Το TikTok είναι η δημοφιλέστερη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης για τη Gen Z, με τους νέους να περνούν πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του κινητού τους καθημερινά. Ο αλγόριθμος της πλατφόρμας είναι κατασκευασμένος με τρόπο που προσωποποιεί -αποτελεσματικά- το περιεχόμενο για κάθε χρήστη, ώστε να τον κρατά περισσότερο χρόνο μέσα στην εφαρμογή.
Στην Ελλάδα ένας στους τρεις χρησιμοποιεί το TikTok, με την πλατφόρμα να καταγράφει περισσότερα από 3,5 εκατομμύρια χρήστες κάθε μήνα.
Πόση ώρα απορροφά τους χρήστες η δημοφιλής πλατφόρμα και τι σημαίνει αυτό για την υγεία μας;
Η έντονη και συστηματική χρήση του TikTok εγείρει σημαντικές ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις που έχει στην ψυχική υγεία των χρηστών.
Το Εργαστήριο Κλινικής Επιδημιολογίας του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ δημιούργησε για πρώτη φορά διεθνώς μια κλίμακα μέτρησης του εθισμού στο TikTok (TikTok Addiction Scale) και μας αποκαλύπτει τι συμβαίνει με τους χρήστες νεότερης ηλικίας.
Όπως αναφέρει ο κ. Πέτρος Γαλάνης – Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητικής Μεθοδολογίας και Νοσηλευτικής Βάσει Τεκμηρίων του ΕΚΠΑ «η κλίμακα που δημιουργήσαμε μπορεί μέσα σε ελάχιστα λεπτά να ενημερώσει έναν χρήστη του Tik Tok αν έχει αυξημένη πιθανότητα εθισμού στην πλατφόρμα».
Η πρόσφατη μελέτη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) αποκαλύπτει ότι η υπερβολική χρήση της πλατφόρμας σχετίζεται με την εμφάνιση συμπτωμάτων άγχους, κατάθλιψης και κακής ποιότητας ύπνου.
Σύμφωνα με τα δεδομένα της έρευνας, ο μέσος χρόνος παραμονής των συμμετεχόντων στην εφαρμογή του TikTok ήταν 2,7 ώρες, ενώ το 16,9% των εφήβων βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο εθισμού, αντιμετωπίζοντας τις σημαντικές συνέπειες της αυξημένης έκθεσης στην εν λόγω πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης.
Αξίζει δε να σημειωθεί πως -σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης- οι γυναίκες εμφανίζονται να είναι πιο επιρρεπείς στον εθισμό (19,1 %) συγκριτικά με τους άνδρες (7,3%).
Τα άτομα με υψηλότερο επίπεδο εθισμού στο TikTok είχαν ταυτόχρονα και περισσότερα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Επιπλέον, διαπιστώθηκε πως όσο πιο υψηλά ήταν τα επίπεδα εθισμού στο TikTok, τόσο μειώνονταν οι ώρες ύπνου των συμμετεχόντων και αυξανόταν η υπνηλία στο χώρο εργασίας ή το σχολείο.
Ο κ. Γαλάνης επισημαίνει πως «η συσχέτιση του εθισμού στο TikTok με συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης καθιστά σαφές ότι τα εθισμένα άτομα στο TikTok πρέπει να διερευνηθούν και για άλλα ζητήματα ψυχικής υγείας».
Οι σημαντικότερες επιπτώσεις που βιώνουν οι συστηματικοί χρήστες του TikTok είναι η δυσκολία να ελέγξουν το χρόνο που βρίσκονται στην πλατφόρμα, παραμελώντας το διάβασμα ή την εργασία τους.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο γεγονός ότι το 55,7% των συμμετεχόντων είχαν συμπτώματα άγχους, ενώ το 31,5% είχαν συμπτωματολογία κατάθλιψης.
Σύμφωνα με τα δεδομένα της έρευνας, οι ερωτηθέντες κοιμούνται κατά μέσο όρο 6 ώρες, αρκετά λιγότερες από όσες απαιτούνται για ένα υγιεινό τρόπο ζωής.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο ένας στους τρεις ερωτηθέντες δήλωσε ότι νιώθει αρκετά έως πολύ νυσταγμένος.
Γιατί το TikTok είναι τόσο εθιστικό;
Η αρχιτεκτονική του Tik Tok με την απλουστευμένη εμπειρία του κάθετου σκρολαρίσματος στοχεύει στην μεγαλύτερη δυνατή εμπλοκή των χρηστών (user’s engagement).
Ο αλγόριθμός του προσαρμόζει -εντυπωσιακά- το περιεχόμενο στις προτιμήσεις των χρηστών, καθιστώντας το εξαιρετικά εθιστικό για τους χρήστες-καταναλωτές περιεχομένου.
Ενδεικτικό είναι πως το TikTok αριθμεί 2,2 δισεκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως, συγκεντρώνοντας σε πολύ σύντομο διάστημα την προσοχή μεγάλου μέρους του κοινού.
Πως μπορούν να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα εθισμού στο TikTok;
Ο κ. Γαλάνης αναλύει πως «στα παιδιά, οι γονείς είναι η πλέον καθοριστική παράμετρος, καθώς πρέπει να οριοθετήσουν με σαφή επιχειρήματα την χρήση του TikTok. Επιπλέον, το TikTok παρέχει στους γονείς τη δυνατότητα ελέγχου του υλικού στο οποίο τα παιδιά μπορούν να έχουν πρόσβαση. Οι δάσκαλοι είναι, επίσης, καθοριστικοί στο να διαμορφωθεί ορθά η συνείδηση των παιδιών για τη συνετή χρήση του TikTok και γενικότερα της τεχνολογίας. Πλέον, το TikTok και γενικότερα η τεχνητή νοημοσύνη είναι αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας όλων μας. Η Πολιτεία θα μπορούσε κάλλιστα να θεσπίσει μαθήματα ψηφιακής παιδείας από τις πολύ μικρές ηλικίες. Στους ενήλικες, το κλειδί είναι ο αυτοέλεγχος όπως σε οποιαδήποτε περίπτωση εθισμού. Σε κάθε περίπτωση, εάν υπάρχει έστω και υποψία εθισμού στο TikTok, θα πρέπει τα άτομα να απευθύνονται σε κλινικούς επαγγελματίες υγείας».
Η ερευνητική ομάδα πίσω από τη διεθνή μεθοδολογική πρωτοτυπία
Οι μελέτες πραγματοποιήθηκαν από τον Επίκουρο Καθηγητή Πέτρο Γαλάνη, την υποψήφια Διδάκτορα Αγλαΐα Κατσιρούμπα, τον Επίκουρο Καθηγητή Παρίση Γάλλο, το μέλος ΕΔΙΠ Ολυμπία Κωνσταντακοπούλου, τον υποψήφιο μεταδιδάκτορα Ιωάννη Μωύσογλου και τις υποψήφιες Διδάκτορες Μαρία Τσιαχρή και Ζωή Κατσιρούμπα. Τα σχετικά άρθρα έχουν δημοσιευθεί στα έγκριτα επιστημονικά περιοδικά Psychiatry Interational και Pediatric Reports.
