Την επόμενη φορά που θα στριμώξετε μια κατσαρίδα στη γωνία, σκεφτείτε το πριν σκοτώσετε μια μοναδική, ανεπανάληπτη προσωπικότητα. Αν και είναι εύκολο να φανταστεί κανείς ότι τα έντομα συμπεριφέρονται σαν προγραμματισμένα ρομποτάκια, τα οποία αντιδρούν πάντα με τον ίδιο τρόπο σε ένα συγκεκριμένο ερέθισμα, τα τελευταία πειράματα δίνουν μια πιο περίπλοκη εικόνα.

Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Βέλγιο δείχνει ότι κάθε κατσαρίδα, όπως και κάθε άνθρωπος, χαρακτηρίζεται από ιδιότητες σαν την επιθετικότητα, το θάρρος ή η συστολή, ιδιότητες που ξεχωρίζουν την κατσαρίδα από άλλα άτομα του είδους της.

Διαβάστε επίσης:

«Πολλές έρευνες έχουν δείξει στο παρελθόν ότι διάφορα ασπόνδυλα έχουν προσωπικότητες» σχολιάζει στο δικτυακό τόπο του Science ο Άισαακ Πλάνας-Σίτγια του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών. «Μέχρι σήμερα όμως κανείς δεν είχε εξετάσει την αμερικανική κατσαρίδα» επισημαίνει, αναφερόμενος στη γνωστή, μεγάλη κατσαρίδα που μαγαρίζει και τα ελληνικά σπίτια, του είδους Periplaneta americana.

Το πείραμα

Όπως αναφέρει η ομάδα του Πλάνας-Σίτγια στην επιθεώρηση «Proceedings of the Royal Society B», το πείραμα πραγματοποιήθηκε με 304 κατσαρίδες, στων οποίων τη ράχη είχε τοποθετηθεί τσιπ RFID (ταυτοποίηση μέσω ραδιοσυχνοτήτων) για την παρακολούθηση των κινήσεών τους.

Δεδομένου ότι η ηλικία και το φύλο παίζει ρόλο στη συμπεριφορά των κατσαρίδων, οι ερευνητές φρόντισαν να είναι όλα τα πειραματόζωα αρσενικά ηλικίας τεσσάρων μηνών, προκειμένου να είναι πιο εύκολη η σύγκριση. Χωρισμένα σε ομάδες των 16 ατόμων, οι κατσαρίδες τοποθετήθηκαν σε έναν πλαστικό, καλά φωτισμένο δίσκο, από τον οποίο δεν μπορούσαν να αποδράσουν. Ένα κόκκινο φίλτρο που κρεμόταν πάνω από τον δίσκο δημιουργούσε μια σκοτεινή σκιά, την οποία τα έντομα θεωρούσαν καταφύγιο.

Οι αντιδράσεις

Η ανάλυση των αντιδράσεων των κατσαρίδων αποκάλυψε ότι ορισμένες ήταν «ντροπαλές» και έσπευδαν να κρυφτούν, ενώ οι άλλες παρέμεναν με θάρρος κάτω από το φως. Επιπλέον, οι ντροπαλές κατσαρίδες παρέμειναν ντροπαλές σε όλες τις δοκιμές, όπως συνέβη αντίστοιχα και με τις θαρραλέες κατσαρίδες.

Η εικόνα όμως περιπλέκεται, αφού η αμερικανική κατσαρίδα ζει σε κοινότητες και πρέπει να προσαρμόζει τη συμπεριφορά της στην ομάδα. Παρόλο που κάθε κατσαρίδα συμπεριφερόταν με χαρακτηριστικό τρόπο όταν αντιλαμβανόταν ότι βρισκόταν σε νέο περιβάλλον, στο τέλος κάθε δοκιμής όλες οι κατσαρίδες είχαν συγκεντρωθεί κάτω από το ίδιο καταφύγιο.

«Υπάρχει μια συλλογική δυναμική -μια κοινωνική επίδραση- που μετριάζει τις διαφορές ανάμεσα στις προσωπικότητες των ατόμων» λέει ο Πλάνας-Σίτγια. Αυτό υποδεικνύει ότι, όπως συμβαίνει και στις ανθρώπινες κοινωνίες, το σύνολο της κοινότητας είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των προσωπικοτήτων από τις οποίες αποτελείται η κοινότητα.

Σε κάθε περίπτωση, η προσωπικότητα και η κοινωνικότητα κάθε κατσαρίδας επηρεάζουν τη συμπεριφορά της σε νέα περιβάλλοντα, και επομένως παίζουν ρόλο στην πιθανότητα επιβίωσης. Για την κατσαρίδα που κινδυνεύει να στριμωχτεί στη γωνία, η προσωπικότητα ίσως είναι θέμα ζωής και θανάτου.