μου στο σπίτι σε καθημερινή βάση με σημαντικούς ανθρώπους του πνεύματος, αισθάνομαι πως τον γνωρίζω αυτόν τον κόσμο και τον έχω αγαπήσει από παιδί».

Ποιοι θεωρείτε πως είναι οι λόγοι που μας έχουν εμποδίσει τόσα χρόνια να αποκτήσουμε έναν Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων στην Ελλάδα, κάτι που σε όλη την Ευρώπη είναι κερδισμένο εδώ και πολλά χρόνια;

«Ο πολιτισμός είναι ένα συλλογικό αγαθό. Δεν πιστεύω πως μια ιδιωτική επιχείρηση μπορεί σε αυτόν τον κρίσιμο τομέα να λειτουργήσει με τους κανόνες της εταιρικής διακυβέρνησης που οφείλει να λειτουργεί ένας οργανισμός που παρέχει ένα συλλογικό αγαθό. Χρειάζεται διαφάνεια και λογοδοσία. Η πρόκληση για μένα είναι να στηθεί ένας οργανισμός ο οποίος να είναι αυτοδιαχειριζόμενος από τους ίδιους τους καλλιτέχνες, με πολύ υψηλό επίπεδο εταιρικής διακυβέρνησης».

Δεν είναι καθαρά πολιτική επιλογή που το θέμα δεν αγγίχτηκε τόσα χρόνια;

«Δυστυχώς πολλά τέτοιου είδους προβλήματα δεν αγγίζονται. Συνήθως περιμένουμε πρώτα τις ευρωπαϊκές οδηγίες για να βάλουμε κανόνες. Ως κράτος δεν έχουμε αναπτύξει ούτε τη Δημόσια Διοίκηση, ούτε και τις μορφές εταιρικής διαχείρισης. Αυτό είναι η αχίλλειος πτέρνα όλου του μεταπολεμικού ελληνικού συστήματος. Δεν δικαιολογείται τέτοια ολιγωρία για μια χώρα με το επίπεδο ανάπτυξης της Ελλάδας».

Ολοι σχεδόν οι δημιουργοί του τραγουδιού συμφωνούν πως απαιτείται άμεσα η ένωση των δύο υπαρχόντων οργανισμών, της ΕΔΕΜ και της ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ, σε έναν ενιαίο. Ποιες είναι οι δικές σας ενέργειες και ποιο το χρονοδιάγραμμα σε αυτή την κατεύθυνση;

«Ξεκινάμε τέλη Ιουνίου. Εχουν ήδη γίνει οι προκαταρκτικές συναντήσεις ανάμεσα στα στελέχη των δύο οργανισμών. Μαζί θα ορίσουμε τα βήματα που χρειάζονται για την ένωση».

Θεωρείτε ότι είναι ειλικρινής η διάθεση και από τα δύο μέρη; Δεν αναφέρομαι μόνο στις διοικήσεις αλλά και στους ίδιους τους καλλιτέχνες.

«Ναι, θεωρώ πως είναι ειλικρινής. Δεν πιστεύω πως υπάρχει πια κάποιος που να μη βλέπει τα προβλήματα της πολυδιάσπασης. Αυτό το μοντέλο το έχουν μόνο η Ελλάδα και η Τουρκία – και ίσως μου διαφεύγει και κάποια χώρα ακόμη -, και είναι καταστροφικό και για τους δημιουργούς αλλά και για τους χρήστες».

Ενα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι έλληνες δημιουργοί, το οποίο θα γίνει πολύ μεγαλύτερο στο άμεσο μέλλον, είναι η αδυναμία συλλογής δικαιωμάτων από τα ψηφιακά μέσα. Τι σκοπεύετε να κάνετε για αυτό;

«Εχετε απόλυτο δίκιο. Ηταν και είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Στη Δανία και στη Γαλλία τα έσοδα από τη χρήση μουσικής είναι περίπου είκοσι πέντε ευρώ ανά κάτοικο όταν στην Ελλάδα είναι μισό ευρώ. Υπάρχει μεγάλη αδυναμία παρακολούθησης και τεκμηρίωσης της ψηφιακής εκτέλεσης. Βρισκόμαστε ήδη σε συζητήσεις με παρόχους τέτοιων υπηρεσιών, οι οποίες απαιτούν τεχνολογία και τεχνογνωσία. Παράλληλα θα αναβαθμιστεί όλο το σύστημα τεκμηρίωσης».

Ενα άλλο σημαντικό πρόβλημα που θα κληθείτε να αντιμετωπίσετε είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχει απαξιωθεί πλήρως το πνευματικό δικαίωμα, τόσο από μεμονωμένους χρήστες όσο και από μεγάλες επιχειρήσεις. Εχει επικρατήσει μια κουλτούρα που θέλει τη μουσική να είναι δωρεάν. Θα είναι δύσκολη η αντιστροφή;

«Θα πω κάτι που θα ακουστεί παράδοξο. Χωρίς συγκεκριμένα στοιχεία άλλα ως προσωπική αίσθηση θεωρώ πως η πανδημία και κυρίως η καραντίνα βοήθησαν, υπό την έννοια πως οδήγησαν πολύ κόσμο να κατανοήσει τη δύναμη και την αξία της μουσικής και του τραγουδιού. Η σημασία του τραγουδιού στη ζωή μας προέκυψε αναβαθμισμένη μέσα από αυτή την κοινή μας δοκιμασία.

Αυτή η αίσθηση βέβαια δεν αρκεί. Χρειάζεται μια επικοινωνιακή πολιτική ώστε οι μεγάλοι χρήστες να θεωρήσουν υποχρέωση και ευθύνη να συμβάλουν στην ενίσχυση αυτού του πολιτιστικού αγαθού. Για να γίνει αυτό πρέπει να δουν και να καταλάβουν όλοι πως η ΕΔΕΜ δεν είναι απλά ένας οργανισμός είσπραξης, αλλά ένας οργανισμός που έχει ως δική του υποχρέωση τη στήριξη του τραγουδιού με πολλούς τρόπους. Με σεβασμό στους μεγάλους δημιουργούς, με την ανάληψη πρωτοβουλιών για την ανάδειξη των νεότερων, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, και την ανάπτυξη δράσεων καινοτόμων που να έχουν αποτύπωμα τόσο πολιτιστικό όσο και αναπτυξιακό στην ελληνική κοινωνία. Αυτό είναι το όραμά μας για τα επόμενα χρόνια και ελπίζω να καταφέρουμε να συμβάλουμε στην αλλαγή κουλτούρας στην οποία αναφερθήκατε».