Το τηλεφώνημα της συναδέλφου που ενημερώνει ότι θα απουσιάσει λόγω ασθένειας αρκεί για να φέρει στα άκρα το νυχτέρι μιας νεαρής νοσηλεύτριας σε ένα αναμενόμενα αψεγάδιαστο νοσοκομείο κάπου στη γερμανόφωνη Ελβετία. Εμπνευσμένη από το αυτοβιογραφικό βιβλίο της γερμανίδας νοσηλεύτριας Μαντλέν Καβελάγκε με τίτλο «Το επάγγελμά μας δεν είναι το πρόβλημα.
Είναι οι συνθήκες», η «Nυχτερινή Βάρδια» (Late Shift) της Πέτρα Βόλπε μάς φέρνει αντιμέτωπους με τις σεισμικές δονήσεις των υγειονομικών συστημάτων μιας (έως πότε;) ευημερούσας και αυξανόμενα γηράσκουσας Ευρώπης. Η ταινία επιλέχθηκε ως η επίσημη υποβολή της Ελβετίας για το Οσκαρ Διεθνούς Ταινίας του 2026.
Η κάμερα ακολουθεί τα γοργά βήματα της Φλέρια, την οποία υποδύεται μια εξαιρετική Λεονί Μπένες, γνώριμη από τον ρόλο της δασκάλας στο «Γραφείο των Καθηγητών», σε διαδρόμους και θαλάμους, με τους συγγενείς να αγωνιούν και τους ασθενείς άλλοτε να την ευγνωμονούν και άλλοτε να της γκρινιάζουν. Οσο κυλάει η νύχτα, η Φλέρια βλέπει τη βάρδια να βαραίνει επικίνδυνα και την πιθανότητα ενός μοιραίου λάθους να αυξάνεται δραματικά.
Εξελισσόμενη σε ένα θρίλερ της μιας και μόνο βραδιάς, η ταινία λειτουργεί ως πολιτικό σινεμά σε πρώτο πρόσωπο, ως ένα αιχμηρό και ρεαλιστικό σχόλιο πάνω στην υποχρηματοδότηση του κλάδου και στην εξάντληση των εργαζομένων του· ακόμα και στην Ελβετία.
Δεν είναι τυχαίο ότι η Βόλπε διάλεξε τη λέξη Heldin («Ηρωίδα») για τον γερμανικό τίτλο της ταινίας, υπενθυμίζοντάς μας ότι στις περισσότερες χώρες του κόσμου είναι οι γυναίκες εκείνες που ως επί το πλείστον κάνουν αυτή την εξαιρετικά σύνθετη, συναισθηματικά φορτισμένη αλλά διαχρονικά υποτιμημένη δουλειά. Στους τίτλους τέλους, η ταινία παρουσιάζει τα σκληρά ευρήματα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).
Ο κόσμος μας έχει έλλειμμα νοσηλευτών – από περίπου 6 εκατομμύρια, όπως έδειξε η έκθεση του ΠΟΥ για το 2020, έως τα 13 εκατομμύρια για το 2030, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Διεθνούς Συμβουλίου Νοσηλευτών. Με βάση την έκθεση του ΟΟΣΑ «Health at a Glance: Europe 2024», η χώρα μας υπολείπεται σημαντικά του μέσου όρου της ΕΕ-27 στους νοσηλευτές ανά 1.000 κατοίκους (3,9 έναντι 8,4 – με τη διευκρίνιση ότι για την Ελλάδα καταγράφονται μόνο οι νοσηλευτές νοσοκομείων).
Υπάρχει όμως και μια σημαντική ιδεολογική πτυχή με την οποία καταπιάνεται η ταινία. «H θεμελιώδης αδυναμία του δυτικού πολιτισμού είναι η ενσυναίσθηση» δήλωσε πρόσφατα ο Ιλον Μασκ. Στον αντίποδα, η Βόλπε στέλνει ένα γράμμα συμπαράστασης και αγάπης σε ένα επάγγελμα που έχει τη φροντίδα στον πυρήνα του. Οσο η σκληρότητα της εξορθολογισμένης αποδοτικότητας λαμβάνει στις μέρες μας σχεδόν θεολογική υπόσταση, τόσο οι δυτικές κοινωνίες σπρώχνουν τα συστήματα υγείας προς το αναπόφευκτο δυστύχημα, όπως η «Nυχτερινή Βάρδια» αφηγείται.
Η ταινία κατάφερε να πυροδοτήσει κοινωνικό και πολιτικό διάλογο στη γερμανόφωνη Ευρώπη. Στην παγκόσμια πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Βερολίνου, νοσηλευτές και νοσηλεύτριες εμφανίστηκαν με τις στολές τους στο κόκκινο χαλί και, μετά την προβολή της ταινίας, ανέβηκαν στη σκηνή και καταχειροκροτήθηκαν από το κοινό, ενώ λίγες ημέρες πριν από τις πρόσφατες γερμανικές εκλογές κάποιοι κρατούσαν πλακάτ που έγραφαν «Είμαστε η Φλέρια».
Στις παρούσες συνθήκες, «το λιγότερο που μπορεί να κάνει ένας καλλιτέχνης είναι να αντισταθεί», δηλώνει η Βόλπε. Εχει σημασία να το θυμόμαστε αυτό, ειδικά όταν θα νιώσουμε την ανάγκη να κοιτάξουμε στα μάτια τον άνθρωπο που θα κληθεί να μας φροντίσει, εν μέσω της νυχτερινής του βάρδιας, σε κάποιο νοσοκομειακό κρεβάτι.
