» H Εκκλησία δεν με ενδιαφέρει ούτε ως αντίπαλος »


ΚΑΝΝΕΣ


Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 ως σήμερα ο Ισπανός Πέδρο Αλμοδόβαρ έχει αποκτήσει το κύρος ενός από τους πιο εμπνευσμένους και συγχρόνως εμπορικούς σκηνοθέτες της Ευρώπης. Οι οπαδοί του είναι φανατικοί, το έργο του έχει γίνει αντικείμενο μελέτης σοβαρών αναλυτών και ανάμεσα στα πολλά βραβεία που έχει κερδίσει βρίσκουμε το βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάννες για το «Ολα για τη μητέρα μου», τα BAFTA, Goya και, βεβαίως, το Οσκαρ.


Το «La mala educacion» («Κακή εκπαίδευση»), που την περασμένη Τετάρτη σήμανε τη λαμπρή έναρξη του 57ου Φεστιβάλ των Καννών, είναι η τελευταία ταινία του και, αν κάτι αποδεικνύει περίτρανα, αυτό είναι ότι με την πάροδο των χρόνων το status του Αλμοδόβαρ όχι απλώς δεν έχει αλλοιωθεί στο ελάχιστο αλλά ωριμάζει υπέροχα. Ο Αλμοδόβαρ είναι ένας καλλιτέχνης παθιασμένος μεν με τις εμμονές του (δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το φιλμ κλείνει με τη λέξη Passion να καλύπτει από άκρη σε άκρη την οθόνη), αλλά και ανοιχτός σε νέες ιδέες, ορεξάτος στο να δώσει όσο το δυνατόν περισσότερα στο κοινό του και καθόλου κουρασμένος.


H «Κακή εκπαίδευση», για την οποία μάλλον πρόχειρα ειπώθηκε ότι είναι μια ταινία κατά της Εκκλησίας, είναι πολλές ταινίες συγκεντρωμένες σε ένα «σώμα» μέσα στο οποίο βλέπουμε τον Αλμοδόβαρ να πραγματεύεται ένα σωρό ζητήματα· από την εκδίκηση και την ανδρική ομοφυλοφιλία ως το γενικότερο ρίσκο που παίρνουμε καθημερινά στη ζωή μας αλλά και τον ίδιο τον κινηματογράφο. Εικαστικώς δε αναδίδει ένα «άρωμα σινεφιλίας» μέσα στη μοναδική ισορροπία χρωμάτων που κάνει τόσο όμορφες στην όψη τις ταινίες του σκηνοθέτη. Γιατί μέσω της «Κακής εκπαίδευσης» ο Αλμοδόβαρ στέλνει μια ερωτική επιστολή στον ίδιο τον κινηματογράφο που λατρεύει με πάθος – είτε αυτός λέγεται φιλμ νουάρ («Με διπλή ταυτότητα» του Μπίλι Γουάιλντερ) είτε «χιτσκοκικό» θρίλερ («Ο δεσμώτης του ιλίγγου») είτε μελόδραμα («Ας την κρίνει ο Θεός» του Τζον M. Σταλ).


«Το Βήμα» συνάντησε την περασμένη Παρασκευή τον Πέδρο Αλμοδόβαρ στο ξενοδοχείο Martinez των Καννών και αυτό που ακολούθησε ήταν μια κουβέντα μιας ώρας, από την οποία δημοσιεύουμε ένα απόσπασμα.


– Τι σημαίνει κινηματογράφος για τον Πέδρο Αλμοδόβαρ;


«Οταν σκηνοθετώ, νιώθω πως χειρίζομαι κούκλες. Σαν να βρίσκομαι σε μια τεράστια σκηνή και είμαι έτοιμος να ανεβάσω την αυλαία χαμογελώντας πονηρά, ένα μειδίαμα το οποίο υπόσχεται πολλά, διαφορετικά πράγματα. Γιατί όταν σηκώνω την κουρτίνα, είμαι βέβαιος πως χιλιάδες συναισθήματα πρόκειται να ξεχειλίσουν. Είναι τα συναισθήματα που διαμορφώνουν τον κινηματογράφο».


– H «Κακή εκπαίδευση» είναι μια αυτοβιογραφική ταινία ή όχι;


«Ολες οι ταινίες μου είναι προσωπικές. Αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως όμως ότι είναι και όλες τους αυτοβιογραφικές. Προσωπικός είναι ο τρόπος με τον οποίο διηγούμαι τα όσα κρύβονται πίσω από τα πρόσωπα των ηρώων και ο τρόπος με τον οποίο μιλάω για αυτά τα πρόσωπα. Ετσι μόνο «υπάρχω» στον κάθε ήρωα. Οντως, η «Κακή εκπαίδευση» είναι ένα πολύ άμεσο φιλμ· οι αναμνήσεις μου άλλωστε υπήρξαν πολύ σημαντικός παράγοντας για τη συγγραφή του σεναρίου. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορώ να πω ότι προσπάθησα να επανέλθω στο παρελθόν μου, είτε στα σχολικά χρόνια (1964) είτε σε όλα όσα έζησα αργότερα, στις περιόδους της «movida» στις οποίες επίσης αναφέρεται η ταινία και τις οποίες έζησα από πρώτο χέρι (1977 και 1980)» (σ.σ.: movida, είναι η κοινωνική και πολιτιστική άνθηση στην Ισπανία μετά το καθεστώς του Φράνκο).


