Μετά από έναν αιώνα, το αμερικανικό πανεπιστήμιο Γέιλ επέστρεψε στο Περού εκατοντάδες μοναδικά εργαλεία και πολύτιμα αντικείμενα τέχνης των Ινκας τα οποία είχαν αφαιρεθεί – δήθεν προσωρινά για «επιστημονική μελέτη» – από την φημισμένη ακρόπολη Μάτσου Πίτσου.
Μια σειρά φορτηγών που συνοδεύονταν από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις μετέφεραν κερμαικά, κόκκαλα και κοσμήματα από το αεροδρόμιο στο προεδρικό μέγαρο της Λίμα, όπου ο πρόεδρο στη χώρας Άλαν Γκαρσία παρέθεσε δεξίωση για τον εορτασμό της επιστροφής τους. «Παρόλο που δεν είναι φτιαγμένα από χρυσό ή πολύτιμους λίθους, είναι θησαυροί. Διότι αντιπροσωπεύουν την αξιοπρέπεια και την περηφάνια του Περού», δήλωσε ο πρόεδρος Γκαρσία.
Το Περού είχε διεξάγει μακρόχρονη διπλωματική και νομική μάχη για να ανακτήσει τα εν λόγω τεχνουργήματα, τα οποία είχαν απλώς δανειστεί στο Γιέιλ. Συνολικά, ζητάει να του επιστραφούν περίπου 45.000 αρχαιολογικά τεχνουργήματα.
Τα αντικείμενα θα εκτεθούν για περιορισμένο χρονικό διάστημα στην Λίμα, πριν μεταφερθούν στο Κούζκο, την ιστορική πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Ίνκα, όπου θα στεγαστούν σε ένα νέο πολιτιστικό κέντρο.
Μάλιστα, η επιστροφή τους συμπίπτει με τα 100 χρόνια της υποτιθέμενης «ανακάλυψης» του Μάτσου Πίτσου από τον αμερικανό εξερευνητή Χάιραμ Μπίνγκαμ, το 1911, ο οποίος όχι μόνο βρήκε δύο οικογένειες αγροτών να ζουν μέσα στα ερείπια, αλλά και εμφανίστηκαν άλλοι (ένας Βρετανός ιεραπόστολος και ένας Γερμανός αρχιτέκτονας) που ισχυρίστηκαν ότι είχαν εντοπίσει πρώτοι το Μάτσου Πίτσου. Πρόσφατα κυκλοφόρησε η θεωρία ότι ένας Γερμανός τυχοδιώκτης είχε «ανακαλύψει» και λεηλατήσει τη «χαμένη πόλη» δεκαετίες πριν από τον Μπίνγκχαμ.
Σήμερα το Μάτσου Πίτσου κινδυνεύει περισσότερο από ποτέ, πρωτίστως από τους αρχαιοκάπηλους, αλλά και από τις ορδές των εκατομμυρίων τουριστών, καθώς και από την κλιματική αλλαγή, ιδίως τις πλημμύρες.
Στο πάμπτωχο Περού ανθούν συμμορίες ιερόσυλων, γνωστών ως «γουακέρος» – από τα «γουάκας», κτίσματα που θυμίζουν πυραμίδες – , οι οποίοι ξεπουλάνε όσο όσο την πολιτιστική κληρονομιά αιώνων σε ξένους μεσάζοντες, πάμπλουτους συλλέκτες και αδίστακτα μουσεία.
