Βοήθεια έναντι μεταρρυθμίσεων. Δεν αποτελεί πρωτοτυπία, αλλά το σύνηθες σε τέτοιες περιπτώσεις quid pro quo. Γιατί πάντα έτσι έδιναν τα δάνεια οι πιστωτές: με όρους –και μάλιστα επαχθείς. Τι εννοούμε όμως όταν λέμε «μεταρρυθμίσεις»;
Κάποτε ήταν αποκλειστικό προνόμιο και αιχμή του δόρατος της σοσιαλδημοκρατικής Αριστεράς. Που προ πολλού εγκατέλειψε την επαναστατική ρητορεία και πρακτική επιλέγοντας τον ρεαλιστικό δρόμο των προοδευτικών μεταρρυθμίσεων. Με στόχο τον κοινωνικό έλεγχο των αγορών και της οικονομίας, την πλήρη απασχόληση, τις ικανοποιητικές αμοιβές, τη διαρκή βελτίωση των υποδομών και των δημόσιων αγαθών κ.τ.λ. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ήταν η επιτομή της σοσιαλδημοκρατικής αντίληψης για τον σοσιαλισμό.
Και έπειτα ήρθε (ξανά) ο οικονομικός φιλελευθερισμός. Που τα αμφισβήτησε όλα και τα επαναπροσδιόρισε από την αρχή, επειδή κατάλαβε αυτό που είχε πει ο… Αντόνιο Γκράμσι! Για να κυριαρχήσεις πολιτικά πρέπει πρώτα να κερδίσεις την ιδεολογική μάχη. Και την κέρδισε κατά κράτος, με αριστοτεχνικό τρόπο. Κάνοντας σημαία του την πρόοδο, τον εκσυγχρονισμό και τις μεταρρυθμίσεις, που ως τότε ήταν σήμα κατατεθέν της Αριστεράς. Κράτησε τις λέξεις και άλλαξε το περιεχόμενο. Παραχάραξη νοήματος, θα μου πείτε. Πολύ σωστά. Αλλά ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Με τον όρο «μεταρρυθμίσεις» εννοούμε τώρα τις αλλαγές εκείνες που διευρύνουν τα όρια της αγοράς. Ποιες; Τις συνοψίζει η νεοφιλελεύθερη συνταγή, γνωστή και ως «Washington consensus»: απελευθέρωση των αγορών, ιδιωτικοποιήσεις, συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι η επιτομή της νεοφιλελεύθερης αντίληψης για την κοινωνία της αγοράς.
Ιδια λοιπόν λέξη για διαφορετικά πράγματα. Συνηθισμένο φαινόμενο. Ευτυχώς που στη συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχουν αρκετές μεταρρυθμίσεις που είναι κοινά αποδεκτές. Αυτές που -φρονίμως ποιούσα –έκανε σημαία της η νέα συγκυβέρνηση: καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, της φοροασυλίας, της διαφθοράς, του λαθρεμπορίου καυσίμων και τσιγάρων, του πελατειακού κράτους, της διαπλοκής, ριζική αναδιοργάνωση και δομική ανασυγκρότηση του δημόσιου τομέα. Είναι όμως αρκετές; Οι δανειστές λένε όχι. Θέλουν κι άλλες. Ποιες; Απελευθέρωση επαγγελμάτων, ιδιωτικοποιήσεις, Ασφαλιστικό. Ο γνωστός νεοφιλελεύθερος τυφλοσούρτης.
Γι’ αυτό και δεν με βρίσκουν σύμφωνο τα περί «δημιουργικής αμφισημίας». Η αμφισημία ευνοεί πάντα τον ισχυρό, που μπορεί ανά πάσα στιγμή να δίνει την ερμηνεία που θέλει και να υπαγορεύει το κατ’ αυτόν δέον γενέσθαι. Και φυσικά δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες για το ποιες θα είναι οι ερμηνείες και τα κελεύσματα των «θεσμών». Γιατί στο πρόσωπο του ΣΥΡΙΖΑ βλέπουν τον ιδεολογικό αντίπαλο που πρέπει να απαξιωθεί για να μην εκλέξουν «ανεύθυνες κυβερνήσεις» και οι άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί. Δεδομένων των συνθηκών, η κυβέρνηση πέτυχε έναν καλό συμβιβασμό. Κέρδισε πολύτιμο χρόνο (όχι εκεχειρία) με την ελπίδα ότι θα αλλάξουν οι συσχετισμοί στην Ευρώπη. Τα δύσκολα όμως έπονται.
Αν η ανάλυση αυτή είναι σωστή, δεν αποκλείεται να έχουμε νέα προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία. Πότε; Οσονούπω, αν κρίνω από την αντιπολίτευση του βουνού που ζώστηκε αντιμνημονιακά φυσεκλίκια και ξαναζεί μέρες Ζαππείου!..
Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