Δημόσιοι διανοούμενοι

Στις 11 Δεκεμβρίου 1963 στην πρώτη σελίδα του Βήματος δημοσιεύεται η ομιλία του Γιώργου Σεφέρη που εκφωνήθηκε στην πανηγυρική τελετή της Σουηδικής Ακαδημίας για την απονομή του Νομπέλ Λογοτεχνίας στον έλληνα ποιητή. Το ρεπορτάζ της εφημερίδας μάς πληροφορεί ότι ο ποιητής εμφανίστηκε με φράκο χωρίς τα παράσημα ή τα διάσημα, γιατί, όπως είπε, αυτά είχαν απονεμηθεί στον διπλωμάτη Σεφεριάδη και όχι στον ποιητή Σεφέρη. Φυσικά ήταν μια μεγάλη στιγμή για την Ελλάδα αλλά ιδιαίτερα μια μεγάλη στιγμή για Το Βήμα. Σήμερα μπορούμε να πούμε άφοβα -γιατί, τεκμηριωμένα –ότι Το Βήμα ήταν το κατ’ εξοχήν μέσο έκφρασης μιας μεγάλης ομάδας διανοουμένων και συγγραφέων που έμειναν στην Ιστορία ως «γενιά του ’30». Δεν μπορούμε να δούμε αυτή τη γενιά χωρίς Το Βήμα και ιδιαίτερα χωρίς την έκδοση του Βήματος, τη μηνιαία επιθεώρηση «πνευματικού προσανατολισμού και γενικής παιδείας» Εποχές, που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 1963 και εκδιδόταν ανελλιπώς ως τον Απρίλιο του 1967. Μεταξύ των συμβούλων έκδοσης ήταν ο Γιώργος Σεφέρης, ο Γιώργος Θεοτοκάς και ο Κ. Θ. Δημαράς. Διευθυντής της έκδοσης ήταν ο Αγγελος Τερζάκης, τακτικός συνεργάτης του Βήματος, του οποίου η επιφυλλίδα δημοσιευόταν για χρόνια στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας.

Η γενιά του ’30 ήταν ιδιαίτερα παρούσα στις σελίδες του Βήματος μετά τον πόλεμο, όταν η εφημερίδα αναδείχθηκε χώρος ανάπτυξης πολιτικού πολιτισμού, σε μια κοινωνία όπου οι πολιτικοί θεσμοί, ιδιαίτερα τα κόμματα, ήταν –και εξακολουθούν να είναι -προβληματικά. Το Βήμα εξέφρασε και εκφράζει αυτόν τον πολιτισμό στην πιο ευρεία μορφή του. Αυτούς που ονομάζουμε thinkers είναι αδύνατον να τους σκεφθούμε στην Ελλάδα χωρίς Το Βήμα ή μακριά από Το Βήμα.

Η εφημερίδα έδωσε τις στήλες της και την πρώτη σελίδα της σε διανοουμένους, συγγραφείς και επιστήμονες για να γράψουν όχι μόνο για λογοτεχνία, τέχνη και επιστήμη αλλά και για να ασκήσουν κριτική στην πολιτική, στην εκπαίδευση, στους θεσμούς. Ιδιαίτερα στη δεκαετία του 1960 που αρχίζει στην Ελλάδα να σχηματοποιείται η μαζική κουλτούρα, Το Βήμα μαζί με τις Εποχές προώθησαν και καλλιέργησαν την ιδέα του διανοουμένου ως δημόσιου (public) και συνδεδεμένου (connected) με την κοινωνία (διά της εφημερίδας) παράγοντα. Χάρη στο Βήμα οι εκπρόσωποι της γενιάς του ’30 είναι οι πρώτοι public intellectuals.

Σ’ αυτούς αφιερώνει Το Βήμα σήμερα την ειδική έκδοση Πολιτισμός/Βιβλία.

Το αφιέρωμα θα συνεχιστεί τις επόμενες δύο Κυριακές. Θυμούνται και μιλούν η κόρη του Ηλία Βενέζη, Αννα και ο γιος του Αγγελου Τερζάκη, Δημήτρης.