Παρότι δεν το δήλωσε ευθέως, είναι ξεκάθαρο ότι ο Μπαράκ Ομπάμα αξιοποίησε το πρόσφατο ταξίδι του στην Αφρική όχι μόνο για να δει τους πολλούς συγγενείς του στην Κένυα αλλά και για να πείσει όλους τους Αφρικανούς, πολίτες και πολιτικούς, ότι η Ουάσιγκτον είναι σε θέση να τους προσφέρει πολύ περισσότερα από όσα τους προσφέρουν ήδη οι Κινέζοι.
Γνωρίζοντας ότι η χώρα του Δράκου είναι πλέον ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής, με τις εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στις δύο πλευρές να ξεπερνούν τα 220 δισεκατομμύρια δολάρια το 2014, ο αμερικανός πρόεδρος επιδίωξε να παρουσιάσει το δικό του όραμα για την ήπειρο των προγόνων του.
«Οι ΗΠΑ δεν είναι η μοναδική χώρα η οποία αντιλαμβάνεται την ανάπτυξη ως ευκαιρία» ανέφερε ο Ομπάμα από το βήμα της Αφρικανικής Ενωσης, προτρέποντας παράλληλα τους ηγέτες της ηπείρου να συνάψουν επιχειρηματικές σχέσεις με όλους όσοι προσφέρονται. Εσπευσε, ωστόσο, να επισημάνει ότι «οι οικονομικές σχέσεις δεν γίνεται να αφορούν μόνο την οικοδόμηση κτιρίων και την κατασκευή έργων υποδομής με ξένο εργατικό δυναμικό ή την εξόρυξη των φυσικών πόρων της Αφρικής. Οι ειλικρινείς οικονομικές σχέσεις πρέπει να αποτελούν μια καλή συμφωνία για την Αφρική, να δημιουργούν δουλειές και δυνατότητες για τους Αφρικανούς».
Την ώρα που οι Κινέζοι δείχνουν να έχουν ακόρεστη δίψα για τις πρώτες ύλες και ιδιαίτερα για το πετρέλαιο της Αφρικής, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να προάγουν όχι μόνον την οικονομική ανάπτυξη αλλά και τη δημοκρατία, ενισχύοντας παράλληλα το βιοτικό επίπεδο των λαών της ηπείρου, ήταν το κύριο μήνυμα του Μπαράκ Ομπάμα προς τους αφρικανούς ομολόγους του.
«Είναι ξεκάθαρο ότι οι ΗΠΑ αντιδρούν στα μεγάλα κέρδη που αποκομίζει η Κίνα σε ολόκληρη την Αφρική. Το σιωπηρό μήνυμα των ΗΠΑ είναι το εξής: «Οτιδήποτε μπορεί να κάνει η Κίνα, μπορούμε να το κάνουμε και εμείς, εξίσου καλά και με πιο διάφανο και βιώσιμο τρόπο»» εξήγησε στο «Βήμα» ο Ρίτσαρντ Τζόζεφ, καθηγητής Διεθνούς Ιστορίας και Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Northwestern των ΗΠΑ.
Ομως η πρόκληση για την Αμερική φαίνεται πως είναι μεγάλη, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι ο αμερικανός πρόεδρος παρουσίασε τις απόψεις του για την Αφρική στην εντυπωσιακή έδρα της Αφρικανικής Ενωσης η οποία ανεγέρθη με κινεζικά χρήματα, την ώρα μάλιστα που ολόκληρη η Αφρική είναι πλέον γεμάτη δρόμους, σιδηροδρομικές γραμμές και αεροδρόμια που είτε κατασκευάστηκαν είτε εκσυγχρονίστηκαν από τους Κινέζους. Εκτιμάται πως ως το 2025 το Πεκίνο πρόκειται να παράσχει στην Αφρική το ποσό του 1 τρισ. δολαρίων για τη χρηματοδότηση βασικών έργων υποδομής.
Ενδεικτικό αυτής της άτυπης αντιπαράθεσης ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Πεκίνο με στόχο την εύνοια των χωρών της Αφρικής είναι το ότι τα κινεζικά ΜΜΕ καταφέρθηκαν κατά της επίσκεψης Ομπάμα με ιδιαίτερη δριμύτητα. Κάνοντας λόγο για «πατερναλιστική παρέμβαση» και «επιβολή των αποκαλούμενων δημοκρατικών αξιών» στα αφρικανικά έθνη από την πλευρά των ΗΠΑ, το κρατικό κινεζικό πρακτορείο Xinhua έφτασε στο σημείο να ισχυριστεί ότι η στάση των ΗΠΑ αποτελεί εν μέρει την αιτία για «τις τοπικές και φυλετικές συρράξεις της Αφρικής».
