Σαράντα χρόνια συμπληρώθηκαν το Σάββατο 9 Αυγούστου από την ημέρα που παραιτήθηκε μέσα σε παναμερικανική χλεύη, αλλά και δέος, ο 37ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Ρίτσαρντ Νίξον. Είναι ίσως η πιο εντυπωσιακή απόδειξη ότι ούτε και ο ύψιστος κρατικός λειτουργός είναι υπεράνω του νόμου στις ΗΠΑ. «Φίλοι και φίλες Αμερικανοί» ανήγγειλε εκείνο το απόγευμα ο αντιπρόεδρος Τζέραλντ Φορντ που τον διαδέχθηκε, «ο μακρός εθνικός εφιάλτης μας τελείωσε. Το σύνταγμά μας ζει».
Το «δήθεν σκάνδαλο»


Ο Νίξον επιχείρησε να παρακάμψει το σύνταγμα, να αγνοήσει την εντολή του Ανώτατου Δικαστηρίου να παραδώσει στη Γερουσία τις μαγνητοταινίες όπου είχε καταγράψει συνομιλίες με συνεργάτες και συμβούλους του και είχε λάβει μυστικά αποφάσεις που ξεπερνούσαν τα όρια του νόμου. Είχε «περιγράψει το σύνταγμα» και προσπάθησε να το συγκαλύψει. Ο ίδιος ο Νίξον στην αυτοβιογραφία του χρόνια αργότερα –όπως και μια σειρά συγγραφείς, όχι μόνο συντηρητικοί –προσπαθεί να εξιλεωθεί και να δικαιολογηθεί, επιχειρεί να αποδώσει στο «δήθεν σκάνδαλο του Γουότεργκεϊτ» την «καταδίωξή» του από τη Γερουσία και τον «εξαναγκασμό» του σε παραίτηση –η οποία στην πραγματικότητα ήταν η μόνη διέξοδος για να αποφύγει την παραπομπή του στη Δικαιοσύνη και τη βέβαιη καταδίκη του.
Είναι αποκαλυπτικές αυτές οι μαγνητοταινίες και για την ηθική ποιότητα του ανθρώπου. Τον Ιούλιο του 1973 καθώς συνομιλεί με τον Χένρι Κίσινγκερ στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου ακούγεται να ωρύεται σαν μανιακός σε δύο συνεργάτες του: Να πάνε να βρουν «αυτούς τους γαμ…φακέλους» για τους βομβαρδισμούς στο Βιετνάμ, «ας τους κλέψουν εν ανάγκη. Ας σπάσουν, ας βάλουν δυναμίτη στο γαμ…χρηματοκιβώτιο». Ο Νίξον πίστευε ότι στα γραφεία του Brookings Institution βρίσκονταν έγγραφα τα οποία αποκάλυπταν τα ψέματα που σέρβιρε στους Αμερικανούς για τον πόλεμο στο Βιετνάμ αλλά και για κάποιες περίεργες ιδέες «αναδιάρθρωσης του κράτους» που είχε στα σχέδιά του και ήθελε πάση θυσία «να πάρει τα χαρτιά».
Αμφιλεγόμενη προσωπικότητα


