Τα επίπεδα της χοληστερόλης αποτελούν μόνιμο «βραχνά» για όλους και ιδιαίτερα έπειτα από κάποια ηλικία· σε κάθε ετήσιο τσεκ απ μετατρέπονται σε δυσεπίλυτο γρίφο. Μήπως είναι υψηλά, μήπως είναι πολύ χαμηλά, πότε είναι τα σωστά; Φανταστείτε λοιπόν σε αυτό το ήδη δύσκολο «παζλ» να υπεισέρχεται και άλλος ένας παράγοντας, αυτός του καρκίνου και της πιθανής σύνδεσής του με τα επίπεδα της χοληστερόλης- συγκεκριμένα με τα χαμηλά επίπεδα της ολικής χοληστερόλης η οποία αποτελεί έναν συνδυασμό τόσο της αποκαλούμενης «κακής» χοληστερόλης LDL (low density lipoprotein) όσο και της αποκαλούμενης «καλής» ΗDL (high density lipoprotein).

Μια «επικίνδυνη σχέση»
Πρόκειται για μια «επικίνδυνη σχέση» η οποία διερευνάται τα τελευταία χρόνια από τους ειδικούς, θυμίζοντας λίγο το προαιώνιο ερώτημα σχετικά με το… αβγό και την κότα.«Η χαμηλή ολική χοληστερόλη αποτελεί άραγε αιτία εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου ή ένδειξη ύπαρξής τους;»αναρωτιούνται επί έτη οι επιστήμονες. Ερευνητές του αμερικανικού Εθνικού Ινστιτούτου για τον Καρκίνο, ενός από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, με επικεφαλής έναν ελληνοαμερικανό ερευνητή με καταγωγή από τη Μυτιλήνη, τον δραΔ. Αλμπάνη , πιστεύουν ότι βρήκαν τελικώς την απάντηση. Η μελέτη τους που φαίνεται να βάζει τελεία στα ερωτηματικά και η οποία είναι η μεγαλύτερη του είδους της, έδειξε, όπως ανέφερε ο επικεφαλής της στην εφημερίδα «Το Βήμα», ότι η χαμηλή ολική χοληστερόλη αποτελεί ένδειξη κάποιου καρκίνου που δεν έχει εντοπιστεί και όχι αιτία εμφάνισής του. Ενα εύρημα που ίσως μελλοντικά λύσει γρίφους που αφορούν την υγεία μας οδηγώντας σε ταχύτερη διάγνωση του μεγάλου «δολοφόνου» του παγκόσμιου πληθυσμού.

Ο κ. Αλμπάνης διευκρινίζει ότι από πολλές προηγούμενες μελέτες είχε προκύψει η παρατήρηση ότι τα άτομα με χαμηλά επίπεδα ολικής χοληστερόλης παρουσίαζαν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου όπως του παχέος εντέρου, του πνεύμονος και του προστάτη. Η παρατήρηση αυτή ήταν ανησυχητική καθώς είναι γνωστό ότι το να έχει ένα άτομο χαμηλή χοληστερόλη, και κυρίως χαμηλά επίπεδα της «κακής» LDL χοληστερόλης, θεωρείται σύμφωνα με τους ειδικούς ότι μπορεί να αποτελέσει «ασπίδα» ενάντια στα καρδιακά και στα εγκεφαλικά επεισόδια. Ετσι, ο ελληνοαμερικανός επιστήμονας και οι συνεργάτες του βάλθηκαν να βρουν την άκρη στο μεγάλο δίλημμα σχετικά με το αν τελικώς η χαμηλή ολικήχοληστερόλη αποτελεί παράγοντα που «πυροδοτεί» την εμφάνιση καρκίνου ή αν αποτελεί ένδειξη ενός καρκίνου που δεν έχει εντοπιστεί. Οπως όλα δείχνουν το πέτυχαν.

