Η Λευκάδα είναι ένα από τα νησιά του Ιονίου. Εχει όμως το δικό της ξεχωριστό χαρακτηριστικό – το ότι γειτονεύει τόσο στενά με τη στεριανή Αιτωλοακαρνανία, που στο τέλος μοιάζει σαν να είναι και αυτό… στεριά. Και αυτό φαίνεται από το ότι δεν χρειάζεται καράβι για να πας – παρά μόνο μια κινητή γέφυρα. Μάλιστα στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν υπήρχε μια κινητή κατασκευή σαν πλατφόρμα με τροχαλίες που την έσερναν για να περάσουν απέναντι τα φορτία, οι άνθρωποι και τα αυτοκίνητα ακόμη – το περίφημο Πέραμα. Οι Κορίνθιοι – αποικία των οποίων υπήρξε η αρχαία Λευκάδα – ήταν μάλλον αυτοί που απέκοψαν το νησί από τη στεριά για να μη χρειάζεται τα καράβια να κάνουν τον γύρο του νησιού. Ετσι ένα νησί γεννήθηκε γύρω στον 6ο αιώνα π.Χ.

Η εύκολη πρόσβαση δεν ήταν μόνο για τους ανθρώπους αλλά και τις ιδέες. Ετσι οι επιρροές που δέχθηκε ο ντόπιος υλικός και πνευματικός πολιτισμός ήταν έντονες σε όλα τα επίπεδα: στην ομιλία, στη μουσική, στον χορό, στην τέχνη. Δεν είναι αυτό που έχουμε στο μυαλό μας όταν μιλάμε για επτανησιακό χαρακτήρα, μα κάτι διαφορετικό, ανάμεικτο ίσως με τα στεριανά του στοιχεία, αλλά πλούσιο και ξεχωριστό.

 

Διαδρομές

Αλλά ας κάνουμε μια βόλτα στην πόλη. Μόλις αφήσουμε πίσω μας το Κάστρο της Αγίας Μαύρας και κατευθυνθούμε προς την πόλη, στα δεξιά μας αντικρίζουμε πέτρες μέσα στη ρηχή λιμνοθάλασσα βαλμένες με σειρά μελετημένη. Είναι τα απομεινάρια του παλιού οθωμανικού υδραγωγείου που έφερνε το νερό στην πόλη όταν αυτή είχε μεταφερθεί μέσα στο Κάστρο. Περνάμε το γεφυράκι, τον πάλαι ποτέ ξύλινο Πόντε, και να ‘μαστε μπροστά στην πόλη. Μπροστά μας βρίσκεται το Μποσκέτο – ή πάρκο των ποιητών, με δεσπόζουσα την προτομή του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.

Μπορούμε να περιπλανηθούμε στα στενά σοκάκια της πόλης και να καταλήξουμε στην κεντρική πλατεία όπου δεσπόζουν το Πεντοφάναρο και ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνα. Οπου και να κοιτάξουμε γύρω μας βλέπουμε σπίτια χτισμένα με τον παραδοσιακό λευκαδίτικο αντισεισμικό τρόπο. Η σύγχρονη πόλη – η Νεάπολη – εκτείνεται προς τα έξω. Δυτικά η παραλία του Αϊ-Γιάννη, οι Μύλοι, η Γύρα. Από πάνω επιβλητικά δεσπόζει το μοναστήρι της Κυράς Φανερωμένης, προστάτιδας του νησιού και των Λευκαδίων.

 

Υδροβιότοποι

Οι λιμνοθάλασσες Παλιό και Αυλέμονας ανατολικά και βόρεια της πόλης της Λευκάδας περιλαμβάνονται στο δίκτυο Natura 2000, είναι από τους μεγαλύτερους υγροτόπους της Δυτικής Ελλάδας και αποτελούν τμήμα του υγροβιότοπου του Αμβρακικού Κόλπου, σύμφωνα με τη σύμβαση Ramsar.

Πρόκειται για έναν σημαντικό υγρότοπο με πλούσια χλωρίδα, πανίδα και ιδιαίτερα ορνιθοπανίδα, με πολλά είδη πουλιών, ανάμεσά τους και τα μεταναστευτικά. Οι κορμοράνοι στέκουν πάνω στις πέτρες του παλιού οθωμανικού υδραγωγείου που προεξέχουν μέσα στο μικρό Διβάρι και κρατούν ακίνητοι τα φτερά τους ανοιγμένα στον ήλιο, κάποιες φορές για ώρα πολλή. Οι τσικνιάδες είναι τα πιο όμορφα πουλιά των Διβαριών. Κάποιες χρονιές έρχονται επιβλητικοί πελεκάνοι και φλαμίνγκο… Στις εκτάσεις των λιμνοθαλασσών βρίσκονται βάλτοι με υφάλμυρα νερά, αλμυροβάλτοι και αμμώδεις ζώνες και αμμοθίνες.

