Το ότι η Κύπρος αποτελεί φορολογικό παράδεισο, κυρίως για Ρώσους, λόγω χαμηλής φορολογίας των επιχειρήσεων που έχουν έδρα – ή θυρίδα – στην επικράτειά της ήταν γνωστό. Ομως οι αποκαλύψεις από το Διεθνές Κονσόρτσιουμ Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (ICIJ), αυτή την εβδομάδα, όχι μόνο το επιβεβαιώνουν αλλά και προσθέτουν νέα στοιχεία, όπως ότι το νησί έχει γίνει έδρα των μεγαλύτερων εταιρειών που διακινούν πορνό στο Διαδίκτυο, καθώς και εκείνων που κατασκευάζουν λογισμικά ηλεκτρονικής παρακολούθησης.
«Αδιαφανές οικονομικό κέντρο, καταφύγιο για το ρωσικό χρήμα και γκρίζα ζώνη της κυβερνο-οικονομίας»: έτσι χαρακτηρίζει την Κύπρο το ICIJ μετά την ανάλυση 3,6 εκατ. εμπιστευτικών εγγράφων που διέρρευσαν από έξι κυπριακές εταιρείες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (ConnectedSky, Cypcodirect Corporate Services, DJC Accountants, Kallias & Associates, MeritKapital και MeritServus). Από την ανάλυση αυτή προκύπτει ότι η Κύπρος «αφέθηκε να κατακλυστεί από την υπεράκτια βιομηχανία της, το οποίο την κατέστησε αδύναμο κρίκο της ΕΕ στον αγώνα κατά των αμφιλεγόμενων χρηματοοικονομικών ροών».
Οι ρώσοι ολιγάρχες
Η έρευνα, με τίτλο «Κύπρος Εμπιστευτικό», αναδεικνύει τους λόγους που έκαναν το νησί ελκυστικό για ρώσους ολιγάρχες – φορολογικά πλεονεκτήματα, χρυσές βίζες και δικαστική ανεκτικότητα – αλλά και τις συνέπειες που έφερε το μοντέλο αυτό στην Κύπρο. Ανάμεσα στους πελάτες των έξι κυπριακών γραφείων, το ICIJ εντόπισε 96 Ρώσους που υπόκεινται σε κυρώσεις της Δύσης από το 2014 και μετά, και οι οποίοι συνδέονται με τουλάχιστον 800 εταιρείες ή καταπιστεύματα.
Αποκαλύπτεται επίσης ο κεντρικός ρόλος που έπαιξε η κυπριακή MeritServus στη διαχείριση των υπεράκτιων εταιρειών του Ρομάν Αμπράμοβιτς, πρώην ιδιοκτήτη της ποδοσφαιρικής ομάδας Τσέλσι, που ανήκει στο περιβάλλον του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και είναι κάτοχος 14 καταπιστευμάτων στην Κύπρο. Αποκαλύπτεται ακόμη ότι το κυπριακό παράρτημα του ελεγκτικού κολοσσού PwC βοήθησε τον ρώσο ολιγάρχη Αλεξέι Μορντάκοφ, κύριο μέτοχο της μεγαλύτερης σιδηρουργικής βιομηχανίας της Ρωσίας, Severstal, να μεταφέρει 1,4 δισ. δολάρια στη σύζυγό του την επομένη της επιβολής των δυτικών κυρώσων εις βάρος του, καθώς και τους ρώσους εκατομμυριούχους Αλεξάντερ Αμπράμοφ και Αλεξάντρ Φρόλοφ να μεταφέρουν 100 εκατ. δολάρια σε εταιρείες-βιτρίνα λίγο προτού παγώσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία λόγω των κυρώσεων.
Το οικονομικό μοντέλο
«Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν τα προβλήματα του οικονομικού μοντέλου της Κύπρου, που βασίστηκε στον υπερτροφικό χρηματο-οικονομικό τομέα και στην εξάρτηση από τους Ρώσους» υποστηρίζει το ICIJ με το οποίο συνεργάζονται μεγάλα διεθνή μέσα ενημέρωσης όπως οι εφημερίδες «Monde» και «Guardian».