Η μελέτη
Στη νέα μελέτη που ήταν μακρόχρονη- διήρκεσε περίπου 20 έτη- και η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο «Cancer Εpidemiology, Βiomarkers & Ρrevention» τον περασμένο Νοέμβριο, συμμετείχαν 29.000 άνδρες από τη Φινλανδία. Οι εθελοντές χωρίστηκαν σε πέντε ομάδες ανάλογα με τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης τους· άνδρες με επίπεδα 200 mg/dl (χιλιοστογραμμάρια ανά δεκατόλιτρο αίματος) και κάτω εντάσσονταν στην κατηγορία των χαμηλών επιπέδων ολικής χοληστερόλης. Ολοι οι συμμετέχοντες ήταν καπνιστές ενώ στην αρχή της μελέτης κανένας εξ αυτών δεν έπασχε από καρκίνο. Ελήφθησαν δείγματα αίματος από τους εθελοντές στην αρχή της μελέτης προκειμένου να μετρηθούν τα επίπεδα της χοληστερόλης τους- τόσο της ολικής όσο και της ΗDL- ενώ παρακολουθείτο σε τακτά χρονικά διαστήματα η υγεία τους προκειμένου να εντοπιστούν πιθανές περιπτώσεις καρκίνου. Κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών 7.545 συμμετέχοντες ανέπτυξαν καρκίνο- κυρίως του προστάτη, του παχέος εντέρου, των πνευμόνων, της ουροδόχου κύστεως αλλά και λεμφώματα.

Οπως προέκυψε οι άνδρες που εμφάνιζαν τα χαμηλότερα επίπεδα ολικής χοληστερόλης παρουσίαζαν περίπου 18% πιο αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Οταν όμως αποκλείστηκαν οι περιπτώσεις καρκίνου που διαγνώστηκαν μέσα στα πρώτα εννέα χρόνια της μελέτης, ο κίνδυνος αυτός εκμηδενιζόταν.«Το εύρημα αυτό ενισχύει την άποψη ότι τα χαμηλότερα επίπεδα ολικής χοληστερόλης ορού τα οποία εντοπίσαμε ως πιθανό παράγοντα καρκίνου,αποτελούσαν ουσιαστικώς το αποτέλεσμα καρκίνων που δεν είχαν διαγνωστεί»εξηγεί ο δρ Αλμπάνης.

Η «καλή» είναι πολύ καλή!

Σε αυτή την καλλιτεχνική απεικόνιση σε υπολογιστή αποτυπώνεται δεξιά ένα μόριο της «κακής» LDL λιποπρωτεΐνης και αριστερά της «καλής» ΗDL λιποπρωτεΐνης. Τα μόρια αυτά αποτελούν τα «οχήματα» μεταφοράς της χοληστερόλης (μοβ σφαίρες) στο αίμα.

Υπήρχε και ένα σημαντικό θετικό νέο το οποίο «γεννήθηκε» από τη μελέτη: όπως φάνηκε η πολλή «καλή» χοληστερόλη ΗDL κάνει… πολύ καλό στην υγεία. Ανδρες με επίπεδα ΗDL άνω των 50 mg/dl αντιμετώπιζαν 15%20% μικρότερο κίνδυνο καρκίνου σύμφωνα με τα αποτελέσματα- η προστασία αυτή φάνηκε μάλιστα να είναι διαχρονική καθώς ίσχυε ακόμη και όταν αποκλείστηκαν από τη μελέτη οι περιπτώσεις καρκίνου που κατεγράφησαν μέσα στα εννέα πρώτα χρόνια από την έναρξή της.«Βέβαια απαιτούνται τώρα περαιτέρω έρευνες προκειμένου να επιβεβαιώσουν αυτή τη σύνδεση»σημειώνει ο επιστήμονας.

Για ποιον λόγο όμως η μελέτη αυτή αποτελούσε αποκλειστικώς… ανδρική υπόθεση; Θα μπορούσαν τα αποτελέσματά της να αφορούν και τις γυναίκες; Ο δρ Αλμπάνης απαντά ότι διεξήχθη στο πλαίσιο μιας μεγάλης δοκιμής που έλαβε χώρα στη Φινλανδία (Τhe ΑlphaΤocopherol, Βeta-Carotene Cancer Ρrevention -ΑΤΒC- Study) σχετικά με την επίδραση δύο βιταμινών- της β-καροτίνης και της Ε- σε άνδρες καπνιστές με δεδομένο ότι οι άνδρες που καπνίζουν διατρέχουν πολύ μεγάλο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου όπως των πνευμόνων. «Σε ό,τι αφορά τις γυναίκες,πιστεύουμε ότι η εικόνα που θα προκύψει από αντίστοιχη μελέτη θα είναι παρόμοια.Απαιτούνται όμως εξειδικευμένες έρευνες οι οποίες θα μπορούσαν να λάβουν χώρα στο πλαίσιο μεγαλύτερων μελετών που περιλαμβάνουν και γυναίκες και οι οποίες βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη. Μια τέτοια είναι η ΕΡΙC (Εuropen Ρrospective Ιnvestigation into Cancer and Νutrition) στην οποία συμμετέχει και η Ελλάδα.Ενας από τους βασικούς στόχους μας είναι να μελετηθεί η επίδραση της χοληστερόλης σε ό,τι αφορά αρχικώς έναν σοβαρό “γυναικείο” καρκίνο, εκείνον του μαστού».

