Από τη σεληνιακή μέδουσα μέχρι το ταπεινό σαλιγκάρι του κήπου, τα ασπόνδυλα παίζουν κεντρικό -και συχνά αόρατο- ρόλο στη διαμόρφωση του κόσμου μας. Επιστήμονες ανέλυσαν στην Guardian τους τρόπους με τους οποίους επηρεάζουν τον πλανήτη αλλά και τις απρόβλεπτες συνέπειες που θα έχει η εξαφάνισή τους.

Ενεργοί ανακυκλωτές

Χωρίς τις γαρίδες, τα σκαθάρια και χιλιάδες είδη μυγών, τεράστιες ποσότητες οργανικής ύλης δεν θα μπορούσαν να διασπαστούν και τα θρεπτικά συστατικά δεν θα ανακυκλώνονταν στα οικοσυστήματα. Πολλά είδη ασπόνδυλων τρέφονται και αναπαράγονται στα απόβλητα των φυτών και των ζώων και παίζουν ζωτικό ρόλο στην υγιή λειτουργία τους. «Σε κανέναν δεν αρέσει να πατάει πάνω σε περιττώματα όταν βγαίνει για βόλτα. Τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα χωρίς τα σκαθάρια και τις μύγες, που τα καταναλώνουν και τα διασπούν αφαιρώντας την οσμή και δημιουργώντας λίπασμα για το έδαφος», λέει ο Paul Hetherington, διευθυντής της φιλανθρωπικής οργάνωσης Buglife.

Στους ωκεανούς, τα μύδια, τα κυδώνια και οι αστακοί είναι όλοι σημαντικοί αποικοδομητές, ενώ είδη όπως τα θαλάσσια αγγούρια παίζουν επίσης έναν ρόλο παρόμοιο με τους γαιοσκώληκες. «Τα θαλάσσια αγγούρια που σκάβουν και κινούνται μέσα στα ιζήματα στο πλαίσιο των καθημερινών τους δραστηριοτήτων βοηθούν στην οξυγόνωσή τους, η οποία είναι σημαντική για πολλές άλλες διεργασίες», δήλωσε η καθηγήτρια Annie Mercier του Πανεπιστημίου Memorial και συμπρόεδρος της ειδικής ομάδας για τα θαλάσσια αγγούρια της Επιτροπής επιβίωσης ειδών της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN). «Τα θαλάσσια αγγούρια δεν είναι μόνο ενεργοί ανακυκλωτές, αλλά αποτελούν θήραμα για πολλά άλλα ζώα, όπως καβούρια, ψάρια, χελώνες, θαλάσσιες ενυδρίδες, πάπιες και άλλα».

Διαμορφώνουν τον κόσμο των φυτών

Ως γνωστόν οι μέλισσες παίζουν καίριο ρόλο στη διευκόλυνση της επικονίασης για τα περισσότερα φυτά που συνθέτουν την διατροφή του ανθρώπου. Όμως και τα σκαθάρια, οι μύγες και άλλα ασπόνδυλα βοηθούν στην καρποφορία. Ο ρόλος των ασπόνδυλων διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται και εξελίσσονται τα φυτά.

Πολλά φυτά έχουν εξελιχθεί για να προσελκύουν συγκεκριμένα είδη ασπόνδυλων, όπως τα φυτά prosopanche που είναι ενδημικά στη Νότια Αμερική. Η ομάδα αυτή παράγει θερμότητα για να προσελκύσει μικρά σκαθάρια με σκοπό να περάσουν τη νύχτα στο εσωτερικό τους. «Τα άνθη του καφέ και των εσπεριδοειδών παράγουν καφεϊνούχο νέκταρ, το οποίο έχει φαρμακολογική επίδραση στις μέλισσες και τους μελισσοκόμους – ενισχύει τη μνήμη τους όσον αφορά τις μυρωδιές που αναδύονται από τα εκάστοτε λουλούδια, γεγονός που βοηθά τις μέλισσες να βρουν αυτές τις σημαντικές πηγές τροφής», αναφέρει ο Phil Stevenson επικεφαλής της βιολογικής χημείας και της έρευνας στους Βασιλικούς Βοτανικούς Κήπους στο Κιου.

Διασπούν τα πλαστικά

Τα ασπόνδυλα θα μπορούσαν να βοηθήσουν, επίσης, στη διάσπαση ορισμένων από τους δισεκατομμύρια τόνους πλαστικών αποβλήτων που παράγει ο άνθρωπος κάθε χρόνο. Το 2022, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι προνύμφες του Zophobas morio, ενός είδους σκαθαριού, ήταν ικανές να χωνέψουν το πολυστυρένιο και να ολοκληρώσουν με επιτυχία τον κύκλο ζωής τους.

Αρχιτέκτονες των κοραλλιογενών υφάλων

Περισσότεροι από μισό δισεκατομμύριο άνθρωποι εξαρτώνται από τους υφάλους σε όλο τον κόσμο για την τροφή, την προστασία και τον βιοπορισμό τους. Αποτελούν φυσικά εμπόδια στις καταιγίδες, τις πλημμύρες και τη διάβρωση, προστατεύοντας τους ανθρώπινους οικισμούς, ενώ παράλληλα παρέχουν στέγη σε χιλιάδες είδη ψαριών. Τα ασπόνδυλα είναι ζωτικής σημασίας οικοδόμοι των υφάλων, αλλά απειλούνται από την κλιματική αλλαγή.

Επηρεάζουν την τροφική αλυσίδα

Η εξάπλωση των χωροκατακτητικών ασπόνδυλων (σ.σ. που εισάγονται από τον άνθρωπο σε χώρους εκτός της φυσικής περιοχής κατανομής του) μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες για ολόκληρο το οικοσύστημα.

Τον Ιανουάριο του 2023, μια μελέτη διαπίστωσε ότι η άφιξη των χωροκατακτητικών μυρμηγκιών στην Κένυα προκάλεσε μια αλυσιδωτή αντίδραση που οδήγησε τα λιοντάρια να σκοτώνουν λιγότερες ζέβρες. Και αυτό γιατί τα δέντρα μειώθηκαν σε περιοχές όπου είχαν εξαπλωθεί τα μυρμήγκια, παρέχοντας λιγότερη κάλυψη στα λιοντάρια που στήνουν ενέδρες στις ζέβρες. «Αν και τα μυρμήγκια μπορεί να φαίνονται μικρά και ασήμαντα, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική», αναφέρει η βιολόγος Corrie Moreau, ειδική στα μυρμήγκια στο Πανεπιστήμιο Cornell. «Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι το μικρό αλλά πανίσχυρο μυρμήγκι μπορεί να επηρεάσει τη διατροφή των κορυφαίων θηρευτών», προσθέτει η ίδια.