Λυκούργος Λογοθέτης, ο στρατηγός της Σάμου

Ο Λυκούργος Λογοθέτης δε λεγότανε ούτε Λυκούργος, ούτε Λογοθέτης. Το πρώτο είναι τιμητικό παρατσούκλι που του ‘χαν οι φιλικοί δώσει για την πίστη του στους νόμους και την αγάπη της δικαιοσύνης· το δεύτερο είναι αξίωμα. Τον έλεγαν, απλούστατα, Γιώργη. Κι’ ήτανε γιος παπλωματά φτωχού από το Καρλόβασι. Ένας καλόγερος, Ιάκωβος, αληθινός δούλος του Θεού, που φρόντιζε ν’ ανάβει φως στο νου των νέων, στο σχολείο της Αγίας Σοφίας, τον έμαθε τα πρώτα γράμματα. Ένας άλλος καλόγερος, ο Άνθιμος, αδερφός του Λογοθέτη αυτός, του άνοιξε την πόρτα για τη μεγάλη περιπέτεια, τη ζωή και τη δράση. (…) Όταν ο Λυκούργος δοκίμασε τις πρώτες νεανικές ανησυχίες για πλατύτερους ορίζοντες, ο Άνθιμος ήτανε κιόλας πρωτοσύγγελος στο μετόχι του μοναστηριού του Σινά, στην Πόλη. Έτρεξε κοντά του. Και μπόρεσε να μορφωθεί τόσο καλά, ώστε, όταν ο Κωνσταντίνος Υψηλάντης, ηγεμόνας της Βλαχίας τότε, χρειάστηκε γραμματέα, ο Λυκούργος μπόρεσε να τον υπηρετήσει θαυμάσια. Η θέση δεν ήταν διόλου μικρή· και η σκοπιά πολύ κατάλληλη για κάποιον που θα ‘θελε να παρακολουθήσει το μεγάλο παιγνίδι της πολιτικής.

(…) Μυαλό από τα στερεότερα και πλατύτερα που ‘βγαλε ποτέ το Φανάρι, ο Κωνσταντίνος Υψηλάντης, πριν ηγεμονεύσει στη Μολδαβία και τη Βλαχία, είχε παίξει, από τη θέση του μεγάλου διερμηνέα της Τουρκίας, ρόλο ιστορικό -με τη διεθνή σημασία του όρου- στην ανατολική πολιτική. Κάτι περισσότερο μάλιστα: Είχε γίνει το κέντρο της. Πραγματικός και σχεδόν απόλυτος ρυθμιστής της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, είχε καταφέρει, με αφάνταστη επιτηδειότητα, να είναι, κάτω από την προσωπίδα του Τούρκου υπαλλήλου, ο πιστότερος υπηρέτης της ελληνικής ιδέας. Τα φιλόδοξα για το έθνος σχέδιά του, ανάλογο με την κοσμογονική περίοδο που ‘χεν εγκαινιάσει τότε η γαλλική επανάσταση και η δράση του μεγάλου Κορσικανού, που ήρθε να ξυπνήσει διαμιάς όλα τα κοιμισμένα προβλήματα της Ευρώπης, τραβούσαν πολύ μακριά. Όταν απελπίστηκε -και πολύ δίκαια- ότι θα μπορούσε να υπηρετήσει αυτά τα σχέδια με τη γαλλική πολιτική ο Υψηλάντης δεν εδίστασε καθόλου να γίνει ο πρωτεργάτης της συμμαχίας της Τουρκίας με τους εχθρούς της Γαλλίας. Η συνθήκη αυτή, έργο του αποκλειστικό, έμπαζε, για πρώτη φορά, την Τουρκία στο παιγνίδι των μεγάλων ευρωπαϊκών συμφερόντων, αποτελούσε σταθμό στην πολιτική της ιστορία και, στα μάτια των ανακτοβουλίων, ανέβαζε τον Υψηλάντη στη θέση μεγάλης διπλωματικής φυσιογνωμίας. Η κήρυξη του πολέμου, γραμμένη με το χέρι του, ήταν από τα έγγραφα που σπάνια έβγαιναν από υπουργικό γραφείο. Ήθελε να κερδίσει την υπόληψη των αυλών και των πολιτικών της Ευρώπης για να τη μεταχειρισθεί για τους εθνικούς σκοπούς του. Το σχέδιό του ήταν να ετοιμάσει την καταστροφή της Τουρκίας με δυνάμεις των χριστιανικών λαών που δούλευαν στο ζυγό της. Όταν μετά τη μάχη του Αβουκίρ οι συμμαχικοί στόλοι κυριάρχησαν στη Μεσόγειο, σκέφτηκε ο Υψηλάντης να δημιουργήσει στα Επτάνησα ελεύθερο ελληνικό κέντρο. (…) Είδαμε, ότι ο Ναπολέων τόσο βαθιά ένιωσε τα κτυπήματά του, ώστε, όταν η γαλλική πολιτική κυριάρχησε στην Πόλη, γύρεψε το κεφάλι του Υψηλάντη, σα μοναχή εξιλέωση για τα περασμένα. Αυτές οι συνθήκες τον είχαν φέρει στη Μολδαβία. Αντί να του κόψουν το κεφάλι τον έστειλαν ηγεμόνα. Αυτό γι’ άλλους ήταν αξίωμα. Για τον Υψηλάντη όμως, φτιασμένον για το παιγνίδι της μεγάλης πολιτικής, ήταν εξορία. Και όμως φτάσανε δυο χρόνια και τέσσερες μήνες -τόσο κράτησε η πρώτη του ηγεμονία- για ν’ αφήσει τέτοιο λαμπρό παράδειγμα για τάξη, ευνομία κι ευτυχία του τόπου, ώστε σε λίγο οι πληθυσμοί της Βλαχίας που κακοπαθούσε τον γύρεψαν ηγεμόνα, η δε Αγγλία και Ρωσία υπεστήριξαν διάβημα της Πρωσίας στην Τουρκία να στέρξει σ’ αυτόν το διορισμό.