Φλεγμονές και ινσουλίνη
Είναι εύλογο, με βάση όλα αυτά, το ερώτημα σχετικά με το πώς η χοληστερόλη θα μπορούσε να σχετίζεται με τον καρκίνο. Ο ερευνητής τονίζει ότι κυρίως η ΗDL χοληστερόλη έχει αντιφλεγμονώδη δράση. Ετσι τα χαμηλά επίπεδά της πιθανώς αυξάνουν τις πιθανότητες καρκίνου αφού ο καρκίνος συνδέεται με τις φλεγμονές. Παράλληλα τα υψηλά επίπεδα ΗDL σχετίζονται με χαμηλά επίπεδα ινσουλίνης. Ετσι, όταν η ΗDL πέφτει αυξάνονται τα επίπεδα της ινσουλίνης, η οποία είναι γνωστό ότι συνδέεται με πολλαπλασιασμό των κυττάρων και πιθανή ανάπτυξη όγκων. Σύμφωνα πάντως με τον ερευνητή, η επισήμανση σχετικά με την ινσουλίνη δεν πρέπει να προκαλέσει ανησυχία στα διαβητικά άτομα που λαμβάνουν την ορμόνη. «Σε αυτούς τους ασθενείς η λήψη ινσουλίνης είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή τους,για τον έλεγχο της γλυκόζης του αίματος και γενικότερα της υγείας τους». Σε ό,τι αφορά την ολική χοληστερόλη αυτή εμπλέκεται άμεσα στη σωστή ανάπτυξη και λειτουργία των κυτταρικών μεμβρανών, στην επικοινωνία των κυττάρων αλλά και στην παραγωγή σημαντικών ορμονών, όπως αυτές του φύλου.

Ο δρ Αλμπάνης υπογραμμίζει ότι η συγκεκριμένη μελέτη δίνει τα σαφέστερα ως σήμερα αποτελέσματα σχετικά με τη σύνδεση χοληστερόλης και καρκίνου για δύο λόγους: «Κατ΄ αρχάς πρόκειται για την πιο μακροπρόθεσμη μελέτη σε ό,τι αφορά το ζήτημα.Κατά δεύτερον είναι η πρώτη φορά που μελετήθηκε ο ρόλος της ΗDL χοληστερόλης σε ό,τι αφορά τη συνολική επίδρασή της σε διαφορετικές μορφές καρκίνου.Μέχρι σήμερα είχαν διεξαχθεί ελάχιστες μελέτες σχετικά με την “καλή” χοληστερόλη και τον ρόλο της στον καρκίνο- όλες οι προηγούμενες ερευνητικές εργασίες επικεντρώνονταν όμως σε μια μορφή καρκίνου κάθε φορά».

Διαγνωστικό καμπανάκι

Η υψηλή «κακή» LDL χοληστερόλη μπορεί να βλάψει πολύ σοβαρά την υγεία. Στην καλλιτεχνική αυτή απεικόνιση σε υπολογιστή παρουσιάζονται ερυθρά αιμοσφαίρια και μόρια LDL χοληστερόλης (κίτρινο χρώμα) σε ένα αιμοφόρο αγγείο. Η περίσσεια «κακής» χοληστερόλης εναποτίθεται στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων προκαλώντας αθηροσκλήρωση

Πού θα μπορούσε να οδηγήσει αυτή η νέα γνώση; Σε μια σύσταση ίσως σε άτομα με χαμηλή χοληστερόλη να προχωρούν σε ενδελεχέστερες εξετάσεις για πιθανή ύπαρξη καρκίνου; «Είναι πρώιμο ακόμη να γίνουν τέτοιου είδους συστάσεις»απαντά ο δρ Αλμπάνης και προσθέτει:«Πρέπει να εξελίξουμε τη μελέτη μας και να εντοπίσουμε συγκεκριμένους, πιο εξειδικευμένους δείκτες ώστε να προχωρήσουμε σε συστάσεις. Αυτό που έχουμε αποδείξει μέχρι στιγμής είναι η αύξηση ή αντιθέτως η μείωση σε ένα ποσοστό του κινδύνου για καρκίνο με βάση κάποια επίπεδα ολικής αλλά και ΗDL χοληστερόλης.Αυτό δεν είναι αρκετό». Επόμενος στόχος της ομάδας από το Εθνικό Ινστιτούτο για τον Καρκίνο είναι να καταφέρει να συνδέσει συγκεκριμένα επίπεδα χοληστερόλης με πιο συγκεκριμένες μορφές καρκίνου- για παράδειγμα, με περισσότερο ή λιγότερο επιθετικούς καρκίνους καθώς και με διαφορετικά στάδια της νόσου.«Εχουμε πολλή δουλειά ακόμη μπροστά μας. Για παράδειγμα,μια μελέτη έχει δείξει ότι η χαμηλή ολική χοληστερόλη δρα προστατευτικά ενάντια σε μια επιθετική μορφή καρκίνου του προστάτη. Είναι λοιπόν απαραίτητο να διαχωρίσουμε τα επίπεδα της χοληστερόλης και πώς αυτά μπορούν να δράσουν σε διαφορετικές μορφές και στάδια της πολύπλοκης νόσου που ονομάζεται καρκίνος. Υπάρχουν πολλές σημαντικές λεπτομέρειες να βγουν ακόμη στην επιφάνεια»λέει ο κ. Αλμπάνης.