– Σε αντίθεση με το «Ολα για τη μητέρα μου», η «Κακή εκπαίδευση» προβλήθηκε εκτός συναγωνισμού στις Κάννες. Ποια είναι η γνώμη σας σήμερα γενικότερα για τα βραβεία;


«Ομολογώ πως τώρα πια νιώθω καλύτερα όταν συμμετέχω από μακριά. Ηταν επιλογή μου η «Κακή εκπαίδευση» να παιχθεί στο εκτός συναγωνισμού πρόγραμμα. Θα πρέπει να προσθέσω όμως ότι τον συναγωνισμό ανέκαθεν τον θεωρούσα κάτι το τρομακτικό· δεν είναι όμορφο να είσαι αντίπαλος ταινιών που αγαπάς. Οταν δεν συμβαίνει αυτό, είσαι αγαπητός σε όλους».


– Εχετε δηλώσει επανειλημμένα ότι η «Κακή εκπαίδευση» είναι μια ταινία για την απαγορευμένη αγάπη, όμως πολύς κόσμος βλέποντας την ταινία στέκεται στις εικόνες της παιδοφιλίας και των σεξουαλικών κακοποιήσεων παιδιών από τους ιερείς. Σας ενοχλεί αυτό;


«Νομίζω ότι όποιος αντιμετωπίσει με ψυχραιμία την ταινία θα δει πως καθετί μπαίνει στη θέση του και ότι η εικόνα που αφήνει πίσω της η «Κακή εκπαίδευση» είναι ξεκάθαρη. Οντως, πολύς κόσμος έχει μιλήσει περισσότερο απ’ όσο θα έπρεπε για την ταινία, ακόμη και εγώ παραδέχομαι ότι υπήρξα προκλητικός δίνοντάς της τον τίτλο «Κακή εκπαίδευση» – που φυσικά αναφέρεται στο συγκεκριμένο κομμάτι της που αφορά τους ιερείς με τα παιδιά. Σε καμία περίπτωση όμως δεν νομίζω ότι χειρίζομαι άσχημα τους ιερείς».


– Ο ιερέας που κακοποιεί το παιδί στην ταινία βασίζεται σε κάποιο αληθινό πρόσωπο;


«Είμαι σκηνοθέτης και σεναριογράφος, επομένως για μένα ο ιερέας της ταινίας είναι κινηματογραφικός ήρωας. Ωστόσο κάποιες σκηνές με αυτόν είναι εμπνευσμένες από αφηγήσεις που αφορούν δύο πραγματικούς ιερείς στο σχολείο μου. Συγκεκριμένα, η σκηνή της κακοποίησης στο ποτάμι και στο ιερό της εκκλησίας. Δύο συμμαθητές μου μού είχαν μιλήσει για αυτές».


– Ποια είναι η προσωπική σχέση σας με την Εκκλησία;


«Είμαι αγνωστικιστής και εναντίον της Εκκλησίας. Πιστεύω ότι στην ιστορία της Ισπανίας η Εκκλησία έχει υπάρξει ο μεγαλύτερος σύμμαχος της εξουσίας και υπεύθυνη για μερικά από τα χειρότερα πράγματα που έχουν συμβεί στη χώρα μου. Θα έλεγα επίσης ότι η ίδια κατάσταση θα μπορούσε να συνεχίζεται ακόμη και σήμερα αν, ευτυχώς, τα πράγματα δεν είχαν αλλάξει μετά τις πρόσφατες εκλογές στην Ισπανία».


– Θα θέλατε να γίνετε περισσότερο συγκεκριμένος;


«Βεβαίως. Κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης της Δεξιάς επί δύο τετραετίες, η Εκκλησία απέκτησε ιδιαίτερη δύναμη και με τις πράξεις της, σε πολλά θέματα, ήθελε να οδηγήσει την ισπανική κοινωνία προς τα πίσω. Για παράδειγμα, ένα από τα συστήματα μεταρρύθμισης της εκπαίδευσης που είχε προτείνει ο κλήρος ήταν η… επαναφορά των μαθητών σε σχολεία αρρένων και θηλέων! Αν το Λαϊκό Κόμμα βρισκόταν ακόμη στην εξουσία, αυτό το γελοίο και ξεπερασμένο μέτρο θα είχε περάσει! Φαντάζεστε τα παιδιά μας, εν έτει 2004, να πήγαιναν σε διαφορετικά σχολεία; Επαναλαμβάνω ωστόσο: Μπορεί στη ζωή μου να μάχομαι εναντίον όλων αυτών των θεμάτων που θεωρώ απαράδεκτα, στην ταινία μου όμως παρουσιάζω απλώς έναν ιερέα ερωτευμένο με κάτι που απαγορεύεται».


