Στην ταινία «Οι Δύο Πάπες» («The Two Popes», Netflix) του 2019 ο πρώην και ο επόμενος προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ολοκληρώνουν το αναντίρρητα ενδιαφέρον θεολογικό, φιλοσοφικό, τελικά υπαρξιακό κινηματογραφικό debate τους, παρακολουθώντας έναν ποδοσφαιρικό αγώνα.
Σαν δυο φίλοι από τα παλιά οι δύο καθοδηγητές ενός ποιμνίου 1,2 δισεκατομμυρίου πιστών μοιράζονται τον ίδιο καναπέ και μία πίτσα, «υλικά» που λειτουργούν ως συγκολλητική ουσία ανάμεσα στις, αν όχι χαώδεις, σίγουρα υπαρκτές και μάλιστα με τρόπο εμφατικό διαφορές τους.
Η μετάβαση του θρόνου του Αγίου Πέτρου από τον Βενέδικτο ΙΣΤ στον Φραγκίσκο ενέπνευσε τη δημιουργία του φιλμ «Οι δύο Πάπες» με πρωταγωνιστές τον Άντονι Χόπκινς και τον Τζόναθαν Πράις
Κανείς δεν μπορούσε να διαφωνήσει και κυρίως κανείς δεν κατάφερε να μην παρατηρήσει τις συγγένειες που είχε το – συμπαθητικό έως ενδιαφέρον- φιλμ του Φερνάντρο Μεϊρέγιες με την πραγματικότητα. Έξι χρόνια μετά τη σχεδόν καινοφανή παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ και την εκλογή στο θρόνο του Αγίου Πέτρου του Πάπα Φραγκίσκου, ο Βραζιλιάνος δημιουργός με ιδανικούς πρωταγωνιστές τον Άντονι Χόπκινς και τον Τζόναθαν Πράις έφτιαξε μια ταινία εστιάζοντας ακριβώς σε αυτή τη μετάβαση εξουσίας από έναν «τετράγωνο» και συντηρητικό κληρικό στον προοδευτικό και φιλελεύθερο διάδοχό του.
Habemus papam στη μεγάλη οθόνη
Η προσωπικότητα του Πάπα Φραγκίσκου, ο τρόπος που είχε μεταχειριστεί την ισχύ και την απήχησή του έως τότε αλλά και το μπόλιασμα της συνήθως απόμακρης από τα εγκόσμια θέσης του με την επιδραστικότητα προφανώς και λειτούργησαν καταλυτικά στην απόφαση του σκηνοθέτη να καταπιαστεί με ένα θέμα που έμοιαζε a priori με δίκοπο μαχαίρι. Όμως ήταν τόσο εμφανής και τόσο θεμελιακή η διαφορά ανάμεσα στο πριν και το μετά που κανείς δεν είχε λόγο να τον ψέξει για το γεγονός ότι τόλμησε μπει στα τρίσβαθα του Βατικανού και των υπαρξιακών Συμπληγάδων που περνούσε.
Το 2016 ο Φραγκίσκος έγινε ο πρώτος Πάπας που πέρασε το κατώφλι των κοινωνικών δικτύων
Άλλωστε ο Πάπας Φραγκίσκος, ο πρώτος που επέλεξε ένα όνομα με ευθείες και προφανείς συνδηλώσεις σεμνοταπεινοσύνης έπειτα από 14 Κλήμηδες, 16 Βενέδικτους και 21 Ιωάννηδες, είχε ήδη εκκολαφθεί σε οικουμενικό σύμβολο. Για κάποιους ακόμα και σε σταρ. Μόλις εννέα μήνες μετά την εκλογή του, η οποία κοινοποιήθηκε στον κόσμο μέσω της τελετουργίας του λευκού καπνού (fumata bianca) που ακολουθείται από το 1914, ο 76χρονος τότε Πάπας φιγούραρε φαρδύς πλατύς στο εξώφυλλο του περιοδικού Time.
Εννέα μήνες μετά την εκλογή του ο Πάπας Φραγκίσκος έγινε το Δεκέμβριο του 2013 το πρόσωπο της χρονιάς για το περιοδικό Time
Η συντακτική ομάδα του αμερικανικού εντύπου τον ανακήρυξε πρόσωπο της χρονιάς για το 2013, επιλέγοντας μάλιστα για το εξώφυλλο όχι κάποια φωτογραφία του στην οποία εμφανιζόταν με περίσσευμα σοβαρότητας, στιβαρότητας ή έστω συστολής αλλά μια εικόνα του στην οποία ο νέος Πάπας χαμογελούσε.
