Αν η COVID-19 μάς έχει στερήσει την απόλαυση της παρακολούθησης εκ του σύνεγγυς μιας παράστασης όπερας, ενός ρεσιτάλ ή μιας συναυλίας, στους ανά τον κόσμο μουσικούς έχει στερήσει πολύ περισσότερα. Κυρίως το επάγγελμα από το οποίο βιοπορίζονται – σχεδόν όλες οι προγραμματισμένες παραστάσεις αναβλήθηκαν – με αποτέλεσμα πολλοί να βρίσκονται σε δυσχερή οικονομική κατάσταση. Αλλά και τη ζωτικής σημασίας (για όλους τους καλλιτέχνες) επικοινωνία με το κοινό τους.

Λυρικοί τραγουδιστές, χορωδοί, μέλη ορχηστρών αλλά και μικρότερων συνόλων, μαέστροι, σολίστες και άλλοι, διαφόρων ειδικοτήτων, εργαζόμενοι στον χώρο της μουσικής διανύουν εδώ και περίπου έναν χρόνο τη δυσκολότερη περίοδο της ζωής τους. Ακόμα και τα μεγάλα ονόματα, που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο εξακολουθούν να εργάζονται, βλέπουν τα περισσότερα συμβόλαιά τους να ακυρώνονται λόγω των μέτρων που λαμβάνει η κάθε χώρα για να αντιμετωπίσει την υγειονομική απειλή. Ευτυχώς υπάρχει το Διαδίκτυο, μέσα από το οποίο, παρά τα προβλήματα, «το show συνεχίζεται» με μαγνητοσκοπημένες ή και με live παραστάσεις και συναυλίες.

Ευτυχώς, υπάρχουν και οι χορηγίες, από φιλόμουσους, από οργανισμούς και από μεγάλες εταιρείες, που έρχονται να στηρίξουν γενναιόδωρα τις τέχνες. Από εταιρείες που, συνεχίζοντας τη δημιουργική συνεργασία τους με σημαντικούς καλλιτέχνες, όπως π.χ. κάνει εδώ και χρόνια η Rolex, βοηθούν τη μουσική να συνεχίσει να ακούγεται, να μπαίνει στα σπίτια μας και να μας ψυχαγωγεί, να μας κάνει παρέα, ακόμα και τώρα που όλα μοιάζουν πιο δύσκολα και που η μοναξιά απειλητικά μας τυλίγει.

Ο φιλάνθρωπος κύριος Γουίλσντορφ

Η ιστορία μας ξεκινάει πολλά-πολλά χρόνια πριν: To 1908 o 27χρονος Γερμανο-Βρετανός Χανς Γουίλσντορφ ιδρύει τη Rolex. Aνδρας δραστήριος και έξυπνος, που κοίταζε μακριά, ονειρεύτηκε τη δημιουργία ενός ρολογιού νέας γενιάς που θα ήταν ακριβές, αξιόπιστο, κομψό και θα φοριόταν στο χέρι – εκείνη την εποχή χρησιμοποιούσαν περισσότερο τα ρολόγια τσέπης. Eκτοτε, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο μετρούν καθημερινά τα λεπτά, τις ώρες, τις στιγμές της ζωής τους στα ρολόγια του, με τη Rolex να είναι γνωστή ως μία από τις πιο επιτυχημένες εταιρείες, ως ένα από τα κορυφαία brands στην παγκόσμια αγορά.

Αυτό που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι πως ο Γουίλσντορφ εκτός από εξαιρετικός επιχειρηματίας ήταν φιλάνθρωπος και φίλος των τεχνών. Ετσι, όταν το 1944 η πρώτη σύζυγός του αρρώστησε και έφυγε από τη ζωή, ίδρυσε το Hans Wilsdorf Foundation, όπου το 1960 παραχώρησε όλο το μερίδιό του στη Rolex. Ακόμα και σήμερα το σημαντικό ίδρυμα, στο οποίο ανήκει η εταιρεία, δωρίζει μεγάλο μέρος του εισοδήματός του για φιλανθρωπίες αλλά και για την τόνωση των τεχνών. Στηρίζοντας και την τέχνη της κλασικής μουσικής στην περίοδο της πανδημίας, μέσα από τη συνεργασία του (και) με μερικά από τα σπουδαιότερα αστέρια του είδους.

