Αργά το βράδυ της περασμένης Πέμπτης ένα πολύχρωμο αθλητικό παπούτσι Adidas εμφανίστηκε ξαφνικά να ίπταται στον αττικό ουρανό με φόντο την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα. Η εικόνα του εναλλασσόταν με το σύνθημα «feel fast» («νιώσε γρήγορα») και το λογότυπο της εταιρείας. Το φαντασμαγορικό σόου από drones μεταδόθηκε αστραπιαία στο TikTok προκαλώντας ποικίλα σχόλια στο X (πρώην Twitter) αλλά και πολλές απορίες ως προς την προστασία των μνημείων από τη νομοθεσία σε θέματα εμπορικής εκμετάλλευσης.

Τελικά το γεγονός προκάλεσε την παρέμβαση της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν έχουν τελεστεί παραβάσεις του νόμου περί αρχαιοτήτων και άλλες αξιόποινες πράξεις, με αφορμή τη μηνυτήρια αναφορά του υπουργείου Πολιτισμού. Τι είχε συμβεί τελικά;

Χρειάστηκαν μόνο λίγες ώρες για να διανυθεί η απόσταση από τα ειρωνικά σχόλια των χρηστών στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης X στην άρνηση και τελικά μήνυση του υπουργείου Πολιτισμού κατά παντός υπευθύνου, που ξεκαθάρισε ότι δεν είχε λάβει ποτέ αίτημα παραχώρησης άδειας για το σόου από drones.

Η αρχική αίσθηση ήταν ότι το υπουργείο Πολιτισμού είχε δώσει την έγκρισή του προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το εμβληματικό εθνικό μας σύμβολο για διαφημιστική καμπάνια ενώ λίγο καιρό πριν είχε αρνηθεί στον Γιώργο Λάνθιμο το αίτημα για γυρίσματα σκηνών της νέας του ταινίας «Bugonia» στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης. Το σχετικό αίτημα απορρίφθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο με τη δικαιολογία της ασυμβατότητας του σεναρίου με τους συμβολισμούς του μνημείου.

Το αίτημα και τα 380 ευρώ

Οπως έχουν τα γεγονότα, η εταιρεία DRNS Show Experience IKE κατέθεσε στο διοικητικό συμβούλιο του Ζαππείου στις 30 Απριλίου αίτημα παραχώρησης του εξωτερικού χώρου 200 τ.μ. στο πλάι του Ζαππείου Μεγάρου για τη διεξαγωγή drone show. Το αίτημα κατατέθηκε για λογαριασμό της εταιρείας Essence Mediacom σχετικά με την προώθηση προϊόντος της Adidas Hellas, το οποίο και εγκρίθηκε ομόφωνα με μίσθωμα ύψους 380 ευρώ από το διοικητικό συμβούλιο της αρμόδιας Επιτροπής Ολυμπίων Κληροδοτημάτων, η οποία εποπτεύεται από το υπουργείο Εθνική Οικονομίας και Οικονομικών. Η σχετική απόφαση είναι αναρτημένη στη Διαύγεια.

Το πρόβλημα φαίνεται να εντοπίζεται στους κανόνες της σχετικής νομοθεσίας, με την τιμολογιακή πολιτική να μην έχει ανανεωθεί από το 2007. Πηγές του υπουργείου Οικονομικών ανέφεραν ότι ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης καλεί σε εξηγήσεις τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Επιτροπής Ολυμπίων Κληροδοτημάτων οι οποίοι παραχώρησαν άδεια στην εταιρεία αθλητικών ειδών για το drone show στο Ζάππειο. Η σύμβαση που υπεγράφη μάλιστα και το τίμημα είναι δυσανάλογα της αξίας και του συμβολισμού του χώρου του Ζαππείου.

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη από την πλευρά της διευκρίνισε από την αρχή ότι το υπουργείο κατέθεσε μήνυση κατά παντός υπευθύνου για παραβίαση της αρχαιολογικής νομοθεσίας καθώς δεν ακολουθήθηκε η νόμιμη διαδικασία κατάθεσης σχετικού αιτήματος των ενδιαφερομένων στο υπουργείο Πολισμού. Η διοίκηση του Ζαππείου όφειλε πριν δώσει την άδεια να ζητήσει έγκριση από το υπουργείο Πολιτισμού, καθώς το Ζάππειο Μέγαρο είναι νεότερο μνημείο και δεν έχει απόλυτη ελευθερία κινήσεων.

Μέσα στη σύγχυση που δημιουργήθηκε, η αντιπολίτευση εξέδωσε ανακοινώσεις κατηγορώντας την κυβέρνηση για εμπορευματοποίηση της εθνικής μας κληρονομιάς. Το ΠαΣοΚ σημείωσε ότι χρειάζονται «διαφανή, ενιαία και αξιοκρατικά κριτήρια στην αξιολόγηση αιτημάτων για χρήση πολιτιστικών χώρων – χωρίς εξαιρέσεις και σκοπιμότητες». Στην ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ ανέφερε ότι στην περίπτωση που το σόου με την Ακρόπολη στο φόντο «συνέβη λόγω αβλεψίας ή καταχρηστικά, τότε θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα η απόδοση των σχετικών κυρώσεων στους παραβάτες και να αναληφθεί πραγματική πολιτική ευθύνη».

Υπενθυμίζεται ότι οι αποφάσεις των αρμόδιων διευθύνσεων του υπουργείου Πολιτισμού σε θέματα αιτήσεων κινηματογράφησης ή φωτογράφισης σε αρχαιολογικούς χώρους και νεότερα μνημεία εκδίδονται μετά τις σχετικές γνωμοδοτήσεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) και του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) αντίστοιχα και αφορούν τη διαδικασία των λήψεων, την εύρυθμη λειτουργία των χώρων, την προστασία των μνημείων, την καταβολή των τελών υπέρ του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτισμικών Πόρων (ΟΔΑΠ) και τη χρήση των απεικονίσεων των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων αρμοδιότητας του υπουργείου Πολιτισμού, σύμφωνα πάντα με τις διατάξεις του νόμου 3028/2002. Τα συμβούλια θέτουν όρους και προϋποθέσεις που περιλαμβάνονται στις αντίστοιχες αποφάσεις.

Το ερώτημα είναι τώρα, ποια είναι τα βήματα που διασφαλίζουν ότι τηρούνται οι απαιτούμενες διαδικασίες ως προς τη συνεννόηση μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων κρατικών φορέων. Πάντως δεν έχουν όλες οι χώρες τους ίδιους κανόνες για τα drones, ειδικά για ψυχαγωγικούς σκοπούς όπως τα drone shows, ενώ αυτοί πρέπει να συμμορφώνονται με όλες τις τοπικές νομικές απαιτήσεις.