«Oh, tranquility! Penetrating the very rock, A cicada’s voice». Οπερ μεθερμηνευόμενο, «Ω, ηρεμία! Διαπερνώντας τον ίδιο τον βράχο, η φωνή ενός τζίτζικα». Μεταφρασμένη από την ακαδημαϊκό και ιαπωνολόγο Ελεν Κρεγκ Μακ Κάλογκ (Classical Japanese Prose An Anthology, 1990), η αγγλική φράση αποτελεί απόδοση του χαϊκού του Mατσούο Μπασό (1689), του σημαντικότερου ποιητή στην ιστορία της Ιαπωνίας. Εκεί, ο Μπασό συνθέτει μια καλοκαιρινή εικόνα της φύσης: ήχοι και σιωπές, έντομα, έμβια όντα και βράχοι διαρρηγνύονται. Ενα ποίημα για τη γη και την πέτρα, ένας φόρος τιμής στην αρμονία και στην ισορροπία, ένας ύμνος στο επαναλαμβανόμενο τραγούδι του τζιτζικιού, που υπερψηφά τη φθορά και τον θάνατο.
Και διόλου τυχαία, αυτός ο στίχος επελέγη από τον πολιτιστικό οργανισμό Polygreen Culture & Art Initiative (PCAI), για να αποτυπώσει τη φιλοσοφία του διήμερου πολιτιστικού προγράμματος στο πρώην παβίλιον Πικιώνη, νυν «π», στους Δελφούς. Το πρόγραμμα που παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στις 23 και 24 Ιουλίου στο πλαίσιο του θεσμού 2023 «Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» του υπουργείου Πολιτισμού ήταν μια σειρά εικαστικών παρεμβάσεων και performances εμπνευσμένων από τις περιβαλλοντικές ανησυχίες του αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη. Αυτές οι ανησυχίες εκφράστηκαν όχι μόνο μέσα από το αρχιτεκτονικό αλλά και το καλλιτεχνικό έργο του, καθώς και από κείμενά του: «Γαίας Ατίμωσις» (1954), «Συναισθηματική Τοπογραφία» (1935). Οι επιτελεστικές αναθέσεις του PCAI στο πλαίσιο του προγράμματος στοιχειοθέτησαν νέες ερμηνείες του πολυσχιδούς έργου του σημαντικού δημιουργού, λαμβάνοντας χώρα στο περιβάλλον που σχεδίασε ο ίδιος ο Πικιώνης πριν από αρκετές δεκαετίες.
Το καλλιτεχνικό δίδυμο Vaskos (Βασίλης Νούλας και Κώστας Τζημούλης) στην εικαστική επιτέλεση «Γράμματα από το νησί Tioman». / Φωτ.: Μαρία Τουλίτσα & PCAI
Τα θέματα των παρουσιάσεων
Στην performance «The water in the fish», η καλλιτέχνιδα Ναταλία Παπαδοπούλου ενδύθηκε τη μορφή ενός ψαριού που προσπαθεί να αναπροσαρμοστεί σε νέες συνθήκες ζωής. Στην performance «Horizontal and vertical transparencies», ο εικαστικός HOPE με τη μεσόφωνο Αννα Παγκάλου χρησιμοποίησαν φυσικά υλικά για να συνομιλήσουν με τον περιβάλλοντα χώρο του παβίλιον, το ηχοτοπίο του και την ανθρώπινη φωνή. Αυτή η συνεργασία πλαισιώθηκε από την ενδυματολογική επιμέλεια της Digitaria (Ελευθερία Αράπογλου). Από την πλευρά τους οι Serapis Maritime και Kostadis παρουσίασαν την ηχητική performance «Palimpsest 3»: μία εγκατάσταση με αλιευμένα δίχτυα ψαρέματος από διαφορετικά σημεία του ελληνικού βυθού (παραχώρηση της εταιρείας Εναλεία) πλαισιωμένη από ήχους που συνδέονται με το νερό, τον ωκεανό και τη διαδικασία αλίευσης.
