Το Μουσείο Teriade είναι ένας χώρος πολιτισμού, ένας χώρος στον οποίο φιλοξενούνται έργα μεγάλων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα τα οποία συνοδεύονται από κείμενα συγγραφέων της ίδιας περιόδου. Εργα του Πάμπλο Πικάσο, του Ματίς, του Ρουό, του Μαγιόλ συνοδευόμενα από κείμενα του Αλέν Μπασελάρ, του Ντομάλ, του Γκρενιέ, του Ζουαντό, του Ρίλκε, του Ελύτη, του Ταγκόρ βρίσκονται στο Μουσείο συμμετέχοντας στον διάλογο της ζωγραφικής με την ποίηση για τον οποίο ο ίδιος ο Στρατής Ελευθεριάδης (γνωστός ως Teriade) προσπάθησε τόσο πολύ.

Ο Στρατής Ελευθεριάδης γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στη Μυτιλήνη και έγινε γνωστός ως «Teriade» στη Γαλλία όπου και έζησε για πολλά χρονιά. Εκεί, αρχικά, εργάστηκε ως τεχνοκριτικός και έπειτα εξέδωσε δικά του πρωτότυπα βιβλία τέχνης. Ο Teriade κινήθηκε στους καλλιτεχνικούς κύκλους των δημιουργών της μοντέρνας τέχνης, εμπνεύστηκε, αλλά και ενέπνευσε κατανοώντας τη σημασία της σύγχρονης τέχνης.

Βρέθηκε στη Γαλλία στο απόγειο μιας νέας καλλιτεχνικής περιόδου που ανέτειλε και συνειδητοποίησε ότι αυτή η λαμπρή γενιά καλλιτεχνών έμελλε να γράψει το δικό της κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης, με «καλλιγραφικά», μάλιστα, γράμματα. Ο Teriade υποστήριξε αυτή τη γενιά και δεν δίστασε να συνάψει σχέσεις φιλίας με πολλούς καλλιτέχνες της εποχής του.

«Με έβλεπαν πρώτα σαν φίλο»

Αυτές οι σχέσεις φιλίας εξελίχθηκαν σε σχέσεις συνεργασίας. Οπως μάλιστα ο ίδιος ανέφερε, «αν πέτυχα την προσέγγιση των ποιητών με τους ζωγράφους, αυτό βασικά οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί με έβλεπαν πρώτα σαν φίλο, σαν ομότεχνό τους, που μιλούσε την ίδια μ’ αυτούς γλώσσα».

Πράγματι, ο Teriade τόλμησε, πρωτοπόρησε, προέτρεψε σπουδαίους ζωγράφους της εποχής του να γράψουν. Με άλλα λόγια, ο ίδιος «κάλεσε» τους ζωγράφους να πιάσουν την πένα, χάραξε νέους δρόμους, έχτισε γέφυρες ανάμεσα στις τέχνες τοποθετώντας την πένα και το πινέλο στο ίδιο τραπέζι. Το βιβλίο αποκτά μια θέση δίπλα στο ξύλο, το μάρμαρο, τον μουσαμά. Οι σκέψεις των καλλιτεχνών αποτυπώνονται στα έργα τους και εκφράζονται, παράλληλα, στο χαρτί.

Ο «θησαυρός» αυτής της συνδημιουργίας βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Teriade στη Βαρειά, ένα προάστιο της Μυτιλήνης χτισμένο ανάμεσα στο Μουσείο Θεόφιλου και στο πατρικό του σπίτι. Εκεί βρίσκεται το μνημείο λόγου και τέχνης το οποίο σμίλεψε ο Teriade που αν κι ήταν ποιητής, ζωγράφος, κριτικός τέχνης και έκδοτης, έμεινε γνωστός στη διεθνή κοινότητα κυρίως ως ο μοναδικός εμψυχωτής και εμπνευστής του πρωτοφανούς φαινομένου της προσέγγισης ποιητών και καλλιτεχνών, μιας πρωτόγνωρης σύζευξης λέξεων και εικόνας.

Η ανάδειξη του Θεόφιλου

Ωστόσο, δεν κατάφερε μονάχα να δημιουργήσει έναν διάλογο ανάμεσα στην ποίηση και στην τέχνη – ένα αναμφίβολα από τα σημαντικότερα επιτεύγματά του -, αλλά και ήταν αυτός που ανέδειξε τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο. Η μόρφωσή του και η εμπειρία του τον βοήθησαν να αναγνωρίσει τη βυζαντινή και την ελληνική «πινελιά» στα έργα του. Ο Θεόφιλος, αυτός ο μυτιληνιός ζωγράφος, θα ήταν άγνωστος σε εμάς δίχως τη διορατικότητα του Teriade, ο οποίος μερίμνησε ώστε ένα μέρος του έργου του Θεόφιλου να διασωθεί και να είναι προσβάσιμο στο κοινό. Δυστυχώς, όμως, πολλά έργα του λαϊκού ζωγράφου καταστράφηκαν και «χάθηκαν».

Το Μουσείο του Teriade στη γενέτειρά του, τη Μυτιλήνη, το οποίο ανεγέρθηκε χάρη στη δωρεά του, αποτελεί έναν ανεπανάληπτο χώρο πολιτισμού. Περιδιαβαίνοντας στις αίθουσές του αξίζει κανείς να θαυμάσει τη συλλογή έργων και να «ακούσει» τον διάλογο της ποίησης και της ζωγραφικής ανάμεσα στα χρώματα και στο μελάνι. Ο χώρος αυτός είναι απόδειξη της επίτευξης του πρωταρχικού στόχου του Teriade, ένα μουσείο που δίκαια θα μπορούσε να ονομασθεί «Ανοιχτό Βιβλίο» για τον επισκέπτη.