Οχι βέβαια πως είμαστε σε θέση να λυπηθούμε άλλους, αλλά ρίχνεις μια ματιά στους Βρετανούς και τους λυπάσαι. Τους λυπάσαι για το πώς μπέρδεψαν τον εγωισμό – τον καλό εγωισμό που είναι ταυτόσημος της αυτοεκτίμησης – με το τραγούδι του πιο επικίνδυνου λαϊκισμού. Πίστεψαν πως σε έναν τόσο πολύπλοκο κόσμο εκείνοι θα τρέξουν ανέμελοι στο λιβάδι με τις παπαρούνες, σπάζοντας τις αλυσίδες της εξάρτησης από την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας για ακόμη μία φορά – αλλά τώρα με τόσο λάθος τρόπο – τη Μάγχη για να τους ξεχωρίσει από την πλέμπα, τις δευτεράντζες. Τελικά δεν μπορούν μόνοι τους και όσοι τους έπεισαν για αυτό έχουν κρυφτεί στις τρύπες τους.
Αυτό όμως δεν είναι λόγος για να θριαμβολογούν χαιρέκακα οι άνευ όρων υποστηρικτές της Ενωμένης Ευρώπης. Τίποτα δεν είναι άνευ όρων. Σε κανέναν δεν δίνεις λευκή επιταγή για τη ζωή σου. Γιατί και η Ενωση δεν τα πάει και πολύ καλά. Δεν δείχνει και πολύ ικανή ή πρόθυμη να μοιράσει ακόμη και δυο γαϊδουριών άχυρα.
Με κρυφές ατζέντες, προσωπικές συμφωνίες, κοντόφθαλμες ιδιοτέλειες και πανηγυρική έλλειψη οποιουδήποτε πολιτικού οράματος, δείχνει πως την ενδιαφέρει μόνο να βγάλει άλλη μια μέρα, για μεθαύριο βλέπουμε.
Απίστευτα λίγη δίχως τις πλάτες των ΗΠΑ στα σοβαρά ζητήματα, η γηραιά μας ήπειρος έχει άρνηση να παραδεχθεί πως διανύει χρόνια παρακμής. Και όσο το αρνείται δεν μας δίνει τη δυνατότητα ούτε να πενθήσουμε για να πάμε παρακάτω, όποιο και αν είναι αυτό το παρακάτω. Παρακμή είναι πως δεν παράγει σκέψη πια, πρωτογενή σκέψη που δίχως αυτήν μην περιμένουμε παραγωγή πολιτικής. Δεν παράγει σκέψη για τη δημοκρατία της, για την παιδεία της, για τη δικαιοσύνη της, την ελευθερία της. Σαν να έχουν μπλοκάρει όλα τα μυαλά στο να σκέφτονται ιδέες για επιδοτήσεις.
Φυσικά σε έναν κόσμο που έχει γίνει τόσο επικίνδυνα ανταγωνιστικός και διχασμένος, με τον πόλεμο να φυσάει ξανά από παντού, δεν μπορείς να αγνοήσεις τους οικονομικούς δείκτες που σε πολλές περιπτώσεις είναι άρρηκτα δεμένοι με την ελευθερία σου. Ομως είναι εντυπωσιακό πώς αυτή η ήπειρος που ξεστόμισε τόσο ωραία λόγια στην τέχνη, στη φιλοσοφία, στον στοχασμό της, έχει στενέψει τόσο πολύ. Δεν παράγει ούτε παρηγοριές πια. Εκείνες τις παρηγοριές που απάλυναν τη γνώση της θνητότητας, εκείνες τις παρηγοριές πως είμαστε φτιαγμένοι από το υλικό που είναι φτιαγμένα τα αστέρια. Κάποτε η Ευρώπη δίδαξε τον κόσμο πως η πολιτική είναι η εμπέδωση της φιλοσοφίας, όχι το αντίθετο. Προηγείται η όμορφη σκέψη και η πολιτική ακολουθεί για να ζυγίσει το πόσο εφαρμόσιμη είναι.
Η Ενωμένη Ευρώπη είναι μάλλον μονόδρομος, δεν τη χαρίζουμε ακόμη και όταν κάνει τα πάντα να αυτοακυρωθεί.
Ομως τελικά δεν ξέρω αν λυπάμαι τους Βρετανούς περισσότερο από εμάς. Γιατί δεν ξέρω ποιος συμβιβασμός είναι χειρότερος. Ποια πραγματικότητα είναι πιο επώδυνη.