– Δηλαδή δεν βρίσκετε τίποτε θετικό στην Εκκλησία;


«Δεν θέλω να γενικεύω. H Εκκλησία, την οποία, για παράδειγμα, εκπροσωπούν οι ιεραποστολές στα ταλαιπωρημένα κράτη του κόσμου, στη Βραζιλία, στην Αφρική και αλλού, σίγουρα υπηρετεί υγιείς σκοπούς, και μάλιστα με πολύ θετικό τρόπο. Αν όμως διαχωρίσουμε την Εκκλησία των καθολικών σχολείων, θα δούμε ότι όντως αυτή η Εκκλησία προσφέρει μια κακή εκπαίδευση στα παιδιά, διότι στηρίζεται σε δύο φοβερά πράγματα: στην ενοχή και στην τιμωρία. Είναι τρομερό για ένα παιδί να μαθαίνει σε αυτή την τρυφερή ηλικία ότι είναι από τη φύση του ένοχο. Οτι γεννήθηκε ένοχο. Και ότι υποχρεούται να τιμωρηθεί. Αυτό δεν σημαίνει αναμόρφωση ζωής αλλά διαστρέβλωση ζωής. Γι’ αυτό και είμαι της γνώμης ότι δεν είναι καν απαραίτητο να γυριστεί μια ταινία εναντίον της Εκκλησίας. H Εκκλησία υποβαθμίζεται καθημερινά από μόνη της. Αν ήθελα να πάρω την εκδίκησή μου από την Καθολική Εκκλησία, δεν θα περίμενα ως τα πενήντα μου για να το κάνω. H Εκκλησία δεν με ενδιαφέρει, ούτε καν ως αντίπαλος».


– H επιστροφή της Δεξιάς είναι ένα φαινόμενο που συναντάμε σε πολλά κράτη του κόσμου. Πού αποδίδετε αυτό το γεγονός;


«Εσείς να μου πείτε. Δεν ξέρω. Το μόνο που ξέρω είναι ότι με τρομάζει πάρα πολύ».


– H Μαδρίτη είναι μια πόλη που αγαπάτε πολύ, κάτι το οποίο φαίνεται και στις ταινίες σας. Πώς διαμορφώθηκε η σχέση σας με την πόλη ύστερα από την πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση;


«Υστερα από μια τόσο μεγάλου μεγέθους τραγωδία ήταν φυσικό οι διαδηλώσεις να έχουν μια κοινή κραυγή διαμαρτυρίας: «Ημασταν όλοι σε αυτό το τρένο!». Είναι αλήθεια. Υστερα από το χτύπημα, όλοι Μαδριλένοι ένιωσαν πληγωμένοι. Και όλοι ένιωσαν ότι μόλις είχαν βγει από εκείνο το τρένο. Είμαι πανευτυχής και υπερήφανος ως Μαδριλένος, διότι οι κάτοικοι της πόλης μου είναι μια γροθιά. Ολοι τους, όταν λαμβάνει χώρα ένα τέτοιο τραγικό συμβάν, βγαίνουν στους δρόμους και φωνάζουν, προσφέροντας τη βοήθειά τους με όποιον τρόπο μπορούν. Για να έρθω στην ερώτησή σας όμως, θα πρέπει να πω ότι ναι, κάτι έχει αλλάξει. Και βρίσκεται στην ψυχή κάθε Ισπανού, όχι μόνο του Μαδριλένου. Ολοι ζούμε πλέον κάτω από μια μορφή τρόμου».


– Αυτό ακριβώς μας είχε πει ο Γούντι Αλεν ύστερα από την τρομοκρατική επίθεση στη Νέα Υόρκη!


«Είναι διαφορετικός όμως ο τρόμος στην Αμερική από τον δικό μας. Διότι εμείς, οι Ισπανοί, έχουμε συνηθίσει, δυστυχώς, να ζούμε με την τρομοκρατία, και αναφέρομαι στην ETA. Τώρα όμως είμαστε εντελώς χαμένοι. Είναι μια νέα μορφή τρομοκρατίας. Υπάρχει διάχυτη και αδιευκρίνιστη στην ατμόσφαιρα. Και μας έχει αλλάξει. Οχι στην εξωτερική συμπεριφορά μας αλλά μέσα μας. Είναι μια μορφή τρομοκρατίας πανταχού παρούσα και δεν ξέρουμε από πού προέρχεται. Σαν το SARS».


H ταινία «Κακή εκπαίδευση» θα διανεμηθεί εν καιρώ στην Ελλάδα από την κινηματογραφική εταιρεία Odeon.