Η επανεκκίνηση των συνομιλιών για την επίλυση της εκκρεμότητας της ονομασίας των Σκοπίων μετά την αλλαγή κυβέρνησης στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (πΓΔΜ) δεν συνιστά αυτόνομο γεγονός. Σύμφωνα με άριστα ενημερωμένες διπλωματικές πηγές, ένας νέος γύρος διαπραγματεύσεων εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο προβληματισμού για την πορεία των Δυτικών Βαλκανίων.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ενωση –ιδιαίτερα η Γερμανία –εκτιμούν ότι η περιοχή είναι ασταθής, υπάρχει πρόβλημα ασφάλειας λόγω τρομοκρατίας, ενώ η επιρροή της Ρωσίας και της Τουρκίας κρίνεται ως ανησυχητική για τα δυτικά συμφέροντα.

Επίσκεψη Κοτζιά
Υπό αυτήν την οπτική, η προγραμματιζόμενη για τις 30 ή 31 Αυγούστου επίσκεψη του έλληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά στα Σκόπια, η δεύτερη μέσα σε ένα έτος, θα είναι τροχιοδεικτικού χαρακτήρα. Μπορεί κατά τη διάρκεια της πρώτης συνάντησής του με τον σκοπιανό ομόλογό του Νίκολα Ντιμιτρόφ στην Αθήνα ο κ. Κοτζιάς να επέμεινε ότι το ονοματολογικό δεν συζητήθηκε, τούτη τη φορά όμως κάτι τέτοιο μοιάζει δύσκολο να αποφευχθεί.
Η επανενεργοποίηση άλλωστε του ειδικού απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, του Μάθιου Νίμιτς, δείχνει ότι τα πράγματα σοβαρεύουν. Ελληνικές διπλωματικές πηγές εμφανίζονται ιδιαίτερα συγκρατημένες για την εξέλιξη της διαδικασίας.

Είναι ξεκάθαρο ότι η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ζόραν Ζάεφ στα Σκόπια επιδιώκει να διαμορφώσει στο εξωτερικό μία εικόνα αξιόπιστου συνομιλητή και παράλληλα να εδραιώσει την ισχύ της στο εσωτερικό όπου ο πρώην πρωθυπουργός Νίκολα Γκρούεφσκι εξακολουθεί να διατηρεί σοβαρά ερείσματα στον κρατικό μηχανισμό.

Αυτός είναι ο λόγος που ουδείς αναμένει σοβαρές πρωτοβουλίες πριν από τις 15 Οκτωβρίου. Τότε θα διεξαχθούν στη γειτονική χώρα τοπικές εκλογές και εφόσον η κυβέρνηση σημειώσει σημαντικά κέρδη τότε θα ισχυροποιήσει τη θέση της και θα μπορεί να λάβει δύσκολες αποφάσεις.

Προτεραιότητα για τους κ.κ. Ζάεφ και Ντιμιτρόφ είναι, όπως έχει διαφανεί, η ένταξη στο ΝΑΤΟ και παράλληλα η εκπόνηση μιας σειράς μεταρρυθμίσεων ώστε να βελτιωθούν οι ενταξιακές προοπτικές της χώρας στην ΕΕ.
Η νέα ηγεσία της γειτονικής χώρας έχει προβάλει την ιδέα μιας πιθανής πρόσκλησής της στο ΝΑΤΟ με την προσωρινή της ονομασία, με παράλληλες διαπραγματεύσεις για την επίτευξη μιας οριστικής, αμοιβαίας αποδεκτής λύσης για το όνομα.
Η συγκεκριμένη πρόταση δύσκολα θα βρει ευήκοα ώτα στην Αθήνα καθώς θα έθετε σε πλήρη αμφισβήτηση το κεκτημένο της απόφασης της Συνόδου Κορυφής της Συμμαχίας, το 2008 στο Βουκουρέστι. Επιπλέον, η αρχική αίτηση των Σκοπίων για ένταξη στο ΝΑΤΟ είχε γίνει με τη συνταγματική τους ονομασία.

Συμφωνία με Βουλγαρία
Παράλληλα, η κυβέρνηση Ζάεφ επιδιώκει να διαμορφώσει την εικόνα μιας κυβέρνησης που επιδιώκει καλές, φιλικές και ομαλές σχέσεις με τις γειτονικές χώρες.

Σε αυτό το πλαίσιο, η κίνηση της υπογραφής διμερούς Συμφωνίας Φιλίας, Καλής Γειτονίας και Συνεργασίας με τη Βουλγαρία από τον κ. Ζάεφ και τον βούλγαρο πρωθυπουργό Μπόικο Μπορίσοφ κρίνεται ως σημαντική και αναμφίβολα θα προσφέρει πόντους στα Σκόπια, παρά το γεγονός ότι η Αθήνα θα επιδιώξει να προβάλει ότι έγινε για επικοινωνιακούς λόγους.

Από το κείμενο τη συμφωνίας αυτής καθίσταται σαφές ότι η Βουλγαρία αναλαμβάνει να μοιραστεί την εμπειρία της με την πΓΔΜ ώστε να μπορέσει η χώρα να λάβει πρόσκληση ένταξης στο ΝΑΤΟ αλλά και για να εκπληρώσει τα απαραίτητα κριτήρια για ένταξη στην ΕΕ.

