Την περασμένη Κυριακή διανεμήθηκε με κυριακάτικη εφημερίδα μια συνεκτική και ολοκληρωμένη πρόταση ενός νέου Συντάγματος μετά από πρωτοβουλία του Στ. Μάνου και με συμμετοχή του Ν. Αλιβιζάτου και μιας ομάδας έγκριτων συμπολιτών μας. Την επόμενη μέρα η κυβέρνηση έκανε γνωστή την πρόθεσή της να συγκροτήσει επιτροπή αναθεώρησης του Συντάγματος η οποία θα καταθέσει τις προτάσεις της στις 24 Ιουλίου. Σε ένα άλλο φόρουμ την ίδια ημέρα με την κυβερνητική ανακοίνωση και από το βήμα της εκδήλωσης ΜΑΖΙ για προοδευτικές μεταρρυθμίσεις της Επιτροπής διαλόγου για την ενότητα της Κεντροαριστεράς τρεις συνταγματολόγοι επικέντρωσαν την προσοχή τους στις απαραίτητες θεσμικές μεταρρυθμίσεις με προεξάρχουσα τη συνταγματική μεταρρύθμιση.
Είναι φανερό ότι έστω και με αυτόν τον ανορθόδοξο τρόπο η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος έχει αρχίσει. Είναι προφανής η επιλογή του συμβολισμού της 24ης Ιουλίου εκ μέρους της κυβέρνησης καθώς συμπίπτει με την ημέρα αποκατάστασης της Δημοκρατίας. Ως τότε θα έχει φροντίσει μέσω διαρροών να προετοιμάσει την κοινή γνώμη. Κυρίως είναι πασιφανές ότι η κυβέρνηση προσπαθεί να ανακατώσει την τράπουλα και να αλλάξει την πολιτική ατζέντα η οποία στη σημερινή συγκυρία είναι δυσμενής για αυτήν.
Ωστόσο δεν πρέπει να αφήσουμε την ευκαιρία να πάει χαμένη. Με ειλικρίνεια να κάνουμε προτάσεις που θα αποτυπώνουν στο Σύνταγμά μας τη σημερινή κατάσταση της χώρας. Η Ελλάδα δεν είναι πια η ίδια με αυτήν που ήταν πριν από την κρίση. Δεν είναι καν η ίδια με αυτήν που ήταν τον Ιανουάριο του 2015. Εχει υποθηκεύσει το μέλλον των παιδιών, των εγγονιών και των δισεγγονών της που θα πληρώνουν τα σπασμένα για τα επόμενα 99 χρόνια. Είναι η στιγμή να φτιάξουμε το θεσμικό πλαίσιο που θα αποτρέψει τη διαιώνιση των παθογενειών που εξέθρεψε η Μεταπολίτευση και θα επιτρέψει τη θεμελίωση ενός σύγχρονου κράτους δικαίου, ενός κράτους που είναι μέλος της ΕΕ, με ελεύθερη οικονομία της αγοράς, κοινωνική δικαιοσύνη και κοινωνική αλληλεγγύη.
Είναι αυτονόητο ότι ένα σύγχρονο Σύνταγμα πρέπει να δημιουργεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα διευκολύνεται η επίτευξη συναινέσεων για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο στην ως τώρα συζήτηση δεν γίνεται καμία απολύτως αναφορά στην ευρωπαϊκή διάσταση. Επιβεβαιώνεται μια πάγια στάση του πολιτικού συστήματος και των ελλήνων νομικών να περιβάλλουν με σιωπή ένα πολύ σημαντικό θέμα. Εγραφα σε ένα παλιότερο άρθρο μου: «Είναι αλήθεια περίεργο ότι η Ευρώπη δεν αναφέρεται σε κανένα άρθρο (του Συντάγματος) παρά δύο μόνο φορές και μάλιστα σε υποσημειώσεις ως ερμηνευτική δήλωση, μία στο άρ. 28 και μία στο άρ. 80. Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη απουσιάζει από το ελληνικό Σύνταγμα. Καμία αναφορά δεν υπάρχει στη μεταβίβαση μέρους της εθνικής κυριαρχίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση λόγω της συμμετοχής της χώρας στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, στο ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα, ως εάν αυτά να μην αφορούν τη συνταγματική μας ζωή, να συμβαίνουν ερήμην μας» («Καθημερινή», 3.7.2013). Ας μη βιαστούν κάποιοι να μιλήσουν για «ευρωραγιαδισμό». Τα περισσότερα άλλα Συντάγματα βρίθουν αναφορών στα ευρωπαϊκά θέματα (πρβλ. το περιεκτικό άρθρο 88 του γαλλικού Συντάγματος ή τις 17 αναφορές στην Ευρώπη του γερμανικού Grundgesetz).
Καλό είναι να θυμόμαστε μερικά πράγματα για να μην επαναληφθεί το φιάσκο των διατάξεων περί βασικού μετόχου που μας έφερε σε σύγκρουση με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα επειδή αντέβαινε στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η ενεργός συμμετοχή μιας χώρας στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συνεπάγεται αλληλεξαρτήσεις και συνδέεται με μια σειρά παραδοχές που θα πρέπει να έχουν τη θέση τους αυτοδικαίως μέσα στο Σύνταγμα. Οπως π.χ. η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η διακήρυξη της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς ως θεμελίου της οικονομικής οργάνωσης της χώρας, η υπαγωγή της χώρας στην ευρωζώνη, η αρχή της επικουρικότητας και ο ρόλος της Βουλής στον έλεγχο της εφαρμογής της, η συμμετοχή των πολιτικών κομμάτων στα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και η συμβολή των τελευταίων στην εδραίωση της δημοκρατικής Ευρώπης και η δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Η πρόκληση για το κυβερνητικό στρατόπεδο να χρησιμοποιήσει τεχνάσματα, όπως π.χ. η ευρεία προσφυγή σε δημοψηφίσματα για να καταγάγει μια πρόσκαιρη πολιτική νίκη, θα είναι μεγάλη. Μια συνταγματική αναθεώρηση όμως βασίζεται μεν στην εμπειρία τού χθες αλλά πρέπει από την άλλη μεριά να εγγράφεται σε ιστορική προοπτική με βάθος τουλάχιστον δεκαετίας. Χωρίς λαϊκισμούς, ιδεοληψίες και συγκρουσιακή διάθεση. Να είναι κυρίως αποτέλεσμα ευρύτερων συναινέσεων και αποδεκτών συμβιβασμών.
Τονίζοντας την ευρωπαϊκή διάσταση του Συντάγματος συνειδητοποιεί κανείς καλύτερα ότι δεν είμαστε μοναδικοί παίκτες στο παιχνίδι. Αμβλύνονται έτσι και σχετικοποιούνται οι διαφορές. Και περιοριζόμαστε στο χρήσιμο και στο όντως αναγκαίο, αντί για τις μεγαλοστομίες που τελικά αναγνωρίζονται ως αυταπάτη ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι παρά μια πολιτική απάτη.
Ο κ. Τάκης Αναστόπουλος είναι τέως διευθυντής της ΕΕ, αντιπρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, μέλος της Συντονιστικής Γραμματείας των Κινήσεων Πολιτών για τη Σοσιαλδημοκρατία.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
