Η διερμηνεία και η δίκη της Νυρεμβέργης

Η αντίδραση του Βαγγέλη Μεϊμαράκη μετά την πανωλεθρία του Αλέξη Τσίπρα στη δημόσια συζήτηση με τον Μπιλ Κλίντον ήταν χαρακτηριστική: «Δεν είναι κακό να έχεις μεταφραστή..». Η άγνοια βγάζει μάτι όμως ας το παραδεχτούμε: τη διαφορά ανάμεσα στη διερμηνεία και τη μετάφραση ελάχιστοι την αντιλαμβάνονται ή τη συνειδητοποιούν.

Η μεν αφορά την απόδοση της προφορικής επικοινωνίας η δε, το γραπτό κείμενο. Είναι μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια που πρέπει να γνωρίζει κανείς για να εκτιμήσει τη σημασία της έκθεσης «Μια Δίκη- Τέσσερις Γλώσσες –Οι πρωτοπόροι της Διερμηνείας στη Δίκη της Νυρεμβέργης» (ως τις 20/11) η οποία εγκαινιάζεται σήμερα στο Ινστιτούτο Γκαίτε με αφορμή την 70η επέτειο της κύριας, περιβόητης Δίκης (ξεκίνησε στις 20 Νοεμβρίου του 1945). Να μια άγνωστη πληροφορία για την οποία δύσκολα θα κατηγορούνταν ο οιοσδήποτε κύριος Μεϊμαράκης για άγνοια. Μολονότι η Κοινωνία των Εθνών και άλλοι διεθνείς οργανισμοί είχαν χρησιμοποιήσει στο παρελθόν την ταυτόχρονη διερμηνεία, στην περίπτωση της Νυρεμβέργης ήταν που επεκτάθηκε για πρώτη φορά σε περισσότερες από δυο γλώσσες. Συγκεκριμένα σε τέσσερις (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ρωσικά) καθώς οι διαφορετικών εθνικοτήτων δικαστές, εισαγγελείς, συνήγοροι, μάρτυρες, δημοσιογράφοι και κυρίως οι κατηγορούμενοι έπρεπε με κάποιο τρόπο να συνεννοηθούν για να είναι δυνατή η διεξαγωγή μίας δίκαιης δίκης.

Τότε θεσπίστηκαν οι βασικοί κανόνες της ταυτόχρονης διερμηνείας και παραγκωνίστηκε η πρωτοκαθεδρία της λεγόμενης «Διαδοχικής», στο πλαίσιο της οποίας ο διερμηνέας κρατούσε σημειώσεις και μετέφραζε όσο ο ομιλητής τον περίμενε να ολοκληρώσει. Η καινούρια μέθοδος που δοκιμάστηκε στη Νυρεμβέργη με επιτυχία άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως, κατά κύριο λόγο από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ, η τότε ΕΟΚ και σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση ή το ΝΑΤΟ. Οποιος λοιπόν κατευθυνθεί στην οδό Ομήρου θα έρθει σε επαφή με τους αφανείς ήρωες που άνοιξαν νέους δρόμους στην πολύγλωσση επικοινωνία σε «πραγματικό χρόνο» καθώς παρατίθενται τα πορτραίτα αλλά και το βιογραφικό 28 εξ αυτών. Να σημειωθεί ότι έφεραν εις πέρας αυτή τη διαδικασία αφότου πέρασαν από το ιδιότυπο τεστ του Συνταγματάρχη του Αμερικανικού Στρατού, Λεόν Ντοστέρ ο οποίος προκειμένου να αξιολογήσει τις γλωσσικές τους γνώσεις και τις δεξιότητες τους ζητούσε να ονομάσουν στη γλώσσα που γνώριζαν καλά «δέκα γεωργικά εργαλεία, δέκα δέντρα και δέκα σκεύη κουζίνας».