Υπενθυμίζεται ότι η Βουλγαρία αναλαμβάνει τον Ιανουάριο του 2018 την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ και θα μπορούσε να λειτουργήσει υποστηρικτικά στις ενταξιακές φιλοδοξίες της πΓΔΜ.

Η υπογραφή της συμφωνίας, την οποία χαιρέτισαν πριν από όλους οι Ηνωμένες Πολιτείες, ανώτατοι κοινοτικοί αξιωματούχοι όπως η Φεντερίκα Μογκερίνι και με δήλωσή του ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, προβλέπει επίσης τη σύσταση Μεικτής Διεπιστημονικής Επιτροπής για ιστορικά και εκπαιδευτικά θέματα, την αποφυγή εδαφικών διεκδικήσεων, ενώ η πΓΔΜ επιβεβαιώνει ότι τίποτε από το Σύνταγμά της δεν μπορεί και δεν πρέπει να ερμηνεύεται ότι συνιστά ή κάποτε θα συνιστά βάση για ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις της Βουλγαρίας.

Παράλληλα, η συμφωνία υπεγράφη σε δύο πρωτότυπα ώστε να παρακαμφθεί το εμπόδιο της διαφωνίας μεταξύ των δύο χωρών για το θέμα της γλώσσας.

Οι ΗΠΑ «επιστρέφουν» στα Βαλκάνια

Το ευρύτερο περιβάλλον που διαμορφώνεται στη Βαλκανική θα πρέπει να ληφθεί υπόψη από την Αθήνα στο πλαίσιο ενός νέου γύρου διαπραγματεύσεων. Τόσο στην Ουάσιγκτον όσο επίσης στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες έχει διαμορφωθεί η αντίληψη ότι η αδυναμία των δημοκρατικών θεσμών, ο αυξημένος ρόλος και η επιρροή που διεκδικεί η Ρωσία στην περιοχή, καθώς επίσης και η ύπαρξη ακραίων ισλαμικών θυλάκων συνιστούν λόγους «να σφραγιστεί» η περιοχή και να προσδεθεί στους ευρωατλαντικούς θεσμούς.

Επειτα από μία περίοδο αδράνειας, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επιστρέψει στα Βαλκάνια. Ο αμερικανός αντιπρόεδρος Μάικ Πενς συμμετείχε πριν από λίγες ημέρες στις εργασίες της Συνόδου Κορυφής της Χάρτας της Αδριατικής στην πρωτεύουσα του Μαυροβουνίου, Ποντγκόριτσα.

Η Χάρτα της Αδριατικής είναι μία περιφερειακή πρωτοβουλία που δημιουργήθηκε για την προώθηση της ένταξης των μελών της (Αλβανία, Βοσνία – Ερζεγοβίνη, Κροατία, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, πΓΔΜ και Σλοβενία) στο ΝΑΤΟ. Ο κ. Πενς τάχθηκε δυναμικά υπέρ της ένταξης των κρατών της περιοχής στη Συμμαχία, σημειώνοντας ότι η πρόσφατη είσοδος του Μαυροβουνίου έδειξε ότι η «πολιτική ανοιχτών θυρών» παραμένει ζωντανή.

Παράλληλα όμως, ο αμερικανός αντιπρόεδρος εξέφρασε τους αμερικανικούς προβληματισμούς για τον ρόλο της Ρωσίας στα Δυτικά Βαλκάνια, λέγοντας ότι η Μόσχα «έχει εργαστεί για να αποσταθεροποιήσει την περιοχή, να υποσκάψει τις δημοκρατίες σας, να σας διχάσει, τόσο μεταξύ σας όσο και με την Ευρώπη». Επιπλέον, ο κ. Πενς ανέδειξε τον κίνδυνο της ισλαμικής τρομοκρατίας, υπενθυμίζοντας ότι πριν από έναν χρόνο απετράπησαν επιθέσεις, εμπνευσμένες από το ISIS, σε Αλβανία, Κόσοβο και πΓΔΜ.

Είναι μάλιστα ενδεικτικό ότι στην τελευταία έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την τρομοκρατία επισημαίνεται ότι οι βαλκανικές χώρες χρειάζονται περισσότερους πόρους για την καταπολέμησή της.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πρόσκληση ένταξης των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ θα ενταχθεί στο προαναφερθέν πλαίσιο. Πρόσφατα επισκέφθηκε μάλιστα την Αθήνα ο βοηθός υφυπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μπράιαν Χόιτ Γι, ο οποίος συναντήθηκε με τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Πάνο Καμμένο, τον πρόεδρο της ΝΔ Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Γενικό Γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών Δημήτρη Παρασκευόπουλο.
Στην αμερικανική πλευρά υπάρχει η άποψη ότι η Ελλάδα, ως η χώρα που είναι το παλαιότερο μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ από την περιοχή της Βαλκανικής, μπορεί να διαδραματίσει ρόλο τόσο μέσω πολιτικών επαφών όσο και οικονομικών δεσμών, ενώ οι ενεργειακές διασυνδέσεις λόγω κυρίως του αγωγού φυσικού αερίου ΤΑΡ διευρύνουν τα περιθώρια παρέμβασής της.

Ανάλογη άποψη εκφράζεται και σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως το Βερολίνο. Ωστόσο, χρονίζοντα περιφερειακά προβλήματα όπως το Σκοπιανό δεν βοηθούν ώστε η Ελλάδα να διεκδικήσει με σοβαρότερες αξιώσεις έναν τέτοιο ρόλο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