Στην performance ανάγνωσης «Η Στάχτη της Πειθούς», η Φοίβη Γιαννίση πραγματοποίησε μια καθαρτική τελετή προς τιμήν του σκοτωμένου φιδιού της Γης. Ο αρχιτέκτονας Ζήσης Κοτιώνης στη συμμετοχική performance «Μίλα της!» κάλεσε το κοινό να απευθυνθεί στη σιωπή των πετρών, ενεργοποιώντας τη σχέση με τον αν-ανθρώπινο κόσμο της γεωλογίας. Ο Αγγελος Πλέσσας καθοδήγησε το κοινό σε μία στοχαστική και διαλογιστική εξερεύνηση και επανασύνδεση του εαυτού με το φυσικό περιβάλλον, ενώ το εικαστικό δίδυμο Vaskos (Βασίλης Νούλας και Κώστας Τζημούλης) στη νέα εικαστική επιτέλεση «Γράμματα από το νησί Tioman», έφερε το κοινό σε επαφή με το εξωτικό, το φιλικό και το οικείο που προσφέρει μία νέα γη.
Ο εικαστικός HOPE στην περφόρμανς Horizontal and vertical transparencies. / Φωτ.: Μαρία Τουλίτσα & PCAI
Από το παβίλιον στο «π»
Στην έναρξη της έκθεσης ο CEO της Polygreen και ιδρυτής του PCAI Αθανάσιος Πολυχρονόπουλος μαζί με την καλλιτεχνική διευθύντρια του PCAI και επιμελήτρια του προγράμματος Κίκα Κυριακάκου μίλησαν τόσο για την έκθεση και τις επιτελέσεις που επρόκειτο να παρουσιαστούν όσο και για την πρόσφατη αναστήλωση του παβίλιον από τον PCAI.
Ενταγμένο αρμονικά στον περιβάλλοντα χώρο των Δελφών, το ιστορικό και αρχιτεκτονικό μνημείο κτίριο Πικιώνη, σχεδιασμένο από τους κορυφαίους έλληνες αρχιτέκτονες Δημήτρη και Πέτρο Πικιώνη, κατασκευάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Λιθόκτιστο, με ανάγλυφες τεχνοτροπίες στους τοίχους και εντυπωσιακό δάπεδο, συνιστά ένα μοναδικό δείγμα μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής. Σήμερα, το πρώην Τουριστικό Περίπτερο Πικιώνη στους Δελφούς αποτελεί τον νέο δυναμικό χώρο του PCAI και της Polygreen με την ονομασία «π» (Παγκόσμιο Κέντρο Κυκλικής Οικονομίας και Πολιτισμού).
Ο νέος αυτός πολιτιστικός χώρος αποσκοπεί στην καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης με κύριο όχημα τη σύγχρονη τέχνη. Το πρώην παβίλιον θεωρείται ένα από τα ομορφότερα μπαλκόνια των Δελφών και έχει φιλοξενήσει ήδη σημαντικές εκθέσεις και πολιτιστικές δράσεις του PCAI. Ανάμεσά τους η έκθεση έργων του Takis, σε συνεργασία με το Ιδρυμα Takis, καθώς και η ομαδική έκθεση Keeping Time με περιβαλλοντικά έργα από τις συλλογές σύγχρονης τέχνης των PCAI και Fidelity Art Collection.
PCAI, μια ανοδική πορεία
O πολιτιστικός οργανισμός PCAI ιδρύθηκε από τον Αθανάσιο Πολυχρονόπουλο, CEO της περιβαλλοντικής εταιρείας Polygreen, με στόχο την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση μέσα από ένα ετήσιο πρόγραμμα αναθέσεων, εκθέσεων, προγραμμάτων φιλοξενίας καλλιτεχνών, συνεδρίων, εργαστηρίων και εκδηλώσεων. Προσφάτως, στο ίδρυμα B. & E. Γουλανδρή φιλοξενήθηκε η προβολή της ταινίας «A letter from Yelen» του Manthia Diawara, μια συνεργασία του PCAI με την περίφημη Serpentine της Αγγλίας.
Ο PCAI εκπληρώνει τους στόχους του μέσω τριών τομέων δραστηριότητας: τη συλλογή έργων τέχνης, τα πολιτιστικά προγράμματά του και την υποστήριξη που παρέχει σε καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες με κοινό όραμα και ανησυχίες για το περιβάλλον. Το 2019 σχεδιάστηκε το πρώτο πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών του οργανισμού από την Κ. Κυριακάκου, ενώ στην επιτροπή αξιολόγησής του συμμετείχαν οι Χανς Ούλριχ Ομπριστ, καλλιτεχνικός διευθυντής της Serpentine, και Kριστ Γκρούιζτούισεν, διευθυντής του KW Institute. To 2021 o οργανισμός επιλέχθηκε ως official nominator του σημαντικού περιβαλλοντικού βραβείου Earthshot Prize, το οποίο θεσπίστηκε από το Royal Foundation of the Prince and Princess of Wales.