Λαμπεροί global ambassadors

Hδη από τη δεκαετία του ’70 η Rolex συνεργαζόταν με κορυφαίους λυρικούς τραγουδιστές όπως η Κίρι Τε Κάναουα. Η νεοζηλανδή υψίφωνος ήταν μια από τις πρώτες σταρ της όπερας που έφερε τον τίτλο global ambassador. Ο ισπανός σουπερστάρ τενόρος Πλάθιντο Ντομίνγκο είναι global ambassador της Rolex εδώ και περίπου τέσσερις δεκαετίες και, στα 80 του χρόνια, συνεχίζει δυναμικά. Οι τενόροι Γιόνας Κάουφμαν, Ρολάντο Βιλαγιόν και Χουάν Ντιέγκο Φλόρες, η μεσόφωνος Τσετσίλια Μπάρτολι, ο μπασοβαρύτονος Μπριν Τέρφελ, η υψίφωνος Σόνια Γιόντσεβα, ο τενόρος Μπέντζαμιν Μπερνχάιμ, οι πιανίστριες Γιούτζα Γουάνγκ και Ελέν Γκριμό και οι μαέστροι Αντόνιο Παπάνο και Γκουστάβο Ντουνταμέλ περιλαμβάνονται στα λαμπρά ονόματα που χάρισαν λίγη από τη λάμψη τους ως global ambassadors στην εταιρεία αλλά και που έτυχαν της υποστήριξής της στον κοπιώδη ανήφορο της διεθνούς καριέρας τους.

Τον περασμένο Αύγουστο, στο πλαίσιο πάντα της οικονομικής στήριξης των μουσικών και των τραγουδιστών που έχουν πληγεί σοβαρά λόγω της πανδημίας, η Rolex οργάνωσε τρία κοντσέρτα υπό τον τίτλο «Perpetual Music», στην Ιταλία, στη Γερμανία και στη Γαλλία. Κατά τη διάρκειά τους, οι λυρικοί τραγουδιστές Χουάν Ντιέγκο Φλόρες, Ρολάντο Βιλαγιόν και Σόνια Γιόντσεβα και ο βιρτουόζος του βιολιού Ρενό Καπουσόν, σε συνεργασία με πολλούς ακόμα μουσικούς (συνολικά συνεργάστηκαν περισσότεροι από εκατό καλλιτέχνες) παρουσίασαν την τέχνη τους.

Οι εκδηλώσεις μεταδόθηκαν διαδικτυακά από τη medici.tv, με την οποία η Rolex επίσης συνεργάζεται, φέρνοντας στα σπίτια μας σημαντικές παραστάσεις, ρεσιτάλ και συναυλίες. Εκτός αυτής, και οι άλλες συνεργασίες της με το Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, με τη Σκάλα του Μιλάνου, με τη Βασιλική Oπερα του Λονδίνου, με τη Μετροπόλιταν Oπερα της Νέας Υόρκης, με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης, με το Εθνικό Κέντρο Παραστατικών Τεχνών του Πεκίνου και με τον διαγωνισμό τραγουδιού Operalia (τον οποίο έχει ιδρύσει ο Ντομίνγκο) επιβεβαιώνουν τον σημαντικό και δραστήριο ρόλο της Rolex στο διεθνές μουσικό γίγνεσθαι και αυτή τη δύσκολη εποχή, όπου όλοι και όλα δοκιμάζονται.

Οι σταρ που δοκιμάστηκαν

Γιατί, πράγματι, η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Με τις ακυρώσεις να εξακολουθούν να είναι περισσότερες από τις εκδηλώσεις που τελικά πραγματοποιούνται. Και με τους μουσικούς να παίζουν την υγεία τους κορόνα-γράμματα, καθώς όσες προφυλάξεις και αν πάρουν, μια live εμφάνιση πάντα κρύβει κινδύνους. Η μεσόφωνος Ανίτα Ρατσβελισβίλι (την έχουμε δει στην Εθνική Λυρική Σκηνή ως «Κάρμεν» και έχουμε απολαύσει το ρεσιτάλ της στη Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας το περασμένο καλοκαίρι) έναν μήνα πριν έγραφε στον λογαριασμό της στο Facebook: «Eκανα τεστ για κορωνοϊό στις 14, στις 16 και στις 18 Ιανουαρίου και ήταν όλα αρνητικά. Το Σάββατο 23 Ιανουαρίου άρχισα να νιώθω άρρωστη και έχασα εντελώς τη γεύση και την όσφρησή μου. Μπήκα σε καραντίνα και σήμερα έκανα τεστ, για να βγω θετική. Είναι η δεύτερη φορά που αρρωσταίνω από τότε που ξεκίνησε αυτή η κατάσταση, η πρώτη ήταν τον Ιούλιο». Δεκαπέντε ημέρες μετά, η διάσημη τραγουδίστρια με νέα ανάρτησή της ανακοίνωσε την πλήρη ίασή της. Και ξεκίνησε πρόβες για την επανεμφάνισή της με την «Κάρμεν» στην Κρατική Oπερα της Βιέννης.

