Ημέρα εκπαίδευσης

Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Κατσής

H Nτίζελ, ένα επτάχρονο Μαλινουά, κατάφερε πριν από μερικούς μήνες να σκορπίσει ρίγη παγκόσμιας συγκίνησης με τον ηρωικό θάνατό της. Στις 18 Νοεμβρίου 2015 δεν δίστασε να εισβάλει σε διαμέρισμα στο Σεν Ντενί κατά τη διάρκεια της επιχείρησης των γαλλικών Αρχών σε κρησφύγετο των τζιχαντιστών οι οποίοι λίγες ημέρες νωρίτερα είχαν σκορπίσει τον θάνατο στο Παρίσι, στερώντας τη ζωή από 130 ανθρώπους. To hashtag #JeSuisChien (Είμαι σκύλος) κατέκλυσε το Twitter και λίγο καιρό αργότερα της απονεμήθηκε το PDSA Dickin Medal, η υψηλότερη διάκριση που μπορεί να κατακτήσει ένα ζώο. Σημειωτέον, 66 τέτοια μετάλλια έχουν απονεμηθεί από το 1943 όταν και θεσμοθετήθηκε το βραβείο: 30 σε σκυλιά (συμπεριλαμβανομένης της άτυχης Ντίζελ), 32 σε ταχυδρομικά περιστέρια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τρία σε άλογα και ένα σε γάτα.

Και αυτή η συγκινητική ιστορία της Ντίζελ είναι η αφορμή για την οποία ένα ανοιξιάτικο πρωινό επισκεφθήκαμε το Κέντρο Εκπαίδευσης Φρουρών – Σκύλων (ΚΕΦΣΚΥ) της Πολεμικής Αεροπορίας στο Κορωπί, την ίδια ώρα που οι σκύλοι είναι αρνητικοί πρωταγωνιστές της ελληνικής επικαιρότητας, έπειτα από τον τραγικό θάνατο του πεντάχρονου αγοριού στην Κοζάνη. Και αν ένα πράγμα αποκομίσαμε από αυτή μας την επίσκεψη είναι ότι η σωστή εκπαίδευση είναι εκείνη που διαμορφώνει τον χαρακτήρα ενός ζώου.

Αυτές τις ημέρες στο Κέντρο λαμβάνει χώρα ένα ακόμη Σχολείο –έτσι ονομάζεται στη στρατιωτική ορολογία – στο πλαίσιο του οποίου φρουροί εκπαιδεύονται με τα σκυλιά τους ώστε να μεταβούν λίγες εβδομάδες αργότερα στις μονάδες τους και να αναλάβουν μαζί με τους πιστούς πλέον συντρόφους τους τη φύλαξη ευαίσθητων περιοχών.

Το έμβλημα της μονάδας τραβά την προσοχή. Απεικονίζει το κεφάλι ενός σκύλου, ενώ αναγράφεται και η φράση του Πίνδαρου: «Χρη δε παν έρδοντα μαυρώσαι τον εχθρόν» (Οταν τύχει να έρθεις αντιμέτωπος με τον εχθρό σου, επιβάλλεται να τον εξοντώσεις με οποιοδήποτε μέσο).

Ο διοικητής, ο σμήναρχος Κωνσταντίνος Νταής, μας υποδέχεται χαμογελαστός στο γραφείο του. «Σήμερα στις τάξεις της Πολεμικής Αεροπορίας υπηρετούν στρατιωτικοί σκύλοι με αποστολή τη φύλαξη ευαίσθητων περιοχών, την έρευνα και διάσωση ανθρώπων, την ανίχνευση ναρκωτικών ουσιών και εκρηκτικών υλών» μας εξηγεί και συμπληρώνει: «Ουσιαστικά η δική μας αποστολή, πέρα από την εκπαίδευση και την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια κτηνιατρική υποστήριξη που παρέχουμε στους στρατιωτικούς σκύλους, είναι και η εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού με την παροχή εξειδικευμένης θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης σε αξιωματικούς, ανθυπασπιστές, υπαξιωματικούς της Πολεμικής Αεροπορίας ή των άλλων κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, σε καθήκοντα κτηνιάτρου, φρουρών μετά σκύλου, διμοιριτών ομάδων φρουρών – σκύλων και εκπαιδευτών στρατιωτικών σκύλων».