Παράλληλα μπορεί κανείς να δει ένα αυθεντικό απόσπασμα διάρκειας είκοσι λεπτών από τη Δίκη. Δεν θα διακρίνει πουθενά τη συναισθηματική φόρτιση που προκαλούσαν οι περιγραφές των εγκλημάτων στους διερμηνείς (ώθησε μάλιστα πολλούς από αυτούς σε παραίτηση), ούτε θα ακούσει το βήχα που τους προκαλούσε η σκόνη της βομβαρδισμένης πόλης. Δεδομένου ότι η έκθεση στήθηκε από διερμηνείς της AIIC Γερμανίας (Association Internationale des Interpretes de Conference) ή ελληνιστί Διεθνής Ενωση Διερμηνέων Συνεδρίων, στον χώρο παρατίθεται ένα βίντεο με την ιστορία της Ενωσης. Αλλά και μια συρραφή από κλιπ με κομβικής σημασίας αποσπάσματα ταινιών όπου η διερμηνεία βρίσκεται στο επίκεντρο, απόδειξη ότι το επάγγελμα αποτελεί μέρος της ζωής μας σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι συνειδητοποιούμε. Από την ταινία «Νίξον» του Ολιβερ Στόουν μέχρις τις «Μπανάνες» του Γούντι Αλεν και τη «Διερμηνέα» του Σίντνεϊ Πόλακ με τη Νικόλ Κιντμαν η καλή ή η κακή διερμηνεία μπορεί να πυροδοτήσει εξελίξεις με απρόβλεπτες συνέπειες εξ ου και το άγχος που δημιουργεί η άσκησή της με αποτέλεσμα να κατατάσσεται σε ένα από τα πέντε πιο στρεσογόνα επαγγέλματα. Στην έκθεση υπάρχει και μια καμπίνα διερμηνείας όπου μπορείτε να δοκιμάσετε τις ικανότητές σας ή τα πιθανά σας ταλέντα στο πεδίο, στις συνθήκες ηρεμίας που προσφέρει το Ινστιτούτο Γκαίτε.

Η έκθεση στήθηκε με το υλικό που αντλήθηκε από το βιβλίο «The origins of simultaneous interpretation» της Αμερικανίδας Φραντσέσκα Γκάιμπα και στην ελληνική της εκδοχή περιλαμβάνει μια σειρά από πολύ ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις. Οργανώνονται από την AIIC Ελλάδας και Κύπρου σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε και ψυχή τους είναι οι διερμηνείς και μέλη της AIIC, Χάρης Γκίνος, Τζένιφερ Φερνσάιντ-Μπίτσιος και Βενιαμίν Δασκαλάκης.

Περιλαμβάνουν ομιλία του διερμηνέα Ρότζερ Κάμινκερ (5/11), μικρανιψιού ενός διερμηνέα θρύλου της Δίκης και πρώτου προέδρου της AIIC, αλλά και το Διεθνές Συνέδριο «Από τη Νυρεμβέργη στο Σήμερα» (13/11). Σε αυτό θα μιλήσουν μεταξύ άλλων ο Βασίλειος Σκουρής, Πρόεδρος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ή η Μάγια Χες, ιδρυτής της Red T, μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης στις ΗΠΑ η οποία υπεραμύνεται των δικαιωμάτων μεταφραστών και διερμηνέων στις εμπόλεμες ζώνες. Εκεί θα τεθεί προς συζήτηση και το θέμα πέντε Αφγανών διερμηνέων οι οποίοι κινδυνεύουν στην Καμπούλ όπου βρίσκονται καθώς θεωρούνται προδότες επειδή «συνεργάστηκαν με τον εχθρό» στο πλαίσιο της δουλειάς τους. Τέλος θα διεξαχθεί μια ημερίδα με τίτλο «Τα πάντα γύρω από τη Διερμηνεία- Η Διερμηνεία κατά AIIC» (20/11) που αφορά περισσότερο τη δεοντολογία του επαγγέλματος. Θα περιλαμβάνει και μια προσομοίωση δίκης την οποία θα διεξάγουν φοιτητές από το ELSA (European Law Student’s Association) της Αθήνας ενώ η διερμηνεία θα γίνει από φοιτητές του City College σε συνεργασία με το Σωματείο διερμηνείας της ελληνικής νοηματικής. Γιατί και οι νοηματικές είναι εθνικές γλώσσες και θέλουν και αυτές τη διερμηνεία τους.