Τότε, ήρθε μια άλλη ανάρτηση για να μας υπενθυμίσει πόσο επικίνδυνο έγινε ξαφνικά το επάγγελμα του λυρικού τραγουδιστή. Η διάσημη υψίφωνος Εκατερίνα Σιουρίνα (που το καλοκαίρι θα δούμε ως Τζίλντα στον «Ριγολέττο» της Λυρικής στη Ηρώδειο), σύζυγος του επίσης εξαιρετικού τενόρου Τσαρλς Καστρονόβο, έγραψε στο Facebook: «Αγαπητοί μου, ο Τσάρλι νοσηλεύεται σε νοσοκομείο στη Βιέννη εδώ και μία εβδομάδα, έχοντας νοσήσει από COVID-19, αλλά δόξα τω Θεώ πηγαίνει καλύτερα. (…) Σας παρακαλώ να τον σκέπτεστε και να του στείλετε τη θετική σας ενέργεια. Εμείς, εγώ και τα παιδιά μας, είμαστε καλά, απλώς θέλουμε να τον έχουμε κοντά μας όσο γίνεται πιο γρήγορα. Οι γιατροί λένε πως αναρρώνει, αλλά επιτρέψτε μου να σας πω (και προσπαθήστε να μείνετε υγιείς) πως είναι πραγματικά φρικτός αυτός ο ιός».

Ο Πλάθιντο Ντομίνγκο και η σύζυγός του, καθώς και η Aννα Νετρέμπκο περιλαμβάνονται στους καλλιτέχνες που νόσησαν, που νοσηλεύθηκαν και που ευτυχώς ξεπέρασαν τον κίνδυνο. Σε μία από τις εκατοντάδες αναρτήσεις της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η Νετρέμπκο και ο 13χρονος γιος της Τιάγκο φωτογραφήθηκαν μαζί με τον θίασο του παιδικού μιούζικαλ «Ο Σάντκο στο υποβρύχιο βασίλειο», στη Μόσχα, χωρίς να φορούν μάσκες. Η ρωσίδα υψίφωνος δέχθηκε δεκάδες σχόλια που την κατηγορούσαν πως «ζει σε ένα παράλληλο σύμπαν» και πως δίνει το λάθος μήνυμα.

Η αλήθεια είναι πως σπανίως παίρνει μέτρα προστασίας. Διαρκώς ανεβάζει φωτογραφίες όπου ποζάρει χωρίς προφυλάξεις, περιτριγυρισμένη από δεκάδες συγγενείς, φίλους, συνεργάτες και θαυμαστές που επίσης αγνοούν τις υποδείξεις των ειδικών. Πάντως, παρά την (άκρως επικίνδυνη) χαρά της ζωής που περιφέρει και διαφημίζει αναρτώντας καθημερινά στιγμές από τον πολυτελή βίο της, η πραγματικότητα είναι και για αυτήν απρόβλεπτη και δυσχερής. Το επιβεβαιώνει και η ακύρωση από τη Βασιλική Oπερα του Λονδίνου της πολυαναμενόμενης παραγωγής της «Τόσκα» του Πουτσίνι, στην οποία θα πρωταγωνιστούσε.

