Μπαμπά, γιατί δεν ήσουν με την Ιαπωνία;

Δεν ξέρω αν υπάρχει κάποιος ψυχολόγος, από αυτούς που μελετούν την παιδική ηλικία, ο οποίος να έχει ασχοληθεί με το πόσο το Παγκόσμιο Κύπελλο επηρεάζει τη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών –ειδικά των αγοριών. Δεν ξέρω καν αν οι παιδοψυχολόγοι έχουν καταλάβει πώς και πόσο το πρώτο Μουντιάλ που κάποιο αγοράκι θα παρακολουθήσει μετράει στη διαμόρφωση του μελλοντικού ψυχισμού του –πιθανότατα οι ψυχολόγοι ασχολούνται με πράγματα σημαντικότερα. Αυτό που με βεβαιότητα μπορώ να σας πω, με βάση τις δικές μου εμπειρικές παρατηρήσεις, είναι ότι το πρώτο Μουντιάλ που παρακολουθεί ένας πιτσιρικάς είναι κάτι σαν τον πρώτο του έρωτα, την πρώτη του ημέρα στο σχολείο και την πρώτη του μεγάλη πίκρα –ίσως και ακόμη σημαντικότερο. Δεν τον σημαδεύει απλώς, αλλά πολύ περισσότερο θέτει τις αόρατες βάσεις πάνω στις οποίες διαμορφώνεται η ίδια η μελλοντική του κοσμοθεωρία: η αντίληψή του για τη ζωή και τους κανόνες της.

Ενα παιδί θυμάται για πάντα το πρώτο Μουντιάλ που βλέπει: η ηλικία στην οποία αυτό συμβαίνει μικρή σημασία έχει. Το πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου που θυμάται ένα πιτσιρίκι είναι αυτό που το πιτσιρίκι καταλαβαίνει: πρέπει απλά να βρίσκεται σε μια ηλικία που να κατανοεί τη δυσκολία αλλά και τη δύναμη του ποδοσφαίρου, τη σημασία της νίκης, την επιτυχία ή την αποτυχία. Και μετά όλα τα άλλα έρχονται μόνα τους.

Κάθε παιδί διαμορφώνει ένα ποδοσφαιρικό γούστο με βάση την ομάδα ή τον παίκτη που σε ένα Μουντιάλ το έχει ενθουσιάσει –αλλά αυτό είναι μάλλον το λιγότερο. Μπορεί απλά να ακούει τον μπαμπά του να επαινεί τη Βραζιλία για να πιστεύει για πάντα ότι οι Βραζιλιάνοι είναι μάγοι ή μπορεί να ακούει σχολιαστές να μιλάνε με θαυμασμό για τον Μαραντόνα ή για τον Μέσι για να θεωρεί ότι στην Αργεντινή υπάρχει μια σπάνια φυλή από την οποία βγαίνουν οι καλύτεροι του κόσμου. Ομως η ποδοσφαιρική αισθητική –όπως γενικότερα η αισθητική –με τον καιρό μεταβάλλεται, επηρεάζεται από μόδες, μπορεί και να αλλάξει. Αυτό που δύσκολα αλλάζει είναι οι αντιλήψεις για το ποδόσφαιρο (και τη ζωή…) που διαμορφώνονται στην παιδική ψυχή. Μη νομίζετε ότι υπερβάλλω.

Οι σημερινοί πενηντάρηδες θυμούνται καλά τα Μουντιάλ του 1978 και του 1982. Και στα δύο το τελικό συμπέρασμα ήταν ότι το καλό ποδόσφαιρο (και το καλό γενικότερα…) δεν δικαιώνεται: οι Ολλανδοί έχασαν το τρόπαιο το 1978 παρά την επιστημονική τους προσέγγιση στο ποδόσφαιρο, ενώ οι ωραίοι Βραζιλιάνοι αποκλείστηκαν νωρίς το 1982 αφήνοντας την εντύπωση ότι η ομορφιά είναι λιγότερο σημαντική από την πονηριά και τη δύναμη της θέλησης. Εκατομμύρια παιδιά σε όλον τον κόσμο έμαθαν να είναι δύσπιστα απέναντι στο όμορφο, αλλά και απέναντι στην ίδια την εξέλιξη, και μεγάλωσαν με τη βεβαιότητα ότι η επιτυχία έχει να κάνει κυρίως με την επιβολή της δύναμης: ο κόσμος που αυτά τα παιδιά έφτιαξαν δεν άφηνε πολλά περιθώρια στη μαγεία της τέχνης.

