Τουρισμός: Το σκοτεινό πρόσωπο της «βαριάς βιομηχανίας»

ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: Άγγελος Σκορδάς
ΓΡΑΦΟΥΝ: Ηλιάνα Δανέζη, Πέτρος Κωνσταντινίδης, Γιώργος Μουρμούρης, Παναγιώτης Σωτήρης, Γιώργος Φωκιανός

Σερβιτόροι στη Ρόδο σερβίρουν… κολυμπώντας. Συνάδελφός τους πέφτει θύμα ξυλοδαρμού στο πλαίσιο «ανταγωνισμού» ανάμεσα σε γειτονικά εστιατόρια. Ανασφάλιστος εργαζόμενος σε κουζίνα ξενοδοχείου στο Ηράκλειο παθαίνει εγκαύματα από καυτό λάδι, η διεύθυνση δεν τον μεταφέρει στο νοσοκομείο, αλλά στον χώρο φύλαξης κρεάτων «για να ανακουφιστεί» και μετά σε ιδιώτη γιατρό. Η επανεκκίνηση της οικονομίας συνοδεύεται, ιδίως στον τουρισμό και την εστίαση, από έξαρση εργοδοτικής αυθαιρεσίας.

Το σκοτεινό πρόσωπο της «βαριάς βιομηχανίας»

Παρότι για τους ξενοδοχοϋπαλλήλους και τους εργαζομένους στην εστίαση υπάρχουν πλέον συλλογικές συμβάσεις, δεν τηρούνται από όλους. Οπως σημειώνει ο Στέλιος Βοριάς, πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου, «μεγάλη μερίδα εργοδοτών παραβιάζει βασικούς κανόνες, σε θέματα μισθολογικά αλλά και συνθηκών εργασίας, υγιεινής και ασφάλειας. Ο χώρος του τουρισμού είναι πρωταθλητής στα εργατικά ατυχήματα. Βλέπουμε κουζίνες ξενοδοχείων σε υπόγεια με θερμοκρασίες που φτάνουν τους 50 βαθμούς».

«Τους δηλώνουν τετράωρα ενώ δουλεύουν 10ωρα, τα μεροκάματα είναι μικρά σε σχέση με αυτά που πρέπει να λαμβάνουν, δεν τηρείται η σύμβαση που πρόσφατα υπογράψαμε. Αλλωστε, η σύμβαση δεν έχει κηρυχθεί υποχρεωτική, γιατί το σωματείο με το οποίο την υπογράψαμε δεν αντιπροσωπεύει το 80% των επιχειρήσεων, όπως προβλέπει η νομοθεσία. Εχει δημιουργηθεί δεύτερη εργοδοτική ένωση που εκπροσωπεί κυρίως τα «μπιτσόμπαρα» και δεν προσήλθε γιατί δεν θέλει να υπάρχει σύμβαση» λέει, αναφερόμενος στους νέους εργαζομένους στην εστίαση, ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ρόδου Παναγιώτης Εγγλέζος.

Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, οι θάνατοι στην εργασία ήταν 46 το 2018, 51 το 2019, 41 το 2020. Για το 2021 το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) αναφέρει 31 θανάτους. Ομως, έρευνα της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΟΣΕΤΕΕ) ανεβάζει σε 104 τους θανάτους το 2022 (και 140 σοβαρούς τραυματισμούς), ενώ μετρά ήδη 85 (και 147 σοβαρούς τραυματισμούς) στο πρώτο εξάμηνο του 2023. Για τον Ανδρέα Στοϊμενίδη, πρόεδρο της ΟΣΕΤΕΕ, γραμματέα Υγείας και Ασφάλειας της ΓΣΕΕ και πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια την Υγεία στην Εργασία, «όταν άνοιξε η αγορά μετά την πανδημία, περιμέναμε βελτίωση στα θέματα υγιεινής και ασφάλειας, αλλά «λάβαμε» άγριους ρυθμούς και μεγάλη εντατικοποίηση».

