Κάτω από τον ιερογλυφικό δρόμο μπορεί να υπάρχει είτε ένα υπερβατικό μήνυμα είτε απλά το χώμα – Thomas Pynchon
Η συνωμοσιολογία ίσως είναι τόσο παλιά όσο και η ιστορία της ανάπτυξης των κοινωνιών. Σκοτεινές και φανταστικές συναντήσεις σε ημιφωτισμένους διαδρόμους σε μεσαιωνικά κάστρα, ρωμαϊκές δολοπλοκίες, μυστικά τάγματα, ιππότες με μπέρτες, κρυφές αποστολές, σκοτεινές στοές, υγρά καταγώγια, ήταν οι συνωμοσίες που μας ιντρίγκαραν ως παιδιά, τουλάχιστον εμάς τα αγόρια. Ιστορίες που απέκτησαν μεγάλη δημοφιλία έγιναν γνωστά αναγνώσματα και θρύλοι για γενιές αναγνωστών.
Μεγαλώνοντας, αντελήφθην πως το σπορ αυτό δεν είναι καθόλου παιδικό. Ή μάλλον πως η παιδική είναι η λάιτ εκδοχή του. Η τάση μας για μυθοποίηση και εξύφανση πλοκών, ειδικά στις περιπτώσεις όπου τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα, είναι φυσική. Η αφήγηση είναι εγγενής στον άνθρωπο. Το ίδιο όμως είναι και η ανάγκη να δημιουργεί ιστορίες για την εξήγηση γεγονότων που δεν αντιλαμβάνεται, κατασκευάζοντας συμπτώσεις εκεί που δεν υπάρχουν, συνδυάζοντας στοιχεία έτσι ώστε να επιφέρουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, ερμηνεύοντας συνθήκες με στόχο να κεντήσει ένα εντυπωσιακό πλέγμα συνεπαγωγών. Εάν δε καταφέρει να τοποθετήσει και τον εαυτό του ως τον πρωταγωνιστή-θύμα των κακών που επιβουλεύονται το χρήμα του, την ευτυχία του, την υγεία του και εάν τα συμφέροντά του, η ευημερία του, η ίδια του η ζωή αναχθούν στο κέντρο αυτών των φαντασιώσεων, ακόμη καλύτερα.
Υπάρχουν μερικά πράγματα στην Ιστορία που απλώς συνέβησαν. Είχαν όμως τρομακτική σημασία. Κανείς δεν μπορεί να δεχθεί εύκολα ότι μέσα σε έξι δευτερόλεπτα ένας ασήμαντος τύπος σαν τον Λι Χάρβεϊ Οστβαλντ άλλαξε τη μοίρα του κόσμου. Ετσι η δολοφονία του Τζον Φ. Κένεντι έχει γίνει η βάση για εκατοντάδες θεωρίες συνωμοσίας με απίθανες προεκτάσεις. Το κινηματογραφημένο υλικό έχει αναλυθεί καρέ καρέ, έχουν γυριστεί πάμπολλα ντοκιμαντέρ και πάμπολλες ταινίες, έχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλία.
Μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι θεωρίες αυτές είχαν ως πρωταγωνιστές κυρίως τους Εβραίους. Μετά ανέλαβε η Αμερική. Οι εσωτερικές και εξωτερικές της συγκρούσεις παρήγαγαν τόσα θρυλικά επεισόδια που υπήρξαν βούτυρο στο ψωμί των απανταχού συνωμοσιολόγων. Μόνο για την 11η Σεπτεμβρίου έχουμε ανεξάντλητο υλικό.
Η ανασφάλεια και η άγνοια αφήνουν τον άνθρωπο μετέωρο, ασύζευκτο. Οταν δε λείπει και η θεωρητική σκευή, έχει ανάγκη από μια συνεκτική αφήγηση για να ενθυλακωθεί εντός της. Στην εποχή των σόσιαλ μίντια του προσφέρεται άπλετα οποιαδήποτε αλλόκοτη ή και παρανοϊκή ιστορία τραβάει η ψυχή του. Τυγχάνει κάποιες από τις χιλιάδες που υπάρχουν, για κάποιους λόγους που ίσως θέλουν πολύ βαθιά ανάλυση, να αναδύονται κατά καιρούς στην επιφάνεια, ώστε να εξυπηρετήσουν κάποια συγκεκριμένα πλάνα. Οι θεωρίες συνωμοσίας είναι ελκυστικές, ανακουφιστικές αλλά και επικίνδυνες.
Η ναυαρχίδα των θεωριών συνωμοσίας στις μέρες μας είναι το περίφημο QAnon. Οταν την πρωτάκουσα, γελούσα. Δεν έστεκε ούτε ως σενάριο αμερικανικής ταινίας β’ διαλογής. Και όμως, οπαδοί του γεμίζουν τους χώρους ομιλιών του Τραμπ και το Δίκτυο ξεχειλίζει υλικό για αυτή την εξωφρενική θεωρία.
