«Υπερέκθεση»

Πρόκειται για μια παθογένεια γνωστή στην επιστήμη της Επικοινωνίας όπου κάποιος που υπερπροβάλλεται, ματαιώνει, εξ αυτού του λόγου, την αποδοχή που διεκδικεί από τους τρίτους.

Από ψυχοδυναμική άποψη πέντε φαίνεται να είναι οι λόγοι που η υπερέκθεση πρέπει να αποφεύγεται.

* Ο πρώτος αφορά το ότι η αδιάκοπη προβολή ενός προσώπου προκαλεί αφόρητη συχνότητα παρουσίας. Το ίδιο και το ίδιο κάθε μέρα «ρουτινοποιεί» την εικόνα του και παράγει αποστροφή.

* Ο δεύτερος λόγος –πιο λεπταίσθητος –είναι ότι η συχνότητα ακυρώνει την περιέργεια. Εκείνο δηλαδή το ενδιαφέρον που προκαλείται για κάτι ή για κάποιον που από πριν δεν ξέρουμε τι νέο μπορεί να πει.

* Ο τρίτος, συναφής προς τον δεύτερο, είναι ότι η υπερέκθεση εκτοπίζει το προτέρημα του ελλειπτικού λόγου. Και μια αίσθηση στέρησης δημιουργείται στο κοινό. Δηλαδή του υπεξαιρείται η δυνατότητα ή η ανάγκη του να συμπληρώσει εκείνο ό,τι λείπει. Και να αισθανθεί έτσι και διανοητικά υπερήφανο γιατί βρήκε ακριβώς αυτό που δεν ειπώθηκε.

* Ο τέταρτος λόγος είναι ότι η υπερέκθεση, η υπερπροβολή κάποιου προσλαμβάνεται ως πράξη επιθετική ή έστω ως αδιάκριτη. Ως απόπειρα επιβολής. Και μοιάζει ως να αφαιρείται από ένα ακροατήριο το δικαίωμά του να έχει άλλη αντίθετη άποψη. Ενοχλείται από την επικοινωνιακή περικύκλωση που του γίνεται.

* Και ο πέμπτος λόγος, αντίστροφα τώρα, είναι ότι η απουσία υπερέκθεσης παράγει αναγνώριση, θετική αντικίνηση. Οταν δηλαδή το πρόσωπο δεν ενδίδει στην αδυναμία να προβάλλεται, γίνεται παρόν αναζητούμενο. Διά της απουσίας του.

Ολα τα παραπάνω, που φαινομενικά δείχνουν να μοιάζουν μεταξύ τους, μην υποθέσετε ότι αφορούν ένα ή δύο ή τρία ή τέσσερα συγκεκριμένα πρόσωπα. Ή ότι αντλούνται από την πολιτική ζωή μιας χώρας (Α) και όχι μιας άλλης (Β). Κάτι τέτοιο θα ήταν καταγραφικό λάθος. Αλλά θα ήταν και άδικο. Γιατί θα στερούσε κάποιους από την ωφέλιμη υποψία μήπως και αυτοί τελούν υπό καθεστώς υπερέκθεσης.

Η υπερέκθεση, ως επικοινωνιακή παθογένεια, αποδεικνύεται βέβαια ως σοβαρότερο έλλειμμα, αν οι άλλοι με τους οποίους συνομιλούμε ή δεν πάσχουν καθόλου από αυτήν ή τόσο λίγο μόνο ώστε να μας παραπλανούν ότι είναι σαν κι εμάς. Ενώ αυτό στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει.

Ο κ. Γιάννης Μεταξάς, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι τακτικό μέλος της Académie Européenne Interdisciplinaire des Sciences.