Η απορρύθμιση της εργασίας

Οπως επισημαίνει ο δικηγόρος Παλαιολόγος Παλαιολόγος, την αυθαιρεσία ευνοεί «ένα δαιδαλώδες σύστημα ρυθμίσεων για το καθεστώς των υπερωριών και της διάρκειας της εργασίας. Από το 2010 υπάρχουν 48 νομοθετήματα που σχετικοποιούν τον χρόνο εργασίας». Η ανασφάλιστη εργασία επιτείνεται καθώς πολλοί εργαζόμενοι δουλεύουν σε περισσότερες από μία δουλειές. «Με τη μία καλύπτουν την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και στην άλλη δουλεύουν με καθεστώς «μαύρης» εργασίας» αναφέρει χαρακτηριστικά και συμπληρώνει: «Επιπλέον, έχουμε ηθική και ψυχολογική παρενόχληση (mobbing): Ο εργοδότης κάνει κατάχρηση του διευθυντικού δικαιώματος παραβιάζοντας το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, με τη μορφή του διαρκούς υποβιβασμού, της εξύβρισης ή ακόμη και της σεξουαλικής παρενόχλησης». Τα αναχώματα στην εργοδοτική αυθαιρεσία υποχωρούν. Ομως, «δεν έχουμε επαναφέρει τις συλλογικές συμβάσεις ώστε να υπάρχει ισορροπία μεταξύ της εργοδοτικής και της εργατικής πλευράς. Στην Ευρώπη το 85% των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις. Στην Ελλάδα το 23,8%», επισημαίνει ο Ανδρέας Στοϊμενίδης.

Οπου οι συλλογικές συμβάσεις κηρύσσονται υποχρεωτικές, όπως στους ξενοδοχοϋπαλλήλους,  τα πράγματα βελτιώνονται,  υπογραμμίζει ο Παναγιώτης Εγγλέζος. «Με τις υποχρεωτικές συμβάσεις δεν υπάρχει η δικαιολογία «δεν είμαι μέλος του συνδέσμου ξενοδόχων»» συμπληρώνει ο Στέλιος Βοριάς.

Παράπονα για τους ελεγκτικούς μηχανισμούς

Οι συνδικαλιστές καταγγέλλουν υποστελέχωση των ελεγκτικών μηχανισμών. «Η Επιθεώρηση Εργασίας στην περιοχή ελέγχει μόνο εάν ο εργαζόμενος είναι δηλωμένος στην ΕΡΓΑΝΗ και παίρνει ένσημά. Αρμόδιοι για την υγιεινή και ασφάλεια είναι οι τεχνικοί επιθεωρητές. Ομως, υπαγόμαστε στο πρώην Κέντρο Πρόληψης Επαγγελματικού Κινδύνου (ΚΕΠΕΚ) Πειραιά που έχει υπό την ευθύνη του τον Πειραιά, τα νησιά του Αργοσαρωνικού και το Νότιο Αιγαίο, με προσωπικό για ελέγχους… τέσσερα άτομα. Ακόμα και όταν έρχονται στη Ρόδο, δεν ζητούν να υποδείξουμε πού χρειάζονται έλεγχοι. Δέκα χρόνια ζητάμε τεχνικούς επιθεωρητές μόνιμα στο νησί» περιγράφει ο Παναγιώτης Εγγλέζος.

Αυτό, συνεχίζει ο ίδιος, δημιουργεί προβλήματα στη διερεύνηση εργατικών ατυχημάτων: «Στη Ρόδο τα τελευταία 10 χρόνια είχαμε 14 θανάτους. Για κάποια πέρασε ένας χρόνος για να ολοκληρωθεί η διερεύνηση. Σε εργατικό ατύχημα, όπου σκοτώθηκε συνάδελφος, η αυτοψία έγινε έξι μήνες μετά. Μέχρι τότε δεν μπορούσαν να γίνουν ενέργειες για να αποζημιωθεί η οικογένειά του». «Στο Ηράκλειο οι μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες είναι πάνω από 500. Υπάρχει ένα συνεργείο για να ελέγξει πάνω από 25.000 επιχειρήσεις» επισημαίνει ο Στέλιος Βοριάς.