Λαμβάνοντας, πάντως, υπόψη ότι κατά τη διάρκεια της ολιγοήμερης περιοδείας του στην Κένυα και στην Αιθιοπία ο Μπαράκ Ομπάμα μίλησε, όχι μόνο για την οικονομία, για νέες επενδύσεις και νέα πακέτα βοηθείας, αλλά και για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, των γυναικών και των μικρών κοριτσιών –καταδικάζοντας χωρίς περιστροφές την απάνθρωπη πρακτική του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων –και έδωσε ένα μάθημα δημοκρατίας στους καταχρηστικούς, σχεδόν «αυτοκρατορικούς» αφρικανούς προέδρους –δηλώνοντας ότι «η δημοκρατική πρόοδος της Αφρικής κινδυνεύει από ηγέτες που αρνούνται να αποχωρήσουν όταν λήγουν οι θητείες τους» –αποτελεί γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν ένα πιο ολοκληρωμένο πλάνο, αν όχι όραμα, για το μέλλον της Μαύρης Ηπείρου.
«Η Κίνα δίνει λιγότερη έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα και σε ζητήματα διαφθοράς και η δέσμευσή της για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας δεν εστιάζεται άμεσα στην Αφρική. Οσον αφορά αυτά τα ζητήματα, οι ΗΠΑ φέρουν πολύ μεγαλύτερο μέρος του βάρος» επιβεβαίωσε, μιλώντας στο «Βήμα», η Γιουν Σουν από το ινστιτούτο Brookings, ειδική στις σχέσεις της Κίνας με την Αφρική, υπενθυμίζοντας ταυτόχρονα ότι απειλή για την ανάπτυξη πολλών αφρικανικών χωρών αποτελεί και η ισλαμιστική τρομοκρατία.
Τζον Μούκουμ Μμπάκου, Ινστιτούτο Brookings
«Ο ανταγωνισμός ΗΠΑ και Κίνας είναι καλοδεχούμενος»
«Για τους Αφρικανούς ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα πρέπει να είναι καλοδεχούμενος καθώς ενισχύει τη διαπραγματευτική ικανότητά τους» δηλώνει στο «Βήμα» ο Τζον Μούκουμ Μμπάκου από το ινστιτούτο Brookings.
Σχολιάζοντας την ημιεπίσημη στάση του Πεκίνου προς τον αμερικανό πρόεδρο, ο καθηγητής Οικονομικών στο Weber State University δηλώνει πως «είναι ατυχές, αλλά όχι αναπάντεχο, το γεγονός ότι τα κινεζικά Μέσα «δυσφημούν» το ταξίδι του Μπαράκ Ομπάμα στην Αφρική. Φυσικά, οι Κινέζοι, οι οποίοι αύξησαν σημαντικά τις επενδύσεις τους και ενίσχυσαν την παρουσία τους στην ήπειρο κατά τα τελευταία χρόνια, ανησυχούν για τον αυξανόμενο ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και άλλες βιομηχανικές χώρες (όπως οι χώρες της ΕΕ). Οι κινεζικές επενδύσεις στην Αφρική εστίασαν πρωτίστως στην εξόρυξη φυσικών πόρων» είπε, επισημαίνοντας ότι είναι «αμφίβολο εάν τα έσοδα από τις επενδύσεις αυτές καταλήγουν στο πλήθος των φτωχών της ηπείρου ή παραμένουν στα χέρια διεφθαρμένων πολιτικών και γραφειοκρατικών ελίτ».
Και παρότι αναγνωρίζει ότι οι κινεζικές επενδύσεις αποτέλεσαν καθοριστικό παράγοντα όσον αφορά τη βελτίωση των υποδομών σε πολλές αφρικανικές χώρες, ο Τζον Μούκουμ Μμπάκου υπογραμμίζει ότι τα έργα αυτά αποτελούν απαραίτητη αλλά όχι επαρκή συνθήκη για μια βιώσιμη ανάπτυξη.
«Η επάρκεια απαιτεί ότι η κάθε αφρικανική χώρα θα προβεί σε θεσμικές ρυθμίσεις που ενισχύουν το κράτος δικαίου, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ειρηνική συνύπαρξη, τη δημοκρατία και την ακεραιότητα της διακυβέρνησης. Κατ’ επέκταση, οι συνεργασίες που πρέπει να αναζητούν οι Αφρικανοί δεν είναι αυτές οι οποίες απλά επιτρέπουν σε ξένους επενδυτές να εισέρχονται στην ήπειρο και να εκμεταλλεύονται τους φυσικούς πόρους της. Οι πιο παραγωγικές και αμοιβαία επωφελείς συνεργασίες είναι εκείνες που βοηθούν τις αφρικανικές χώρες να αναπτύξουν την ικανότητα της αποτελεσματικής διακυβέρνησης. Οι Αφρικανοί πρέπει να υποδέχονται και τις ΗΠΑ και την Κίνα και άλλους εν δυνάμει εταίρους και να αναζητούν αμοιβαία επωφελείς συνεργασίες οι οποίες θα ενισχύσουν την ικανότητα των αφρικανικών λαών να καθορίζουν οι ίδιοι την ανάπτυξη και την εξέλιξή τους».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