Πολλά ρεσιτάλ, λιγότερες παραστάσεις

Aλλη μια ακύρωση στο πρόγραμμα της σταρ, αν και η Νετρέμπκο και ο σύζυγός της, ο αζέρος τενόρος Γιουσίφ Εϊβάζοφ, παραμένουν περιζήτητοι. Αυτή την περίοδο τραγουδούν «Τόσκα» και «Τουραντότ» στην Αγία Πετρούπολη, ενώ ακολουθεί σειρά από ρεσιτάλ στο Βορόνεζ (16 Μαρτίου), στο Νίζνι Νοβγκορόντ (18 Μαρτίου) και στη Σαμάρα της Ρωσίας (20 Μαρτίου), καθώς και στην Πράγα στις 3 Απριλίου. Ρεσιτάλ και συναυλίες περιμένουν τις επόμενες εβδομάδες και τον Πλάθιντο Ντομίνγκο, ο οποίος (αν το επιτρέψουν οι συνθήκες) θα ξαναβρεί το γερμανικό κοινό στο Festspielhaus του Μπάντεν-Μπάντεν στις 6 Μαρτίου και το ρωσικό κοινό στο Gala Concert, στο Μπαλσόι της Μόσχας, στις 9 Μαρτίου. Ο ισπανός σταρ εμφανίζεται όλο και πιο συχνά στη Ρωσία λόγω των χαλαρών μέτρων για την COVID-19 που επικρατούν στη χώρα. Η υψίφωνος Σόνια Γιόντσεβα μπορεί να είδε τα πολυαναμενόμενα ντεμπούτι της στη «Μανόν Λεσκό» του Πουτσίνι και στον «Τροβατόρε» του Βέρντι να ακυρώνονται, ανήκει όμως και αυτή, όπως και οι Γιόνας Κάουφμαν, ο Ρομπέρτο Αλάνια, η Κριστίνε Οπολάις και η Λιζέτ Οροπέσα στους ολίγους που εξακολουθούν να εμφανίζονται, σποραδικά μεν, τόσο όμως όσο χρειάζεται για να ενισχύουν τα ταμεία τους και για να μην ξεχνιούνται από το κοινό – γιατί υπάρχει και αυτός ο φόβος.

Μάλιστα, η Γιόντσεβα κυκλοφορεί αυτή την περίοδο το νέο της CD, με τίτλο «Rebirth» από τη Sony Classical. Και αν η «Τosca» που η εκ Βουλγαρίας ντίβα και global ambassador της Rolex επρόκειτο να ερμηνεύσει στη Βιέννη ματαιώθηκε, το κοινό της θα την απολαύσει στο online ρεσιτάλ της (στη σειρά Met Stars Live in Concert) στις 27 Φεβρουαρίου και ακολούθως στο ρεσιτάλ «Αd Una Stella» (25 Απριλίου) στη Βαλένθια, στο Zarzuela Concert (29 Απριλίου) στη Μαδρίτη και στο Concert Amours et Tragédies (2 Μαΐου) στο Παρίσι. Θυμίζουμε πως, όπως πρώτο αποκάλυψε το ΒΗΜΑgazino, η ντίβα θα εμφανιστεί τον ερχόμενο Νοέμβριο και στην Ελλάδα, σε μια βραδιά με άριες του Πουτσίνι που οργανώνουν η Εθνική Λυρική Σκηνή και η Ενωση «Μαζί για το Παιδί». Θα έχει προηγηθεί, τον Σεπτέμβριο, η εμφάνιση ενός ακόμα global ambassador της Rolex, του Γιόνας Κάουφμαν, με την Εθνική Λυρική Σκηνή, στο Ηρώδειο.

Ακυρώσεις και έρανοι

Κάποιοι λοιπόν εξακολουθούν (αραιά είναι η αλήθεια) να τραγουδούν. Κατά τα άλλα, οι περισσότεροι λυρικοί τραγουδιστές στις ιστοσελίδες τους και στο Facebook «ανεβάζουν» τη μία ακύρωση μετά την άλλη. Το ίδιο και τα μεγάλα θέατρα. Η Βασιλική Οπερα της Βαλονίας ακύρωσε τα ρεσιτάλ που θα έδιναν ο Φλόρες και ο Κάουφμαν και την παραγωγή του «Τούρκου στην Ιταλία» του Ροσίνι. Ο Μουσικός Φλωρεντινός Μάιος ακύρωσε την «Καταδίκη του Φάουστ» του Μπερλιόζ την οποία θα διηύθυνε ο αμερικανός μαέστρος Τζέιμς Λιβάιν. Η Εθνική Oπερα της Πολωνίας ακύρωσε τη «Μαντάμα Μπατερφλάι» του Πουτσίνι με την Αλεξάνδρα Κούρζακ. Τα κλειδωμένα θέατρα σε Γερμανία, Αγγλία, Γαλλία, Δανία κ.ά. αφήσαν εκατοντάδες μουσικούς χωρίς εργασία. Οι διαδικτυακές μεταδόσεις της Μετροπόλιταν Oπερα της Νέας Υόρκης για τις ανάγκες των οποίων χρησιμοποιήθηκαν και μουσικοί από την Ευρώπη, προκάλεσαν την οργισμένη αντίδραση των μουσικών της ορχήστρας και των χορωδών της, οι οποίοι παραμένουν, λόγω της αναστολής των παραστάσεων, άμισθοι εδώ και έναν χρόνο. Και που για την ενίσχυσή τους οργανώνονται πλέον έρανοι.