Η εικόνα της λιμνοθάλασσας είναι ίσως μαζί με το Κάστρο η πιο χαρακτηριστική από όλες τις εικόνες της Λευκάδας. Η λιμνοθάλασσα, τα ήρεμα καλοκαιρινά βράδια, τα παγωμένα χειμωνιάτικα πρωινά, γεμάτη πουλιά, με αέρα, με βροχή, κάτω από το λαμπερό φεγγάρι. Ευλογημένη ζωή…

Και η πόλη

Περπατώντας στην πόλη μπορούμε να εντοπίσουμε κάποια μέρη ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Ποια είναι αυτά;

l Το Αρχαιολογικό Μουσείο στο οποίο εκτίθενται ευρήματα που ανακαλύφθηκαν αποκλειστικά σε ανασκαφές που έγιναν στο νησί και καλύπτουν το διάστημα μέχρι τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια.

l Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λευκάδας. Μετά την έλευση των Βενετών στο νησί της Λευκάδας το καλοκαίρι του 1684 ιδρύθηκε το Αρχείο του νησιού, το οποίο συνέχισε να λειτουργεί αδιάλειπτα έως σήμερα. Στα Αρχεία Νομού Λευκάδας υπάρχουν έγγραφα που χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα και αφορούν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής στην πόλη και στην ύπαιθρο της Λευκάδας, αλλά και στις γειτονικές πόλεις της Βόνιτσας και της Πρέβεζας.

l Η Φιλαρμονική Εταιρεία Λευκάδος. Ιδρύθηκε το 1850. Είναι το αρχαιότερο σωματείο στην περιοχή και η δεύτερη παλαιότερη Φιλαρμονική στην Ελλάδα με συνεχόμενη παρουσία. Στη διάρκεια του μακρού της βίου γνώρισε ημέρες δόξας και απέσπασε πολλές και σπουδαίες διακρίσεις. Το 1864 παιανίζει για την Ενωση των Επτανήσων, το 1896 συμμετέχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, το 1906 παίρνει μέρος στη Μεσολυμπιάδα (μοναδική Φιλαρμονική από τα Επτάνησα) και το 1983 της απονέμεται το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών. Η παρουσία της είναι πλέον παράδοση, ενώ έχει συμμετάσχει σε πλήθος εκδηλώσεων σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και στο εξωτερικό (Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Αυστρία). Στη Φιλαρμονική λειτουργούν μουσική σχολή, μπάντα, μπαντίνα και μουσικά σύνολα.

l Το Μουσείο Σικελιανού. Το μουσείο ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 2017 και στεγάζεται στο σπίτι όπου γεννήθηκε και έζησε μέχρι 6 ετών ο ποιητής.

l Ο Μουσικοφιλολογικός όμιλος «Ορφεύς» Λευκάδας ιδρύθηκε το 1937 από φιλοπρόοδους νέους. Ως σήμερα «πρωταγωνιστεί» συνεχόμενα με πλούσια δράση, στη διατήρηση και προβολή της πολιτιστικής παράδοσης και δημιουργίας. Με καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση των Γιορτών Λόγου και Τέχνης από το 1955, ο «Ορφέας» διοργανώνει κάθε Μάιο στη Λευκάδα επετειακές εκδηλώσεις για την Ενωση της Επτανήσου με την Ελλάδα. Το 1993 βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Οι Βιβλιοθήκες της πόλης

l Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας. Ιδρύθηκε το 1953, από ανθρώπους με όραμα, που συγκέντρωσαν βιβλία και κειμηλιακό υλικό του τόπου. Στεγάζεται στο ιστορικά διατηρητέο αρχοντικό Ζουλίνου, με κήπο στο κέντρο της πόλης. Στους θησαυρούς της περιλαμβάνονται χάρτες και χαρακτικά, 60.000 σύγχρονα και σπάνια βιβλία, Συλλογή θρησκευτικών κειμηλίων 15ου αιώνα και μεταγενέστερα, βραβεία και προσωπικά αντικείμενα επιφανών Λευκαδίων. Η Βιβλιοθήκη διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη διάσωση και προβολή της ιστορίας και του πολιτισμού, ενώ συνεργάζεται με πολιτιστικούς φορείς και υποστηρίζει την εκπαιδευτική κοινότητα.
l Η Χαραμόγλειος Ειδική Λευκαδιακή Βιβλιοθήκη είναι ένας θεσμός στην πόλη της Λευκάδας που λειτουργεί από το 1991. Πρόκειται για μια συνεχώς εμπλουτιζόμενη συλλογή 29.000 τίτλων με τα έργα 714 Λευκαδίων και άλλο υλικό που καλύπτει 60 ενότητες λευκαδίτικων θεμάτων, τα οποία υπερβαίνουν τις 34.000. Η Συλλογή είναι έργο του Λευκαδίτη Αριστοτέλη Χαραμόγλη, ο οποίος από το 1973 μέχρι τον θάνατό του, το 2003, αφιερώθηκε με πάθος στη συγκέντρωση κάθε βιβλίου, μελέτης, διατριβής, άρθρου και αποσπάσματος για τη Λευκάδα με σκοπό να μη χαθεί τίποτε από την πνευματική δημιουργία του νησιού.
l Η Βιβλιοθήκη του Νίκου Σβορώνου είναι «το τέλος του ταξιδιού» για τον λευκαδίτη μέγα διανοητή και δάσκαλο της ιστορικής επιστήμης. Το έργο του ιστορικού με τη διεθνή αναγνώριση βρίσκεται πλέον στη γενέτειρά του και γίνεται πόλος έλξης για ακαδημαϊκούς και λάτρεις της ιστορίας. Εξαιρετικά σημαντικό (ακαδημαϊκό) υλικό προσφέρεται στον ερευνητή για την περίοδο της Τουρκοκρατίας (Ελλάδα – Βαλκάνια), την Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για την Επανάσταση του 1821 και όλα τα προεπαναστατικά κινήματα.