Το σενάριο της θεωρίας είναι τόσο απίθανο που προκαλεί πραγματικά εντύπωση. Ο πρόεδρος Τραμπ λοιπόν, κατά το BBC, ηγείται ενός κρυφού πολέμου εναντίον της δράκας σατανιστών παιδόφιλων που κατέχουν θέσεις-κλειδιά στην κυβέρνηση, στην οικονομία και στα μίντια. Η Χίλαρι Κλίντον, ο Τζορτζ Σόρος, ο Μπιλ Γκέιτς, ο Τομ Χανκς, η Οπρα Γουίνφρεϊ και ο Πάπας Φραγκίσκος είναι μόνο μερικοί από τους «κακούς» που έχουν επικηρύξει οι οπαδοί του QAnon. Ο Τραμπ θα σώσει την ανθρωπότητα από αυτά τα βαμπίρ (οι οποίοι παρεμπιπτόντως πίνουν αίμα παιδιών!) σε μια χρονική στιγμή που ονομάζεται Καταιγίδα.
Θέλετε κι άλλα; Οπως αναφέρει ο «Guardian», το QAnon έχει τις ρίζες του στην παλαιότερη θεωρία συνωμοσίας της… «Πιτσαρίας», θεωρία που ως βάση έχει το ευφάνταστο σενάριο πως η Χίλαρι Κλίντον διηύθυνε ένα κύκλωμα παιδικής πορνείας από μια πιτσαρία της Ουάσιγκτον.
Επίσης, οι υποστηρικτές της θεωρίας πιστεύουν ότι για κάποιον ανεξήγητο λόγο ο Τζον Φ. Κένεντι Τζούνιορ είναι ακόμη ζωντανός, παιδιά πωλούνται μέσω της εταιρείας Wayfair και η οικογένεια Ρότσιλντ ελέγχει όλες τις τράπεζες.
Ο περίφημος Q αναδύθηκε από τον βάλτο του Internet στο φόρουμ 4chan, με ένα ποστ, όπου ισχυριζόταν ότι η σύλληψη της Χίλαρι Κλίντον ήταν θέμα ωρών. Ακολούθησαν γύρω στα 4.000 ποστ, μέσω των οποίων ο Q εδραίωσε τη φήμη του. Πρόκειται, κατά τον «Quardian», για έναν ανώνυμο κυβερνητικό αξιωματούχο στέλεχος με προσβάσεις υψίστης ασφαλείας που γνωρίζει καλά την αλήθεια για την κρυφή πάλη μεταξύ του προέδρου Τραμπ και του «βαθέος κράτους».
Βέβαια με τον χαρακτήρα που έχει, εάν ποτέ ο Τραμπ διεξήγε οποιονδήποτε πόλεμο κατά κάποιων βαθέων, σκοτεινών δυνάμεων, μόνο κρυφός δεν θα ήταν… Αλλά τελοσπάντων. Δεν μιλάμε περί λογικής εδώ. Οι οπαδοί των αιρέσεων δεν ακολουθούν τη λογική, ακολουθούν ό,τι τους λέει η αίρεση. Αναμφίβολα, όπως όλα εξελίσσονται έτσι και οι αιρέσεις προσαρμόζονται στην επικοινωνιακή μας εποχή. To QAnon έχει τη δομή ενός video game. Ενθαρρύνει τη διάδραση με το να ζητά από τους συμμετέχοντες να βρίσκουν κρυφά μηνύματα σε στοιχεία-ενδείξεις.
Πενήντα υποστηρικτές του QAnon έχουν βάλει υποψηφιότητα για τη Γερουσία. Μία μάλιστα θα εκλεγεί οπωσδήποτε. Πρόκειται για την υποψήφια του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος στο Ορεγκον Jo Rae Perkins, η οποία, αφού νίκησε τρεις άλλους υποψηφίους σε έναν προκριματικό γύρο, δήλωσε: «Υποστηρίζω τον πρόεδρο Τραμπ. Υποστηρίζω τον Q και την ομάδα. Ολοι μαζί μπορούμε να σώσουμε το πολίτευμά μας».
Ο φανατισμός και η συνωμοσιολογία φυσικά δεν είναι αμερικανικό προνόμιο. Η πρόσφατη φωτογραφία της κυρίας που ποδοπατά εκτελώντας ένα αυτοσχέδιο παγανιστικό τελετουργικό τη μάσκα στο Σύνταγμα είναι η εικόνα της χρονιάς όσον αφορά την ψυχολογία του φανατικού οπαδού. Εάν η κυρία ήταν Αμερικανίδα, θα φορούσε και μια μπλούζα με ένα Q στο στήθος.
