500 ευρώ πολιτισμού

Η ιταλική κυβέρνηση σχεδιάζει τις επόμενες μέρες να αρχίσει να δίνει ένα δώρο γενεθλίων σε κάθε νεαρό Ιταλό που θα κλείνει τα 18 του χρόνια. Θα του δίνει κουπόνια αξίας 500 ευρώ. Τα κουπόνια αυτά όμως θα έχουν ένα ιδίωμα: θα μπορούν να εξαργυρωθούν μόνο σε αγορά βιβλίων, σε μουσεία, σε εισιτήρια για θέατρο και κινηματογράφο, και για μουσική. Αυτό το υπέροχο δώρο γενεθλίων θα το πάρουν περίπου 575.000 νέοι ιταλοί πολίτες και το ποσό που χρειάζεται είναι περίπου 290 εκατ. ευρώ.

Αυτή είναι μια σπουδαία «χειρονομία» της ιταλικής κυβέρνησης προς τους νέους της. Καταλαβαίνει και στηρίζει πρακτικά το στοιχειώδες: μόνο με τον πολιτισμό και την εκπαίδευση πολλαπλασιάζει ένας λαός την αληθινή του ελπίδα για το μέλλον.

Στην Ελλάδα οι νέοι που κλείνουν τα 17 τους χρόνια κάθε έτος είναι περίπου 100.000. Μόνο που το μέτρημα αυτό δεν έγινε για να τους δοθεί ένα αντίστοιχο δώρο γενεθλίων αλλά για να τους δοθεί δικαίωμα ψήφου. Αν τους δίνονταν, ως δώρο γενεθλίων, κουπόνια 200 ευρώ, η επιβάρυνση του ελληνικού κράτους θα ήταν 20 εκατ. ευρώ. Η επένδυση φυσικά ανυπολόγιστη…

Ο Δον Κιχώτης ήταν ένας παθιασμένος αναγνώστης βιβλίων. Γι’ αυτό και ξεκίνησε να μετατρέψει σε πραγματικότητα όλα όσα είχε διαβάσει ο ίδιος για τους ιππότες. Ο Τσε Γκεβάρα ήταν επίσης ένας παθιασμένος αναγνώστης βιβλίων. Γι’ αυτό και στο αποχαιρετιστήριο γράμμα προς τους δικούς του, λίγο πριν από το τέλος της διαδρομής του, έγραψε κάτι εμπνευσμένο από τον Δον Κιχώτη: «Νιώθω και πάλι στις φτέρνες μου τα πλευρά του Ροσινάντη. Ξαναπαίρνω τους δρόμους με την ασπίδα μου στο χέρι».

Ο κάθε νέος πρέπει να διαβάζει για να έχει πιθανότητα κάποτε να γίνει ο ίδιος σημαντικό «ανάγνωσμα». Και στην Ιστορία μόνο τέτοιοι πολίτες έχουν τραβήξει μπροστά το κάρο της ιστορίας των λαών τους αλλά και της ανθρωπότητας.

Οι ημιμορφωμένοι άνθρωποι είναι συμμορφωμένοι, και ας νομίζουν οι ίδιοι άλλα για τον εαυτό τους.

Αναφέραμε απλώς την είδηση στον Τίτο Πατρίκιο, στη Ζυράννα Ζατέλη και στον Νίκο Καραθάνο και ζητήσαμε, χωρίς κάποιο ερώτημα, την εντελώς άμεση σκέψη που τους προκάλεσε.

Τον Τίτο Πατρίκιο τον συναντήσαμε στο σπίτι του…

«Οταν κανείς ξέρει πόσα προβλήματα αντιμετωπίζει η Ιταλία –γιατί προβλήματα δεν αντιμετωπίζουμε μόνο εμείς –και παρ’ όλα αυτά τα σοβαρά προβλήματα παίρνουν μια τέτοια σπουδαία απόφαση, εμένα μου δημιουργεί πραγματικό ενθουσιασμό. Μακάρι μια αντίστοιχη απόφαση να παιρνόταν και σ’ εμάς. Εχω την τύχη να έχω μια μοναδική προσωπική εμπειρία: Το 2009 έγινε ο ακόμη μεγαλύτερος και καταστροφικότερος σεισμός που κατέστρεψε την πόλη της Ακουίλα. Τα τελευταία επτά χρόνια πριν από τον σεισμό είχαν καθιερώσει να απονέμουν ένα διεθνές λογοτεχνικό βραβείο. Οταν συνεδρίασε λοιπόν το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης για να δουν πώς θα αντιμετωπίσουν την κατάσταση, μέσα σε όλα τα προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν τέθηκε κι αυτό το ζήτημα: «Θα το συνεχίσουμε ή όχι το βραβείο, αφού τώρα έχουμε τόσο σοβαρά και πιο επείγοντα προβλήματα;». Υπήρχαν άστεγοι, τραυματίες στα νοσοκομεία, όλο το ιστορικό κέντρο της πόλης είχε καταστραφεί, και είχε πέσει και τμήμα της φοιτητικής εστίας έχοντας σκοτώσει φοιτητές. Και αφού συζήτησαν, είπαν ότι παρ’ όλες τις δυσκολίες είναι θέμα πολιτισμού και ότι η πόλη θα συνεχίσει να το απονέμει. Λίγους μήνες μετά τον σεισμό έγινε η τελετή σε κάποια κτίρια εκτός ιστορικού κέντρου που είχαν διασωθεί και το διεθνές βραβείο λογοτεχνίας το απένειμαν σ’ εμένα».