Ολα ξεκίνησαν το 1998, όταν η Ρωσία θέσπισε φόρο μόλις 5% στα μερίσματα που πληρώνουν οι ρωσικές εταιρείες σε μετόχους τους με έδρα την Κύπρο. Για να επωφεληθούν από αυτό, πολλοί ρώσοι εκατομμυριούχοι αποφάσισαν να εγκαταστήσουν στην Κύπρο εταιρείες-βιτρίνα. Στην πορεία, η Λευκωσία αναγκάστηκε να ευθυγραμμιστεί με την ΕΕ όσον αφορά τη φορολόγηση των μερισμάτων αλλά για να συνεχίσει να προσελκύει Ρώσους, από το 2013 τους έδινε κυπριακό (άρα και ευρωπαϊκό) διαβατήριο με αντάλλαγμα επενδύσεις στο νησί. Οταν και αυτό σταμάτησε το 2020, κατόπιν πίεσης από την ΕΕ, οι χρυσές βίζες διαδέχτηκαν τα διαβατήρια: η Κύπρος άρχισε να προσφέρει άδειες παραμονής με αντάλλαγμα επενδύσεις τουλάχιστον 300.000 ευρώ στο νησί.
Στην γκρίζα ζώνη της οικονομίας
Τα τελευταία χρόνια η Κύπρος άφησε να αναπτυχθούν στην επικράτειά της νέοι τομείς δραστηριότητας, που λειτουργούν συνήθως στην γκρίζα ζώνη της ψηφιακής οικονομίας, όπως οι κυβερνοπαρακολουθήσεις, τα ψηφιακά παιχνίδια και η πορνογραφία. Παράλληλα, εφαρμόζει ατιμωρησία από τις δικαστικές αρχές: ενώ τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ πραγματοποίησαν 865 έρευνες σε ύποπτες οικονομικές δραστηριότητες το 2022, η Κύπρος δεν πραγματοποίησε καμία.
Την τελευταία δεκαετία, η Κύπρος αναδείχτηκε σε – άγνωστο στους πολλούς – κέντρο της παγκόσμιας βιομηχανίας πορνό. Αντίθετα προς άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ και η Τσεχία, στις οποίες επικεντρώνονται τα στούντιο παραγωγής περιεχομένου για ενήλικες, η Κύπρος αποτελεί την έδρα εταιρειών όπως η Aylo, που έχει μεταξύ άλλων τις ιστοσελίδες Pornhub και YouPorn, και η Wisebits, που έχει τα Stripchat και xHamster. Οπως δείχνουν τα έγγραφα του «Κύπρος Εμπιστευτικό», στο νησί έχουν την έδρα τους, εκτός από δεκάδες εταιρείες πορνό, δεκάδες άλλες εταιρείες μάρκετινγκ ή διαφήμισης που ειδικεύονται στις υπηρεσίες προς ιστοσελίδες με περιεχόμενο για ενήλικες.
Η χαμηλή φορολογία
Ο λόγος όλης αυτής της συγκέντρωσης είναι ένας: η χαμηλή φορολογία που μπορεί να πέσει ακόμη και στο 2,5% υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Η Κύπρος γίνεται ακόμη πιο ελκυστική για τη βιομηχανία πορνό επειδή παρέχει στους ομίλους του τομέα τη δυνατότητα να μεταφέρουν χρήματα ανάμεσα στις διάφορες εταιρείες τους προκειμένου να πληρώνουν ακόμη λιγότερους φόρους. Η μητρική εταιρεία, δηλαδή, χρεώνει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στις θυγατρικές της για τα οποία η Κύπρος ασκεί ελάχιστους ελέγχους – στη φορολογική ορολογία η πρακτική αυτή ονομάζεται «IP box» και αποτελεί εργαλείο μεταφοράς κερδών για λόγους φοροαποφυγής.