«Παρακαλώ, υποστηρίξτε αυτούς τους ανθρώπους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη μουσική!» προέτρεπε τους θαυμαστές του ο αμερικανός τενόρος Μάθιου Πολεντσάνι – ο οποίος, πληροφοριακά, το ερχόμενο καλοκαίρι θα είναι ο Δούκας στον «Ριγολέττο» της Λυρικής στο Ηρώδειο. «Συνεχίζονται οι κακές ειδήσεις στον επαγγελματικό τομέα» έγραφε με τη σειρά της στο Facebook η ιταλίδα σοπράνο Αννα Πιρότσι, αναφερόμενη στις ακυρώσεις των δικών της παραστάσεων. Και συνοδεύοντας την ανάρτησή της με το emoji του εαυτού της, βουτηγμένο σε μια λίμνη που είχε δημιουργηθεί από τα δάκρυά του. Στη συνέχεια, όμως, εμφανίστηκε στη Βιέννη, στο πλευρό του Πλάθιντο Ντομίνγκο στον «Ναμπούκο» και ερμήνευσε για πρώτη φορά στην καριέρα της την Ελιζαμπέτα στον «Ντον Κάρλος» στη Μοδένα (σε απευθείας διαδικτυακή μετάδοση).

Η λύση του Ιnternet

Ανεργία τέχνας κατεργάζεται. Αρκετοί λοιπόν καλλιτέχνες, όπως η υψίφωνος Νίνο Μαχάιτζε, παραδίδουν μαθήματα φωνητικής μέσω Internet από το σπίτι τους. Είναι ένας τρόπος για να βγάλουν το μεροκάματο. Εξάλλου, το Internet είναι ο τόπος όπου δραστηριοποιούνται πλέον και τα περισσότερα θέατρα με τα live streaming τους ή με τις μαγνητοσκοπημένες παλαιότερες και νέες παραγωγές τους. Οι τιμές των εισιτηρίων για αυτού του είδους τις παραστάσεις είναι τόσο χαμηλές που δεν υπάρχει κέρδος. Το θέμα όμως δεν είναι μόνο το κέρδος και η επιβίωση. Είναι και η ανάγκη του καλλιτέχνη να δημιουργεί και να επικοινωνεί με το κοινό. Eτσι, και η διάσημη καναδή υψίφωνος Σόντρα Ραντβανόφσκι βρήκε διέξοδο στο Internet δημιουργώντας με την ομότεχνη και φίλη της Κέρι Αλκέμα το διαδικτυακό talk show «Screaming Divas».

Οι δύο τραγουδίστριες πρωτοσυναντήθηκαν στην Ουάσιγκτον το 2012 «και γίναμε αμέσως κολλητές. Οκτώ χρόνια (και πολλά μπουκάλια τζιν) μετά, βρεθήκαμε κολλημένες στα σπίτια μας να παρακολουθούμε τις ειδήσεις για την πανδημία. Ενώ ο κόσμος της όπερας είχε σιγήσει, εμείς μιλούσαμε σχεδόν κάθε μέρα. Οι συνομιλίες μας ήταν “θεραπευτικές”. Η Κέρι πρότεινε να αρχίσουμε να τις ηχογραφούμε». Αυτό εξακολουθούν να κάνουν, συνομιλούν προσκαλώντας συχνά σε αυτές τις συζητήσεις και άλλους (διάσημους και μη) φίλους και ανεβάζουν ένα νέο επεισόδιο κάθε Παρασκευή. Μπορεί οικονομικά να μην έχουν όφελος, όμως και το κέφι τους κάνουν και στέλνουν μήνυμα αισιοδοξίας: Πως με όλα τα προβλήματα, η ζωή (με τους φίλους σου, με τους δικούς σου, με την τέχνη σου, με αυτά που αγαπάς και με αυτούς που σε αγαπούν και σε στηρίζουν), συνεχίζεται!