Μία, όμως, από τις σημαντικότερες αποστολές της μονάδας είναι και το πρόγραμμα αναπαραγωγής στρατιωτικών σκύλων. «Η αναπαραγωγή ξεκίνησε πιλοτικά το 2011» μας εξηγεί ο διοικητής. «Θέλαμε ως Πολεμική Αεροπορία να είμαστε αυτάρκεις και ανεξάρτητοι, καθώς παλαιότερα αγοράζαμε σκυλιά –κυρίως Γερμανικούς Ποιμενικούς – από το εξωτερικό. Μέχρι σήμερα, στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος έχουν προκύψει πέντε τοκετοομάδες (γέννες) της φυλής Μαλινουά (Βελγικός Ποιμενικός), η οποία είναι και αυτή που προτιμάται σήμερα λόγω του αθλητικού χαρακτήρα και των περισσότερο ανθεκτικών χαρακτηριστικών των σκυλιών. Τα ποσοστά επιτυχίας ως προς την επιχειρησιακή αξιοποίηση των κουταβιών ήταν εξαιρετικά και αγγίζουν το 80%. Γιατί, ξέρετε, δεν μπορούν να γίνουν στρατιωτικοί όλοι οι σκύλοι, όπως δεν μπορούν να γίνουν και όλοι οι άνθρωποι. Πολλά σκυλιά που εκπαιδεύονται από εμάς αδυνατούν να διαχειριστούν το στρες στο οποίο υποβάλλονται, λόγω των αυξημένων επιχειρησιακών αναγκών κατά τη διάρκεια της προπαίδευσής τους. Οταν αποτυγχάνουν στις τακτικές αξιολογήσεις και κριθούν ακατάλληλα για την Υπηρεσία, τότε εκποιούνται μέσω ανοικτού διαγωνισμού στο κοινό». Πληροφορίες για την εκποίηση των επιχειρησιακά ακατάλληλων σκύλων παρέχονται από τη μονάδα στους ενδιαφερόμενους ιδιώτες.

Αυτή τη στιγμή στο Κέντρο φιλοξενούνται τα σκυλιά της Δ’ τοκετοομάδας, τα οποία έχουν συμπληρώσει 14 μήνες ζωής και είναι έτοιμα να αξιοποιηθούν στην άμυνα και φρούρηση των μονάδων της Πολεμικής Αεροπορίας μαζί με τον φρουρό τους, αλλά και τα κυνάρια, κοινώς κουταβάκια, της Ε’ τοκετοομάδας, που έχουν κλείσει τους οκτώ μήνες ζωής και τα οποία προετοιμάζονται για τα μελλοντικά τους καθήκοντα είτε ως φύλακες είτε ως ανιχνευτές.

Ο διοικητής μάς καλεί στο υπηρεσιακό αυτοκίνητο για να μας μεταφέρει στον χώρο εκπαίδευσης των στρατιωτικών σκύλων. «Αλήθεια, πόσες φορές τα σκυλιά που εκπαιδεύονται εδώ έχουν εξουδετερώσει κάποιον εισβολέα;» τον ρωτάμε. «Υπήρξαν κάποια μεμονωμένα περιστατικά σε μονάδες της Πολεμικής Αεροπορίας πριν από μερικά χρόνια. Ευτυχώς είναι μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού. Βρισκόμαστε σε περίοδο ειρήνης και δεν υπάρχει υψηλό επίπεδο απειλής, πλην όμως εμείς οφείλουμε να προετοιμαζόμαστε για παν ενδεχόμενο».