Ο χαμογελαστός Πάπας
Δεν επρόκειτο απλώς για σημειολογία. Αλλά για την εκπεφρασμένη απόφαση του επικεφαλής του Βατικανού να αντιμετωπίζει την ζωή αλλά και το ρόλο του με χιούμορ – προσοχή, όχι με ελαφράδα ή επιπολαιότητα. Ήταν μια συνειδητή επιλογή την οποία ακολούθησε έως το τέλος της ζωής του – οι κρατούμενοι τους οποίους επισκέφθηκε μόλις τη Μεγάλη Πέμπτη, κατά την παράδοση που ο ίδιος καθιέρωσε, δήλωσαν πως αστειεύτηκε μαζί τους- όχι χαμηλόφωνα, με συστολή ή φοβικά, αλλά διατρανώνοντάς την.
Αν υπήρξε ένας κληρικός που απενεχοποίησε το γέλιο ήδη από τα σπάργανα της ιερατικής θητείας του, αυτός δεν ήταν άλλος από τον Πάπα Φραγκίσκο
Υπενθυμίζεται ότι μόλις πέρσι είχε υπογράψει άρθρο με τίτλο «Υπάρχει πίστη στο χιούμορ» στην εφημερίδα New York Times, όπου μεταξύ άλλων επισήμαινε πως το καλύτερο που έχει να κάνει ένας άνθρωπος όταν αντικρίζει τον εαυτό του στον καθρέφτη είναι να χαμογελά.
Μπορεί μόλις στα 36 του χρόνια ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, γιος ενός Ιταλού λογιστή μετανάστη στο Μπουένος Άιρες και μιας νοικοκυράς, να είχε αναλάβει επικεφαλής του τάγματος των Ιησουιτών της Αργεντινής, όμως, παρότι γαλουχήθηκε και ανδρώθηκε στην ιεραρχία της Καθολικής Εκκλησίας, αρνιόταν διαχρονικά να λειτουργήσει σε συνθήκες αποστείρωσης και δοκιμαστικού σωλήνα.
Ο άνθρωπος που έμελε να ανέλθει στον παπικό θρόνο για 12 χρόνια ήταν πάντα πρόθυμος να συναναστραφεί και να συμπονέσει το ποίμνιο και μάλιστα όχι απλώς περιφέροντας την ισχύ του και τα – ως είθισται- πολυτελή άμφιά του.
Ο Φραγκίσκος συνδύασε μαεστρικά την πνευματικότητα με την προσήνεια αλλά και την απροσποίητη ταπεινότητα
Ενας από όλους
Ήδη από τα χρόνια του στην Αργεντινή, όπου από το 1992 έως το 2013 κατείχε τη θέση του Επισκόπου, είχε δείξει την προθυμία του να αναμειγνύεται με το ποίμνιό του και να το αφουγκράζεται. Τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα έβγαινε μόνος, χωρίς συνοδείες και παράτες, στους δρόμους του Μπουένος Άιρες, χρησιμοποιούσε τα μέσα μεταφοράς και επισκεπτόταν ακόμα και τις πιο κακόφημες και τραχιές συνοικίες της πόλης, για να λειτουργήσει και να επιτελέσει το ποιμαντικό έργο του. Και μάλιστα χωρίς ποτέ να κρύβει το παρελθόν του, όταν για παράδειγμα εργαζόταν ως οδοκαθαριστής ή ως πορτιέρης σε μπαρ.
Η τέχνη του δρόμου απέδωσε διαστάσεις σούπερ ήρωα στον Πάπα Φραγκίσκο ήδη από τους πρώτους μήνες της θητείας του
Ναι, πολλοί θα δυσκολεύονταν να τον φανταστούν στους δύο προαναφερθέντες ρόλους, μετά την 13η Μαρτίου του 2013, όταν έφτασε εκεί που ούτε ο ίδιος δεν είχε φανταστεί – βρισκόταν μάλιστα στα πρόθυρα της συνταξιοδότησης, όταν εξελέγη Πάπας-, όμως ήταν αυτές ακριβώς οι αφηγήσεις, ο απροσποίητος τρόπος του και η προσήνειά του που άμβλυναν τις γωνίες του ως κραταιού συνομιλητή του Θεού και τον ανέδειξαν στο pop icon το οποίο καθένας μπορούσε να ακουμπήσει – ή τέλος πάντων να τρέφει την πίστη πως θα μπορούσε να το κάνει.