Περίεργο πρόσωπο ο Ρίτσαρντ Νίξον και οι μελετητές της αμερικανικής πολιτικής ιστορίας δυσκολεύονται να τον κατατάξουν. Ως πρόεδρος πραγματοποίησε τόσα όσα ίσως κανένας άλλος πρόεδρος των ΗΠΑ. Είχε πολιτική όσφρηση αλλά ως χαρακτήρας ήταν άθλιος, μοχθηρός και εκδικητικός, σε σημείο που ακόμη και υμνητές του προτιμούν να τον ονομάζουν «μυστηριώδη» είτε «αμφιλεγόμενο». Δεν είχε ποτέ τον Τύπο με το μέρος του, δεν επηρέαζε ούτε καν τους Ρεπουμπλικανούς στο Κογκρέσο. Αντιπρόεδρος επί προέδρου Αϊζενχάουερ (1953-1961) είναι ο κήρυκας της αντικομμουνιστικής στρατηγικής της Δύσης. Κερδίζει τις προεδρικές εκλογές του 1968 και στην τετραετία του «εκπληρώνει μέγα μέρος των προεκλογικών υποσχέσεών» του, πράγμα που του αναγνωρίζουν και οι πολιτικοί αντίπαλοί του. Επιστρέφουν οι περισσότεροι Αμερικανοί από το Βιετνάμ, έχει συνάψει με την τότε Σοβιετική Ενωση την πιο σημαντική, ως εκείνη την εποχή, συνθήκη για τον έλεγχο των πυραυλικών όπλων και έχει προωθήσει στην πράξη τις ιδέες των Δημοκρατικών προέδρων Κένεντι και Τζόνσον εναντίον των φυλετικών διακρίσεων.
Η δεύτερη θητεία του Νίξον στον Λευκό Οίκο είναι πιο αποδοτική. Κερδίζει τις εκλογές τον Νοέμβριο του 1972 με καταπληκτική πλειοψηφία –μόνο μία από τις 50 Πολιτείες, η Μασαχουσέτη της οικογένειας Κένεντι, έμεινε Δημοκρατική –και λίγους μήνες αργότερα προκαλεί την παγκόσμια κατάπληξη –αλλά και σαρκαστικά σχόλια –με την επίσκεψή του στην Κίνα που εκείνη την εποχή βρισκόταν στη δίνη της Πολιτιστικής Επανάστασης. Ηταν μια στρατηγική κίνηση που θα ανέτρεπε τις παγκόσμιες ισορροπίες. Στο ενεργητικό της δεύτερης θητείας του καταγράφεται και η άμεση ανάμειξη των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, πρώτα με την πίεση στην Αίγυπτο «να απαλλαγεί» από τη σοβιετική στρατιωτική παρουσία και αργότερα με τη μεταφορά όπλων –με αερογέφυρα που διέσχιζε και τους ελληνικούς ουρανούς και προκάλεσε διάσταση της χούντας του Παπαδόπουλου με το Πεντάγωνο –στο Ισραήλ το οποίο δεχόταν επίθεση από την Αίγυπτο.
Τα θετικά έργα του


Αξιόλογα είναι και τα αποτελέσματα της εσωτερικής πολιτικής του Νίξον. Είναι ενδιαφέρον ότι σε δημοσκόπηση του 2004 προηγείται του Τζόνσον και του Κάρτερ σε συμπάθειες για τα κοινωνικά και άλλα μέτρα που έλαβε (κατά 8 μονάδες από τον πρώτο και κατά 14 από τον δεύτερο). Ενδεικτικά σημειώνεται πως όταν εκλέχθηκε πρόεδρος το 1968 μόνο το 10% των σχολείων στις νότιες Πολιτείες επέτρεπαν μεικτές τάξεις λευκών και μαύρων μαθητών. Το 1974, όταν παραιτήθηκε, το ποσοστό είχε ξεπεράσει το 70%. Δύο αποφάσεις του είχαν μεγάλη παλλαϊκή υποστήριξη: η κατάργηση της υποχρεωτικής στράτευσης και το δικαίωμα ψήφου από ηλικία 18 ετών. Ο Νίξον ήταν ο πρώτος πρόεδρος που διαμόρφωσε τη βασική, την πρώτη νομοθεσία για το περιβάλλον.

Ποιος ήταν;
«Eμβλημα πολιτικής αθλιότητας»
Απορεί ο Τζέφρι Φρανκ, στο βιβλίο του «Ike and Dick. A Strange Political Marriage», «πώς ένας πρόεδρος με τόσο σημαντικό έργο (…) έπεσε τόσο χαμηλά» ώστε «να αποπεμφθεί» από τον Λευκό Οίκο, να γίνει «το έμβλημα της χειρίστης πολιτικής αθλιότητας». Δεν είναι ο μόνος που απορεί. Και φυσικά κανέναν δεν ικανοποιεί το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο ψυχολόγος-ερευνητής Γκρέι Μακ Χόλντον, ότι «ο Νίξον δεν ήταν παρά ένας σχιζοφρενής με πολιτική επικάλυψη».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