Ο Τίτος Πατρίκιος σηκώθηκε και μου έφερε την αφίσα από εκείνη την τελετή, την οποία την έχει φυλαγμένη κάπως σαν εικόνισμα: «Να, δες τι κάνανε οι άνθρωποι ενώ ήταν κατεστραμμένοι».

Με τη Ζυράννα Ζατέλη μιλήσαμε στο τηλέφωνο του σπιτιού της και ύστερα από έναν βαθύ αναστεναγμό μάς είπε:

«Αμήν και άμποτε! Αρκετά οικτίραμε τη νεολαία του σήμερα –«τα καημένα τα παιδιά», «η χαμένη νέα γενιά»… Ούτε καημένα είναι ούτε χαμένα. Αποπροσανατολισμένα ίσως, και πώς όχι δηλαδή, που το αίμα τους βράζει κι άλλα το βγάζουν σε τυφλή οργή κι επιθετικότητα, άλλα πάλι το γυρνούν σε μελαγχολία και ηττοπάθεια. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες λαμπρές περιπτώσεις, σπάνιες φοβάμαι, που «ό,τι καιρό κι αν κάνει έξω» τα παιδιά αυτά διαθέτουν εκείνα τα προσωπικά, ενδόμυχα εφόδια με τα οποία αντεπεξέρχονται και στα δύσκολα και στα εύκολα. Διότι και τα εύκολα κρύβουν παγίδες, μη γελιόμαστε, ενίοτε πιο σοβαρές κι από ό,τι φαντάζεται κανείς. Εν πάση περιπτώσει, τα σπάνια παιδιά είναι στο χέρι μας να γίνουν περισσότερα. Θέλω να πω, συν Αθηνά και χείρα κίνει… Το να λαμβάνει ένα άτομο, αγόρι ή κορίτσι, στα 18α γενέθλια της ζωής του ένα χρηματικό ποσό από το κράτος με σκοπό να παρακινηθεί προς κάτι ουσιαστικά και διαχρονικά ωφέλιμο, όπως αγορά βιβλίων, δίσκων κ.λπ., θεωρώ ότι μια τέτοια συμβολική κίνηση μετράει πιο πολύ από το δικαίωμα ψήφου στα 17 ή 18. Ειλικρινά εύχομαι να το λάβει στα σοβαρά υπ’ όψιν της η κυβέρνηση της χώρας ή όποια κυβέρνηση. Θα έλεγα μάλιστα πως σήμερα περισσότερο από ποτέ έχει ανάγκη η νέα γενιά από τέτοια παραδείγματα και χειρονομίες.

»Δράττομαι εξάλλου της ευκαιρίας να πω ότι ένα καλό βιβλίο, μια καλή μουσική, ένας στίχος που τσακίζει κόκαλα μπορούν να μας αλλάξουν τη ζωή, να ξυπνήσουμε με άλλα μάτια. Το πιστεύω αυτό, και χάρη σε αυτό νιώθω ακόμη ζωντανή και χρήσιμη».

Ο Νίκος Καραθάνος ενώ περπατούσε κάπου που είχε πολύ αέρα μάς είπε τηλεφωνικά: «Οταν είσαι δεκαοκτώ, πρέπει να κλέβεις βιβλία. Να μπαίνεις νύχτα στα μουσεία. Να κατεβαίνεις από το ταβάνι στα θέατρα και να μένεις για ώρες. Επιτέλους κάποιος σκέφτηκε να μας απαλλάξει από τον κόπο. Τώρα πρέπει να βρούμε τον τρόπο πώς θα μπούμε στα αεροπλάνα…».