Καθώς πλησιάζουμε τον χώρο εκπαίδευσης τα γαβγίσματα αυξάνονται. Από μακριά διακρίνουμε μια σειρά φρουρών να εκπαιδεύονται κρατώντας τα σκυλιά τους από το λουρί και λέγοντάς τους τις βασικές εντολές υπακοής: «Sit, Stay, Heel». Κάποιοι από αυτούς εκπαιδεύονται για πρώτη φορά. Κάποιοι άλλοι, όμως, είναι παλιοί φρουροί που για μια σειρά λόγους (συνήθως ανίατη ασθένεια ή γηρατειά του σκύλου) αποσύρθηκε ο σκύλος-συνεργάτης τους από την ενεργό υπηρεσία και εκπαιδεύονται ξανά με καινούργιο ζώο.

Το λεγόμενο «πάντρεμα» φρουρού και σκύλου είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες διαδικασίες μάς εξηγεί ο αρχισμηνίας και προϊστάμενος εκπαίδευσης Νικόλαος Σιταράς. «Εξετάζουμε λεπτομερώς τα χαρακτηριστικά του σκύλου. Τα τελευταία χρόνια, ακριβώς επειδή η αναπαραγωγή γίνεται από εμάς και η εκπαίδευση ξεκινά από την πρώτη ημέρα ζωής του κουταβιού, έχουμε λεπτομερές ιστορικό της συμπεριφοράς και της ιδιοσυγκρασίας του. Την ίδια στιγμή υπάρχει και ο φάκελος του εκπαιδευόμενου φρουρού. Εξετάζουμε τα δικά του χαρακτηριστικά, το πόσο έμπειρος είναι, την ιδιοσυγκρασία του κ.τ.λ. και έτσι γίνεται η επιλογή. Πολλά, φυσικά, κρίνονται και από την ίδια την επιθυμία του φρουρού, τις στάσεις και αντιλήψεις του που αξιολογούνται έπειτα από προφορική συνέντευξη. Σε κάθε περίπτωση, το δέσιμο που δημιουργείται μεταξύ φρουρού και σκύλου είναι κάτι το μαγικό. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι φρουροί των οποίων τα σκυλιά, λόγω γηρατειών ή ασθένειας, αποσύρονται από την ενεργό υπηρεσία, επιθυμούν να τα πάρουν στο σπίτι τους, συνεχίζοντας έτσι την κοινή τους πορεία και εκτός υπηρεσίας».

Την ίδια στιγμή, η εκπαίδευση έχει περάσει σε πιο δυναμικά επίπεδα με ασκήσεις προσομοίωσης. Ο Δίας, ένα εντυπωσιακό σκυλί της ομάδας Δ’ μαζί με τον φρουρό του, Παναγιώτη Μπούρικα, μπαίνουν σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Μπροστά τους βρίσκεται ένας «εισβολέας». Φορά κράνος και κρατά ένα ρόπαλο, κραδαίνοντάς το. Ο Δίας γαβγίζει μανιασμένα. Οταν ο φρουρός του τον αφήσει ελεύθερο, ορμά με ιλιγγιώδη ταχύτητα επάνω στον υποτιθέμενο «εισβολέα». Η επίθεση του σκύλου είναι εντυπωσιακή. Γαντζώνεται στο χέρι του και τον δαγκώνει. Ευτυχώς ο «εισβολέας» φορά προστατευτικό μανίκι. Ο Δίας δεν λέει, όμως, να παραιτηθεί από την επίθεση. Οσο και αν ο «εισβολέας» προσπαθεί να απελευθερωθεί στριφογυρνώντας το χέρι του στον αέρα, ο Δίας επιμένει να τον δαγκώνει. Οταν λίγα λεπτά αργότερα ο Δίας βγει από τον ειδικά διαμορφωμένο χώρο δέχεται τα χάδια μας. Δεν θυμίζει σε τίποτα τον προηγούμενο άγριο εαυτό του, σημάδι ότι η εκπαίδευση έχει πετύχει και έχει μάθει να αναγνωρίζει την απειλή.