Σε κάθε περίπτωση ο ερευνητής τονίζει ότι τα επίπεδα της χοληστερόλης και ιδιαιτέρως της ΗDL η οποία φαίνεται να αποτελεί «ασπίδα» ενάντια στον καρκίνο, μπορούν να λάβουν την… ανιούσα μέσα από μικρές αλλά ζωτικής σημασίας κινήσεις, όπως η φυσική άσκηση, η ισορροπημένη διατροφή και η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ. Τα μάτια σας δεκατέσσερα, λοιπόν, ώστε να διατηρείτε σε σωστά επίπεδα τη χοληστερόλη σας. Εχετε μαζί της «σχέσεις στοργής» ώστε να μη λάβουν ποτέ τη μορφή της… ολέθριας σχέσης. Διότι τότε θα είστε αντιμέτωποι με την «καλή» (χοληστερόλη), την «κακή» (χοληστερόλη) και την… άσχημη (υγεία σας)!

thtsoli@tovima.gr

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ
Η χοληστερόλη είναι ένα λιπίδιο που παράγεται από το ήπαρ και το οποίο κατέχει πολύ σημαντικό ρόλο στη σωστή λειτουργία του οργανισμού: αποτελεί δομικό συστατικό όλων των κυττάρων, χρησιμοποιείται για τη σύνθεση ορμονών (π.χ. τεστοστερόνη, οιστρογόνα) και της βιταμίνης D, και αποτελεί συστατικό των χολικών αλάτων, τα οποία συμμετέχουν στην πέψη των λιπιδίων. Τι εννοούμε όμως όταν κάνουμε λόγο για «καλή» και για «κακή» χοληστερόλη; Η χοληστερόλη δεν κυκλοφορεί ελεύθερη στο αίμα, αλλά συνδεδεμένη με πρωτεΐνες, σχηματίζοντας τις λιποπρωτεΐνες. Οι πιο γνωστές λιποπρωτεΐνες είναι η λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας (ΗDL) και η λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL). Η χοληστερόλη που μεταφέρουν οι λιποπρωτεΐνες αυτές είναι γνωστή με τις ονομασίες η «καλή» και η «κακή» χοληστερόλη, αντιστοίχως.

Η λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας (ΗDL) μεταφέρει τη χοληστερόλη από τους ιστούς στο ήπαρ. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται η εναπόθεση χοληστερόλης στα αγγεία και έτσι μειώνεται ο κίνδυνος δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας, και συνεπώς απόφραξης των αγγείων. Γι΄ αυτό η χοληστερόλη που μετα φέρεται μέσω της ΗDL είναι γνωστή ως «καλή» χοληστερόλη. Η λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL) μεταφέρει τη χοληστερόλη από το ήπαρ προς τους ιστούς. Οταν η LDL χοληστερόλη στο αίμα είναι αυξημένη, η περίσσεια χοληστερόλης εναποτίθεται στα τοιχώματα των αγγείων, συμβάλλοντας στη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας. Ετσι, η χοληστερόλη που μεταφέρει η LDL είναι γνωστή ως «κακή» χοληστερόλη. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα ιδανικά επίπεδα ολικής χοληστερόλης στον οργανισμό πρέπει να υπακούουν στην αναλογία LDL: ΗDL <5:1. Ετσι, προκειμένου τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης ενός ατόμου να είναι περίπου 200 mg/dl (τα συγκεκριμένα επίπεδα και κάτω θεωρούνται καλά), η LDL πρέπει να είναι περίπου 160 mg/dl και η ΗDL 40 mg/dl.