Χειρότερα φαίνονται τα πράγματα για τα παιδιά που είδαν το 1986 τον Μαραντόνα να σκοράρει με το χέρι και να επιβραβεύεται: το τελικό τους συμπέρασμα ήταν ότι ακόμη και η ιδιοφυΐα έχει ανάγκη την μπαμπεσιά. Εμπλεξαν, επίσης, με έννοιες όπως η τιμωρία, η επανάσταση, η εξέγερση, δίνοντας σε αυτές ένα περιεχόμενο που συναντάς στα κόμικς. Ο Μαραντόνα ήταν ένας ήρωας κόμικ που μεγαλουργούσε στην κανονική ζωή –έκτοτε οι σημερινοί σαραντάρηδες δυσκολεύονται να καταλάβουν τα όρια της πραγματικότητας από αυτά της όποιας προσωπικής τους αυταπάτης. Εχει όμως κι άλλα, οδυνηρότερα. Το 2006 δόθηκαν μελοδραματικοί τόνοι στην περίφημη κουτουλιά του Ζινεντίν Ζιντάν: μια βίαιη πράξη καθαγιάστηκε στα παιδικά μάτια –όχι τυχαία όσοι μεγάλωσαν με τις θύμησες του Μουντιάλ εκείνου (και είναι σήμερα γύρω στα 30) θεωρούν τη βία λογικό επακόλουθο κάθε διαφοράς.

Τι θέλω να πω; Οτι ως γονείς πρέπει να νιώθετε ευτυχισμένοι και ανακουφισμένοι αν τα παιδιά σας είδαν για πρώτη φορά Μουντιάλ εφέτος: η πρώτη επαφή τους με το πραγματικό ποδόσφαιρο (και την αληθινή ζωή) έχει αφήσει ευχάριστα μαθήματα. Το VAR λειτούργησε στα παιδικά μάτια ως απόδειξη ότι η τεχνολογία μπορεί να κάνει τον κόσμο δικαιότερο και δεν θα την αντιμετωπίζουν στο μέλλον φοβικά. Οι αποτυχίες του Μέσι και του Ρονάλντο, δηλαδή δύο τεράστιων σουπερστάρ, δεν είχαν να κάνουν με τη δύναμη και τις διαβολιές των αντιπάλων, αλλά αποκλειστικά με τις δικές τους αδυναμίες: τα παιδιά είναι καλό να καταλαβαίνουν πως κανείς δεν σου χαρίζει τίποτα αν δεν προσπαθείς, όσο χαρισματικός και σπουδαίος κι αν είσαι. Οι εκπλήξεις, που αυτή τη φορά ήταν αποτέλεσμα της μεγάλης προόδου των μικρότερων, θα βοηθήσουν ώστε να γίνει κατανοητό ότι κανένα όνειρο δεν απαγορεύεται –ακόμη και οι Νοτιοκορεάτες μπορεί να κερδίσουν τους Γερμανούς. Η ανάδειξη κάποιων χαρισματικών πιτσιρικάδων σε πρωταγωνιστές, όπως π.χ. ο Κιλιάν Εμπαπέ, είναι για τα παιδιά μια ευκαιρία να πιστέψουν ότι ο νεανικός ενθουσιασμός είναι όπλο και χάρισμα και όχι μια αδυναμία που κάποιος πρέπει να δαμάσει: εμείς που το 1982 είχαμε δει τον 22χρονο Μαραντόνα να αποβάλλεται στο ματς με τη Βραζιλία κάτι τέτοια ακούγαμε και τα πιστέψαμε.

Είδαν επίσης εφέτος τα παιδιά ότι κατάρες δεν υπάρχουν: ακόμη και η Αγγλία μπόρεσε να προκριθεί στους «8» στη διαδικασία των πέναλτι –αρκετά με τη μοιρολατρία με την οποία μεγάλωσαν γενιές και γενιές. Τα παιδιά που είδαν για πρώτη φορά Μουντιάλ εφέτος θα θυμούνται για πάντα τον προπονητή της Ουρουγουάης, Οσκαρ Ταμπάρες, να στηρίζεται στο μπαστούνι του και να κάνει τη δουλειά του –αυτό κι αν ήταν μάθημα ζωής. Αν μάλιστα ήταν και παιδιά πωρωμένα με τη διοργάνωση, θα είδαν και θα χάρηκαν τους Γιαπωνέζους που καθάριζαν το γήπεδο μαζεύοντας τα σκουπίδια τους, αφού προηγουμένως είχαν χειροκροτήσει την ομάδα τους, κι ας έχασε από τους Βέλγους στο τελευταίο δευτερόλεπτο.

Τα παιδιά που είδαν το εφετινό Μουντιάλ θα κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο. Καμία από τις δικές μας προσπάθειες να καταστρέψουμε όσα έμαθαν τον τελευταίο μήνα δεν θα πιάσει τόπο. Οταν εμείς νοσταλγούμε τους παιδικούς μας ήρωες, αυτά θα μας ρωτούν απλά γιατί δεν γίναμε Γιαπωνέζοι…