Από την κορφή ως τα υποδήματα
Από την αρχή της θητείας του στον θρόνο του Αγίου Πέτρου ο Πάπας Φραγκίσκος φρόντισε να υπογραμμίσει με μικρούς αλλά τελικά αποτελεσματικούς τρόπους τη νοητή τομή που είχε αποφασίσει να κάνει με το παρελθόν. Για παράδειγμα ακόμα και στην ενθρόνισή του επέλεξε να μην εμφανιστεί με τα περίφημα κόκκινα δερμάτινα παπικά παπούτσια αλλά με τα μαύρα, ανατομικά υποδήματά του.
Εκείνα δηλαδή που συνέχισε να φορά σε όλη τη διάρκεια του παπικού βίου του και τα οποία, όσο τα πόδια του τον κρατούσαν, αγόραζε μόνος από μικρά φαρμακεία στο κέντρο της Ρώμης.
Και Πάπας και ροκ σταρ; Γιατί όχι;
Μάλιστα αυτοί οι στιλιστικοί αναθεωρητισμοί του οδήγησαν όχι στην αποδόμηση ή τον ευτελισμό αλλά στην αποθεώσή του. Τη χρονιά της εκλογής του το περιοδικό Esquire έκανε πέρα τα στίφη των ανδρών celebrities και τις ορδές των it boys και ανέδειξε τον Πάπα Φραγκίσκο ως τον πιο καλοντυμένο άνδρα της χρονιάς. Με ποια συλλογιστική; Ότι έδινε εκ νέου νόημα στη ρήση πως τα ράσα δεν κάνουν τον παπά αλλά ο παπάς τα ράσα.
Το ίδιο κομβική για τον επαναπροσδιορισμό του τρόπου που η παπική εξουσία γίνεται αντιληπτή από τον κοινό νου ήταν και η επιλογή του να μην κυκλοφορεί με αστραφτερά, υπερσύγχρονα αυτοκίνητα, αλλά να μετακινείται με οχήματα που δε προκαλούσαν το κοινό αίσθημα – ανάμεσά τους ήταν ένα Ford Focus, ένα Renault του 1986 κι ένα Fiat 500L.
Οταν ο Πάπας συνάντησε την Πάτι Σμιθ
Ο Πάπας τίμησε το όνομα που διάλεξε μέχρι την τελευταία ημέρα του πάνω στη Γη. Για την ιστορία αξίζει να θυμόμαστε πως το επέλεξε στη διάρκεια της ψηφοφορίας του κονκλαβίου, όταν, όπως είχε πει, το μόνο που είχε στο μυαλό του ήταν οι πολεμικές συγκρούσεις που μαίνονταν στον πλανήτη και τα πασιφιστικά κηρύγματα του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης. Σημαδιακά το όνομά του ήταν και η αφετηρία της εγκάρδιας σχέσης του με την Πάτι Σμιθ.
Η Αμερικανίδα ροκ σταρ που απέτινε φόρο τιμής, όπως και στρατιές άλλων διασημοτήτων στον εκλιπόντα Πάπα, αν και απαρνείται τον όρο της πιστής στο Ρωμαιοκαθολικό δόγμα, λέει πως ήθελε πάντα να δει έναν άνθρωπο με το όνομα Φραγκίσμος στον παπικό θρόνο. Ειδικά το 2013 όταν μελετούσε το βίο του φερώνυμου αγίου για ένα τραγούδι που συνέθετε.
Τελικά ο Πάπας και η ροκ σταρ έμελε όχι μόνο να συναντηθούν, αλλά και να συνεργαστούν, αφού τα Χριστούγεννα του 2014 η Σμιθ προσκλήθηκε για να τραγουδήσει στο Βατικανό.
Στιγμιότυπο από τη συνάντηση του ποδοσφαιρόφιλου Πάπα με τον Ντιέγκο Μαραντόνα το 2014
Φυσικά δεν ήταν η μόνη με την οποία ο προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας διατηρούσε ανοιχτούς διαύλους, πετυχαίνοντας μεταξύ άλλων να γίνεται πιο φιλικός στους πιστούς και να μεταλαμπαδεύει το λόγο του Κυρίου στα εγκόσμια. Ο σκηνοθέτης Βιμ Βέντερς που το 2018 δημιούργησε ένα ντοκιμαντέρ για την ζωή του Πάπα, ο Μάρτιν Σκορσέζε, ο Bono των U2, ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο, το ζεύγος Ομπάμα και βέβαια ο αείμνηστος Ντιέγκο Μαραντόνα συγκαταλέγονταν στους συνομιλητές του.
