Οι κομπίνες με τα offsets

Αποτελεί πλέον αδιαμφισβήτητο γεγονός ­ και σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν και οι ως σήμερα εισαγγελικές έρευνες ­ ότι η μίζα των 4,5 δισ. δρχ. που έδωσε σε Ελληνες το 1993 η Litton, για να προτιμηθούν τα δικά της συστήματα αυτοπροστασίας για τα F-16, πέρασε μέσω των περίφημων αντισταθμιστικών οφελών (offsets) που ανέλαβαν ορισμένοι επιτήδειοι και εταιρείες-φαντάσματα δήθεν να υλοποιήσουν. Οσο και αν φαίνεται απίστευτο, νόμος για τα αντισταθμιστικά οφέλη δεν θεσπίστηκε ποτέ στη χώρα μας. Ολες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις μετά τη μεταπολίτευση απέφευγαν, με θρησκευτική θα ‘λεγε κανείς συνέπεια, να ασχοληθούν με τα αντισταθμιστικά οφέλη, παρά το γεγονός ότι από το 1974 ως και σήμερα εκτελέσθηκαν συμβάσεις που αφορούν προμήθειες οπλικών συστημάτων για τις Ενοπλες Δυνάμεις ύψους 4,5 χιλιάδων τρισ. δρχ. (σε σημερινές τιμές)! Ολο το καθεστώς των offsets βασίζεται νομικά και οικονομικά σε μια απλή… υπουργική εγκύκλιο, υπογεγραμμένη το 1995 από τον τότε υφυπουργό Αμυνας κ. Ν. Κουρή, με σκοπό τότε τον καθορισμό του πλαισίου των απαιτήσεων – επιδιώξεων του υπουργείου Εθνικής Αμυνας στον τομέα των αντισταθμιστικών οφελών.

Εκπρόσωπος του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας σε πρόσφατη κυβερνητική σύσκεψη που έγινε μετά από συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ, που αφορούσε την αγορά του νέου μαχητικού, χαρακτήρισε την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στα αντισταθμιστικά οφέλη «χαώδη» και ότι με τις ενέργειες και τις παραλείψεις που σημειώθηκαν τα τελευταία 15 χρόνια στις προμήθειες των οπλικών συστημάτων «εκκολάπτεται το σκάνδαλο του αιώνα, που θα παρασύρει τους πάντες, πολιτικούς και στρατιωτικούς, με την αποκάλυψή του».

Ποιος αλήθεια δεν θυμάται τα πολυδιαφημιζόμενα αντισταθμιστικά οφέλη που υποσχέθηκαν οι κατασκευάστριες εταιρείες των F-16 και Μιράζ 2000 το 1987, όταν αποφασίστηκε από το ΚΥΣΕΑ η αγορά των αεροσκαφών; Αγορά δήθεν ελληνικών… παπουτσιών από τους Γάλλους για τόνωση της εθνικής μας οικονομίας, δημιουργία ελληνοαμερικανικής εταιρείας επενδύσεων με κεφάλαιο 50 εκατ. δρχ. από τους Αμερικανούς, αγορά ελληνικού λαδιού, καλαμποκιού και σιταριού, ως και έλευση γάλλων και αμερικανών τουριστών τους χειμερινούς μήνες προέβλεπαν μερικά μόνο συμβόλαια που υπέγραψαν οι κατασκευάστριες εταιρείες, προκειμένου να μας πωλήσουν τα αεροσκάφη τους. Συμβόλαια που αποδείχθηκαν… αέρας κοπανιστός!