Για τον Ανδρέα Στοϊμενίδη υπάρχει υποβάθμιση του ΣΕΠΕ: «Από ειδική γραμματεία έγινε γενική διεύθυνση και μετά ανεξάρτητη αρχή. Ένας πειραματισμός με κόστος. Το ΣΕΠΕ δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις προληπτικού ελέγχου. Ούτε υπάρχει μονοπάτι θεσμικού διαλόγου των εργαζομένων και των εργοδοτών με την ανεξάρτητη αρχή». Ο ίδιος επισημαίνει ότι σε ολόκληρες περιφέρειες της χώρας δεν υπάρχουν τεχνικοί επιθεωρητές. «Εδώ και καιρό ζητάμε τη σύσταση κλιμακίου τεχνικής επιθεώρησης στη Ρόδο, καθώς υπάρχει αυξημένη τουριστική δραστηριότητα το καλοκαίρι και οικοδομική τον χειμώνα».

Ο διοικητής της Επιθεώρησης Εργασίας

Απαντώντας μέσω του «Βήματος» στις καταγγελίες, ο διοικητής της ανεξάρτητης αρχής Γιώργος Τζιλιβάκης υποστηρίζει ότι το 2021 έγιναν 57.000 έλεγχοι, το 2022 έγιναν 65.000, από τους οποίους οι 7.000 την καλοκαιρινή περίοδο σε τουριστικές περιοχές με πρόστιμα που έφτασαν περίπου τα επτά εκατ. ευρώ. «Εχουμε πολιτική διαφάνειας και από τον προηγούμενο Νοέμβριο τα αποτελέσματα των ελέγχων αναρτώνται στην ιστοσελίδα μας. Με σύστημα risk analysis επικεντρωνόμαστε σε περιοχές και κλάδους με αυξημένη παραβατικότητα και ΚΑΔ με αυξημένα εργατικά ατυχήματα. Σε συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία μόνο σε έναν μήνα επιβάλαμε πρόστιμα μισό εκατ. ευρώ για αδήλωτη εργασία στις οδικές μεταφορές και βρήκαμε αδήλωτους εργαζομένους που ήταν και παράνομοι μετανάστες και είναι σε εξέλιξη έρευνα για δίκτυο εμπορίας ανθρώπων».

Παραδέχεται τις ανάγκες σε προσωπικό, όμως, για τη Ρόδο αναφέρει πως – παρότι δεν υπάρχει τμήμα υγιεινής και ασφάλειας – από την αρχή της χρονιάς έχουν γίνει πάνω από 100 έλεγχοι. «Εχουμε προκηρύξει διαγωνισμούς και κινητικότητα προκειμένου να φέρουμε εργαζομένους από άλλες υπηρεσίες. Ωστόσο, υπάρχουν περιοχές όπου η κινητικότητα και οι διαγωνισμοί μέσω ΑΣΕΠ έχουν καταστεί άγονοι. Στον τελευταίο διαγωνισμό από τους 52 επιτυχόντες επιθεωρητές ήρθαν μόλις 32. Οι άλλοι 20 πέτυχαν αλλού και πήγαν σε άλλες υπηρεσίες, οπότε στρεφόμαστε στους επιλαχόντες. Σχεδιάζουμε και έχουμε εντάξει στο ΕΣΠΑ τους «χιαστί έλεγχους». Δηλαδή, επιθεωρητές από άλλες περιοχές, π.χ. ένας από Πειραιά και ένας από Χαλκίδα, να αναλάβουν έναν έλεγχο στην Κρήτη για να ενισχυθούν οι υπάρχοντες».