Μαθαίνοντας μπαλίτσα στο Βατικανό
Παρεμπιπτόντως το ποδόσφαιρο ήταν ένας ακόμα από τους λόγους που πιστοί αλλά ακόμα και άπιστοι μπορούσαν να βρουν συνάψεις να συνάφειες με τον Πάπα Φραγκίσκο. Ο ίδιος ήταν φανατικός υποστηρικτής της αργεντίνικης ομάδας San Lorenzo, την οποία υποδέχτηκε στο Βατικανό μετά την κατάκτηση του Copa Libertadores το 2013.
Η αγαπημένη αργεντίνικη ομάδα του Πάπα δε θα μπορούσε να μην κληθεί επισήμως στο Βατικανό
Ναι, η ιστορία θα καταγράψει τον Πάπα Φραγκίσκο ως τον πλέον – αναπολογητικά- ποδοσφαιρόφιλο προκαθήμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας αλλά και ως τον πρώτο Πάπα που αποφάσισε να βουτήξει στα βαθιά νερά των κοινωνικών δικτύων. Την άνοιξη του 2016 δημιούργησε το λογαριασμό του στο Instagram και μέσα σε λιγότερες από 12 ώρες κατάφερε να ξεπεράσει τον πήχη του ενός εκατομμυρίου followers.
Το πρώτο post που δημοσίευσε ήταν μια φωτογραφία του ίδιου σε στάση προσευχής, στην οποία είχε σημειώσει τη λεζάντα «προσεύχεστε για μένα». Πλέον ο παπικός λογαριασμός αριθμεί περισσότερους από 10 εκατομμύρια followers ενώ η τελευταία ανάρτηση ήταν από το ολιγόλογο μήνυμα προς τους πιστούς ανήμερα του Πάσχα.
Chat GPT καλεί Ποντίφικα
Σε κάθε περίπτωση ο Πάπας Φραγκίσκος κατάφερε όχι μόνο να υπάρχει στην πολλή συνάφεια των κοινωνικών δικτύων, εκπέμποντας μηνύματα που θα μπορούσαν ακόμα και να σκανδαλίσουν ή να σοκάρουν τα χρηστά ήθη των Ρωμαιοκαθολικών, όπως λόγου χάρη όταν έλεγε ότι προτιμούσε μια Εκκλησία που λερώνεται, αλλά βοηθά, παρά μια Εκκλησία που βαυκαλίζεται στην αποστείρωσή της, αλλά να τα απασχολεί κιόλας.
Δε θα μπορούσε να υπάρξει πιο χειροπιαστή απόδειξη της αναγνωρισιμότητας και της αποδοχής του από τα απειράριθμα memes που δημιουργήθηκαν με πρωταγωνιστή τον ίδιο και εργαλείο την τεχνητή νοημοσύνη.
Οι περίφημες φωτογραφίες του Πάπα Φραγκίσκου διϋλισμένες μέσα από την Τεχνητή Νοημοσύνη κατέδειξαν πως εκτός από πνευματικός ηγέτης είχε εκκολαφθεί και σε pop icon
Ποιος θα ξεχάσει τον Πάπα με περιβολή λευκού puffer jacket του οίκου Balenciaga ή καβάλα σε μια μηχανή Harley ή να ευλογεί το περίφημο φεστιβάλ Burning Man; Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη όχι μόνο το χαρακτήρα του ανδρός αλλά το λόγο και το έργο του μπορεί να είναι κανείς βέβαιος ότι όταν ο Ποντίφικας είδε τον εαυτό του στις πιο απίθανες συνθήκες με τη βοήθεια της AI γέλασε με την καρδιά του.
Όπως άλλωστε διακήρυττε προς τους ανθρώπους: «Η ζωή έχει αναπόφευκτα τις θλίψεις της, οι οποίες είναι μέρος κάθε μονοπατιού ελπίδας και κάθε διαδρομής προς τη μεταστροφή. Αλλά είναι σημαντικό να αποφύγετε πάση θυσία να βυθιστείτε στη μελαγχολία. Μην της επιτρέψετε ποτέ να πικράνει την καρδιά σας».