* Επιτήδειοικαι αεριτζήδες

Στην πραγματικότητα η απαίτηση εξασφάλισης αντισταθμιστικών οφελών στις προμήθειες των Ενόπλων Δυνάμεων στηρίζεται στις διατάξεις της παραγράφου 10 του άρθρου 30 του ΠΔ 284/89, όπου προβλέπεται ότι «για προμήθειες υλικών από το εξωτερικό ή υλικών των οποίων η αξία του εισαγόμενου μέρους τους υπερβαίνει το ποσό που ορίζεται από τις διαταγές του υπουργείου Εθνικής Αμυνας κάθε φορά κατατίθεται στη Γενική Διεύθυνση Εξοπλισμών επιπλέον και προσφορά αντισταθμιστικών οφελών». Πέραν αυτής της γενικολογίας τίποτε άλλο· ούτε καν διευκρινίζεται σε αυτήν τι είναι ακριβώς τα αντισταθμιστικά οφέλη, ούτε πόσο χρήσιμα είναι αυτά για την άμυνα και την οικονομία της χώρας. Ούτε βεβαίως η μεταγενέστερη εγκύκλιος του κ. Κουρή έριξε περισσότερο φως στον τομέα των αντισταθμιστικών οφελών, πέραν της πρόβλεψης ότι «το συνολικό ποσοστό των αντισταθμιστικών οφελών πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 60% του συναλλαγματικού μέρους της σύμβασης προμήθειας, το ήμισυ δε τουλάχιστον της πιστωτικής αξίας αυτών πρέπει να καλύπτεται με συναλλαγές που αφορούν αγορές (από τον προμηθευτή) αμυντικών προϊόντων ή παραγωγή νέων (αμυντικών) προϊόντων». Ακριβώς πάνω σε αυτή την πρόβλεψη στήνεται ­ όπως θα δούμε παρακάτω­ και η όλη απάτη. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρωπαϊκή Ενωση που ζητεί επιμόνως offsets, αντί να απαιτεί έκπτωση στην τιμή του προϊόντος που αγοράζει ή δωρεάν οπλικά συστήματα και υπηρεσίες. Τι συμβαίνει λοιπόν και υπάρχει τέτοια επιμονή, τη στιγμή που όλο το καθεστώς που διέπει τα offsets παραμένει ασαφές, σαθρό και ατελές, με αποτέλεσμα να το εκμεταλλεύονται εκατοντάδες επιτήδειοι αεριτζήδες;


Πώς γίνονται οι παράνομες συναλλαγές

Οι παράγοντες καίριας σημασίας, που δεν επιτρέπουν την υλοποίηση έστω και στοιχειωδώς αξιόλογων συναλλαγών και παράλληλα οδηγούν σε ουσιαστικό εκφυλισμό τον θεσμό των offsets, είναι οι εξής:

1. Συντελεστές πίστωσης: Είναι συντελεστές με τους οποίους πολλαπλασιάζεται η ονομαστική αξία κάθε συναλλαγής. Οι τιμές τους κυμαίνονται από 4 ως και 12. Αγορές, για παράδειγμα, από τον προμηθευτή ελληνικών αμυντικών προϊόντων ή υπηρεσιών έχουν συντελεστή πίστωσης 4, παραγωγή νέων αμυντικών προϊόντων συντελεστής 5, άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα συντελεστής 12, παροχές κεφαλαιουχικού εξοπλισμού συντελεστής 10 κ.ο.κ. Στην πράξη όμως όλοι αυτοί οι συντελεστές πολύ δύσκολα είναι κάτω του 8! Τούτο σημαίνει ότι κάθε συναλλαγή που υλοποιείται στο πλαίσιο των αντισταθμιστικών οφελών, εκτός από την ονομαστική, έχει κυρίως την πιστωτική αξία της, η οποία προκύπτει διά του πολλαπλασιασμού της ονομαστικής αξίας επί τον συντελεστή πίστωσης. Για να γίνει πιο κατανοητό, ας δώσουμε ένα παράδειγμα: Σε μια σύμβαση προμήθειας συναλλαγματικής αξίας 10.000.000.000 δρχ., όπου σύμφωνα με τα ισχύοντα η υποχρέωση υλοποίησης offsets πρέπει να καλύπτει το 60%, η πιστωτική αξία των συναλλαγών ανέρχεται σε 6.000.000.000 δρχ. Με έναν συντελεστή πίστωσης 8 (στην καλύτερη περίπτωση) έχουμε ονομαστική (πραγματική αξία) συναλλαγών αντισταθμιστικών οφελών της τάξεως των 750.000.000 δρχ. Αμέσως δηλαδή, χωρίς κανείς να το αντιληφθεί, η ζημιά που προκλήθηκε στο ελληνικό Δημόσιο ανέρχεται σε 5,2 δισ. δρχ., χρήματα που ήδη καρπώθηκαν κάποιοι επιτήδειοι.