«Η εκπαίδευση των στρατιωτικών σκύλων ξεκινά από την πρώτη ημέρα που γεννιούνται» μας εξηγεί ο προϊστάμενος εκπαίδευσης Νικόλαος Σιταράς. «Στη ζωή τους από την αρχή μπαίνουν κάποιοι στρεσογόνοι παράγοντες που αποσκοπούν στην αξιολόγηση του χαρακτήρα τους και στην εξοικείωσή τους με το στρατιωτικό περιβάλλον. Για παράδειγμα, στρεσογόνοι παράγοντες αποτελούν οι συχνές αλλαγές περιβάλλοντος, θερμοκρασίας, η παραγωγή διαφόρων θορύβων, οι επαφές με διαφορετικούς ανθρώπους κ.τ.λ. Ολα στην αρχή αποτυπώνονται θετικά στον σκύλο και ξεκινούν ως παιχνίδι. Αργότερα, προσπαθούμε να το εκμεταλλευτούμε αναπτύσσοντας και καθοδηγώντας τόσο το θηρευτικό όσο και το αμυντικό ένστικτό του. Αρχικά μπορεί να δαγκώνει ένα πανάκι, μετά το πανάκι μπορεί να γίνει λουκάνικο, ύστερα ειδικό μανίκι, ώστε να φτάσουμε στο τελικό στάδιο που είναι πρώτα η ανίχνευση του εισβολέα και έπειτα η εξουδετέρωσή του».

Η συζήτησή μας διακόπτεται καθώς ο Δίας βρίσκεται πλέον στον στίβο μάχης και υπερπηδά κάποια εμπόδια, έρπει επιτυχώς κάτω από ένα συρμάτινο πλέγμα και περνά μέσα από βαρέλια. Από ό,τι φαίνεται, είναι έτοιμος και σε λίγες ημέρες θα βρίσκεται μαζί με τον φρουρό του σε κάποια μονάδα.

Ο διοικητής Κωνσταντίνος Νταής μάς οδηγεί στο σύγχρονο κτηνιατρείο της μονάδας. Η σμηναγός κτηνίατρος Μάρθα Κεντεποζίδου, η ανθυποσμηναγός κτηνίατρος Ανοιξη Γέργου και ο ανθυποσμηναγός κτηνίατρος Αλέξανδρος Σταρράς είναι σκυμμένοι πάνω από έναν σκύλο ο οποίος συνοδεύεται από τον φρουρό του, και τον εξετάζουν. Οπως μας εξηγούν, το κτηνιατρείο του ΚΕΦΣΚΥ εκτός από τα στρατιωτικά σκυλιά της Πολεμικής Αεροπορίας παρέχει κτηνιατρική υποστήριξη και σε σκυλιά του Πολεμικού Ναυτικού, της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος, του υπουργείου Οικονομικών και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.

«Η αλήθεια είναι ότι δένεσαι μαζί τους» μας λέει η Μάρθα Κεντεποζίδου. «Ειδικά με αυτά που έχουν γεννηθεί εδώ. Τα γνωρίζουμε από την πρώτη ημέρα με τα ονόματά τους. Μας αναγνωρίζουν και αυτά. Σήμερα, μάλιστα, μας ήρθε ένα τέτοιο σκυλί για στείρωση. Είχα να το δω τριάμισι χρόνια. Οι υπόλοιποι συνάδελφοι δεν ήταν στη μονάδα όταν γεννήθηκε. Λοιπόν αυτό το σκυλί με αναγνώρισε. Με τους υπόλοιπους δεν είχε την εξοικείωση που έδειχνε με εμένα».

Καθώς το μεσημέρι πλησιάζει, μία ακόμη εκπαιδευτική ημέρα φθάνει στο τέλος της. Λίγο πριν αποχαιρετήσουμε τη μονάδα συνομιλούμε με τον σμηνία Βαγγέλη Θεολόγο που βρίσκεται στο Κέντρο για να εκπαιδευτεί. «Βρίσκομαι στην Πολεμική Αεροπορία 14 χρόνια. Θέλησα να πάρω την ειδικότητα του φρουρού σκύλου επειδή αγαπώ πολύ τα ζώα. Στο σπίτι μου έχω δύο κατοικίδια» μας λέει καθώς μας συστήνει το σκυλί του, τη Δανάη. «Ταιριάξαμε από την πρώτη στιγμή. Αν θα την άλλαζα με άλλο σκυλί; Οχι, με τίποτα».

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 15 Μαΐου 2016