Με το νόμο 5094/2024, καταργήθηκε η συνταγματική απαγόρευση που εμπόδιζε τη λειτουργία μη κρατικών (ιδιωτικών) πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Το Μάρτιο του ίδιου έτους, η Βουλή ενέκρινε τη δυνατότητα ίδρυσης μη κερδοσκοπικών ιδιωτικών ΑΕΙ, παρά τις μαζικές αντιδράσεις φοιτητών και ακαδημαϊκών.

Η κυβέρνηση προώθησε ως “βιτρίνα” της μεταρρύθμισης το άνοιγμα της Σορβόννης στην Ελλάδα. Όμως, δεν επρόκειτο για το ιστορικό Sorbonne Université, αλλά για το Université Sorbonne Paris Nord, ένα νεότερο – ιδρυμένο το 1968 – και λιγότερο αναγνωρισμένο ίδρυμα, που παρουσιάστηκε αυθαίρετα ως «διεθνούς κύρους»*.

Μάλιστα, εφημερίδες ανέφεραν σχέδια επενδύσεων άνω των 25 εκατομμυρίων ευρώ σε υποδομές, έρευνα και υποτροφίες. Ωστόσο, όλα κατέρρευσαν όταν η αίτηση λειτουργίας απορρίφθηκε από την αρμόδια αρχή, λόγω ποιοτικής ανεπάρκειας.

Μέσα σε αυτό το τοπίο η Υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη, όταν κλήθηκε πρόσφατα να σχολιάσει τις επιλογές των υποψηφίων φοιτητών που συμπληρώνουν το μηχανογραφικό τους αναρωτήθηκε σκωπτικά: «Πόσο εύκολα μπορείς να πας να σπουδάσεις στην Κομοτηνή;».

Δεν θα σταθώ στο πόσο υποτιμητική θεωρήθηκε αυτή η φράση για την Κομοτηνή και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ). Θα σταθώ όμως στην έκρηξη ελιτισμού που την διακατέχει: μία Υπουργός Παιδείας φαίνεται να θεωρεί την περιφέρεια τιμωρία, και την Αθήνα αυτονόητο κέντρο αριστείας. Για την ίδια, προφανώς και η Θράκη δεν είναι προορισμός σπουδών, αλλά “εξορία”.

Μέσα στις συνεχείς αλλαγές της τελευταίας δεκαετίας, διακρίνεται πλέον ξεκάθαρα μία βαθιά μεταβολή στο εγχώριο σύστημα παιδείας. Διαμορφώνεται ένα νέο πλαίσιο, το οποίο δεν προσφέρει ισότητα ευκαιριών, αλλά συνεχίζει να αναπαράγει ταξικές διαφορές. Με την ακρίβεια να καλπάζει και τον γονέα της μεσαίας τάξης να μαραζώνει οικονομικά, η – δύσκολη μα προσβάσιμη – δυνατότητα φοίτησης σε ιδιωτικό κολέγιο ή πανεπιστήμιο του εξωτερικού γίνεται προνόμιο για λίγους.

Και όσοι δεν μπορούν να το αντέξουν, και δεν καταφέρνουν να εισαχθούν στα – ήδη υποβαθμισμένα – δημόσια πανεπιστήμια της πρωτεύουσας και συμπρωτεύουσας, επιλέγουν τμήματα της περιφέρειας, που η κεντρική διοίκηση μάλλον τα αντιμετωπίζει σαν βάρος ή κάποιου είδους αποθήκη ψυχών.

Έτσι διαμορφώνεται σταδιακά μια νέα, “σύγχρονη” εργατική τάξη, όχι μόνο χειρωνακτική, αλλά και ψηφιακή. Νέοι και νέες που δεν έχουν πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση, αναγκάζονται να στραφούν σε επισφαλείς μορφές εργασίας, όπως οι πλατφόρμες, τα επονομαζόμενα gig jobs.

Ο κοινωνιολόγος Paul Willis, ήδη από τη δεκαετία του ’70, περιέγραφε πώς τα παιδιά από εργατικές οικογένειες δεν ανεβαίνουν κοινωνικά μέσω της εκπαίδευσης, αλλά οδηγούνται πάλι πίσω στην τάξη τους ακόμη και όταν εμπιστεύονται το σχολικό σύστημα και αντιστέκονται – μάλλον μάταια – στις προδιαγεγραμμένες τους ζωές. Ουσιαστικά, η “επιλογή επαγγέλματος” δεν είναι τόσο ελεύθερη όσο νομίζουμε – είναι αποτέλεσμα της κουλτούρας, της κοινωνικής τάξης αλλά και των προσδοκιών που το ίδιο το σύστημα καλλιεργεί πάνω στον νέο.

Η Ελλάδα, αν πραγματικά θέλει να προχωρήσει σε άνοιγμα της ανώτατης εκπαίδευσης, πρέπει πρώτα να επενδύσει σοβαρά στη δημόσια και επαγγελματική εκπαίδευση, εκεί όπου πάσχει – όπως στα “εξόριστα” πανεπιστήμια της περιφέρειας. Η τεχνική και επαγγελματική κατάρτιση υποβαθμίζεται συστηματικά, ενώ την ίδια στιγμή φτιάχνονται ιδιωτικά πανεπιστήμια χωρίς καμία έννοια για την ισότητα ευκαιριών, για την οποία φαινομενικά κόπτεται και η παρούσα κυβέρνηση.

Γιατί δεν αρκεί να λες «πήγαινε στο πανεπιστήμιο για να πετύχεις». Όταν η κοινωνική σου τάξη, η κουλτούρα σου και το σύστημα σε προορίζουν για συγκεκριμένο ρόλο, όση αντίσταση και να προβάλλεις τελικά επιστρέφεις πίσω στο ίδιο σημείο εκκίνησης. Κι ακόμη χειρότερα, πολλές φορές δεν αποφοιτάς καν, αφού το πανεπιστήμιο – όπως και το σχολείο παλιότερα – δεν σε πείθει.

Γιατί η “αληθινή δουλειά” για πολλούς νέους μοιάζει να είναι το Instagram, το TikTok, οι πλατφόρμες, και ο απατηλά ελκυστικός επαγγελματικός σου τίτλος: «είμαι influencer».

*Για την ιστορία, το Sorbonne Université κατατάσσεται συνήθως στην πρώτη 100άδα πανεπιστημίων διεθνώς, ενώ το Université Sorbonne Paris Nord (ή Université Paris 13 Nord πριν από πρόσφατη μετονομασία) μετά τα πρώτα 1000.

Η κ. Ντελή Ιμπραήμ Μπερρήν είναι Οικονομικός Σύμβουλος-Πιστοποιημένη λογίστρια Α’ υπογραφή.