2. Αποδοχή ως αποδεκτής συναλλαγής offsets της παροχής υλικών ή υπηρεσιών: Οι ισχύουσες κατευθυντήριες οδηγίες (εγκύκλιος Κουρή) επιτρέπουν την κάλυψη του ημίσεος της υποχρέωσης σε αντισταθμιστικά οφέλη του αναδόχου με την παροχή στις Ενοπλες Δυνάμεις υλικών και υπηρεσιών. Ειδικά όμως για τις συναλλαγές αυτές, η προβλεπόμενη τιμή του συντελεστή πίστωσης κυμαίνεται από 8 ως 12, στην πράξη δε ποτέ δεν είναι χαμηλότερη του 10 και πολλές φορές φθάνει σκανδαλωδώς το 15, ακόμη και το 18! Με αυτό τον τρόπο οι προμηθευτές καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της υποχρέωσής τους σε αντισταθμιστικά οφέλη με την παροχή συνήθως μεταχειρισμένων οπλικών συστημάτων ή υπηρεσιών (όπως εκπαίδευση, μηχανοργάνωση κτλ.), που τιμολογούν ή υπερτιμολογούν κατά τρόπο που δεν αντέχει και στην πιο καλόπιστη κριτική. Παράλληλα είναι δεδομένο και εκ των προτέρων γνωστό στους πάντες ότι το οποιοδήποτε πραγματικό κόστος των υλικών αυτών ή υπηρεσιών το έχουν ήδη περιλάβει οι κατασκευάστριες εταιρείες στην αξία της κύριας σύμβασης προμήθειας. Αυτό σημαίνει ότι στην πραγματικότητα πληρώνουμε και τα… offsets (και μάλιστα πιο ακριβά) που μας προσφέρουν δήθεν δωρεάν οι προμηθευτές.

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να επιβαρύνεται εντελώς αδικαιολόγητα το κόστος των προμηθειών για τις Ενοπλες Δυνάμεις, να καταργείται ουσιαστικά ο τομέας των βιομηχανικών επιστροφών και της αντιστάθμισης της συναλλαγματικής εκροής, που θα έπρεπε να είναι οι πρώτοι, αν όχι οι μοναδικοί, στόχοι του θεσμού των offsets και να δημιουργείται μια νέα κατηγορία ελλήνων νεόπλουτων που εκμεταλλεύονται όλη την ασάφεια που υπάρχει.

Πρόκειται για το γνωστό σχήμα των eligible parties, με το οποίο ο προμηθευτής που έχει την υποχρέωση offsets αναθέτει την υλοποίησή τους σε έναν… εκπρόσωπό του, που στις περισσότερες περιπτώσεις (αν όχι σε όλες) είναι μία από τις πολλές «εταιρείες-γραφεία» (όπως είναι και η… Issabella International του σκανδάλου Litton) που τα τελευταία 10 χρόνια έχουν εμφανιστεί στην ευρύτερη περιοχή Μεσογείων – Παπάγου (δίπλα από το Πεντάγωνο). Η δραστηριότητα των «εταιρειών» αυτών αναλίσκεται σχεδόν αποκλειστικά στην ουσιαστική εξαφάνιση των υποχρεώσεων των offsets ύψους πολλών δισ. δραχμών των μεγάλων ξένων οίκων, στους οποίους ανατίθενται τα εξοπλιστικά προγράμματα. Η εξαφάνιση γίνεται με εξασφάλιση της αποδοχής συναλλαγών offsets με παράλληλη χρήση συντελεστών πίστωσης. Οι εταιρείες-φαντάσματα αντλούν το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης και του κύρους τους από την εμφανέστατη υποστήριξη της Γενικής Διεύθυνσης Εξοπλισμών, η οποία τους αναθέτει, σε συμφωνία με τις κατασκευάστριες εταιρείες, την υλοποίηση των offsets. Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί είναι τόσο πρόδηλη και προκλητική, που αρκεί μόνο να αναφερθεί ότι πρόσφατα υψηλόβαθμος εκπρόσωπος μεγάλου ξένου οίκου απέσυρε σοβαρότατη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πρόταση για offsets γιατί διάφοροι υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου Αμυνας τον συμβούλευσαν ότι η προσφορά θα έχει καλύτερη τύχη στην αξιολόγηση αν το πακέτο των offsets ανατεθεί σε κάποια από τις γνωστές «εταιρείες-γραφεία»

Εγκυρότατες πληροφορίες από μεγάλους ξένους οίκους, που υλοποιούν εξοπλιστικά προγράμματα, αναφέρουν ότι η αμοιβή των «εταιρειών-γραφείων» για την εκτέλεση της συγκεκριμένης εργολαβίας κυμαίνεται γύρω στο 8% της συνολικής πιστωτικής αξίας των offsets. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι περισσότερες από τις μεγάλες ελληνικές αντιπροσωπείες οπλικών συστημάτων έχουν ήδη ιδρύσει θυγατρικές «εταιρείες», που ασχολούνται αποκλειστικά με την υλοποίηση των offsets.