Σκεφτείτε έναν ηγέτη. Για παράδειγμα, τον Γουίνστον Τσόρτσιλ. Στέκεται μπροστά στα μικρόφωνα βλοσυρός και απευθύνεται στον λαό, στο ξεκίνημα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Λέει με στόμφο: «Δεν έχω τίποτε άλλο να προσφέρω εκτός από αίμα, μόχθο, δάκρυα και ιδρώτα». Μετά την εύλογη σιωπή, προσθέτει σε έναν διαφορετικό τόνο: «Ελπίζω και εύχομαι να καταφέρουμε να νικήσουμε τον κύριο Χίτλερ». Κάτι δεν πάει καλά.
Οι άγγλοι δημοσιογράφοι τις τελευταίες ημέρες θυμήθηκαν το ιστορικό διάγγελμα του πρωθυπουργού της Αγγλίας Γουίνστον Τσόρτσιλ, μία από τις στιγμές που έχουν συντελέσει στο αφήγημα ανωτερότητας της Μεγάλης Βρετανίας.

Ηθελαν με αυτή την υπερβολή να δείξουν την ακαταλληλότητα και τη μόνιμη αμφιβολία του διαδόχου του σερ Αλεξ Φέργκιουσον, Ντέιβιντ Μόγιες, στον πάγκο της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Ο απολυμένος και αποτυχημένος πλέον Μόγιες ποτέ δεν μίλησε με σθένος. Ποτέ δεν έδειξε σίγουρος. Σε κάθε πρότασή του πρόσθετε το «ελπίζω και εύχομαι», μικραίνοντας τον εαυτό του. Ο σερ Αλεξ Φέργκιουσον, έγραψαν οι παρατηρητές του, ποτέ δεν θα άφηνε αμφιβολία σε κάποια διακήρυξή του. Θα τον έκανε να μοιάζει αδύναμος.

Ο 72χρονος σερ Αλεξ θα διάνθιζε τον λόγο του με αλαζονεία, με πρόκληση, με επίθεση και σκληρότητα, αλλά, ακόμη και αν ένιωθε αδύναμος, δεν θα το έδειχνε. Αυτό είναι το πρώτο και βασικό μάθημα ηγεσίας του πιο επιτυχημένου και επίκαιρου προπονητή στην ιστορία του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Του ανθρώπου που έπειτα από 26 χρονιές, 13 πρωταθλήματα και 25 άλλα τρόπαια στον πάγκο της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, αποχώρησε πέρυσι, διόρισε ο ίδιος διάδοχό του τον Ντέιβιντ Μόγιες και έμεινε να παρατηρεί την αυτοκρατορία του να αποθεώνεται διά της αποσύνθεσης. Γιατί η απόλυση του Ντέιβιντ Μόγιες έδωσε το δεύτερο μάθημα ηγεσίας του σερ Αλεξ Φέργκιουσον: Για να φανεί η δουλειά σου, όρισε κάποιον λιγότερο επιτυχημένο από εσένα ως διάδοχό σου. Και άσε τη νοσταλγία να κάνει τη δουλειά της…
Δεν περίμενε αυτό για να αποθεωθεί. Πριν από τις τελευταίες εξελίξεις, ο σερ Αλεξ Φέργκιουσον, εκτός από το να παρατηρεί την –αποθεωτική για τον ίδιο –αποσύνθεση της μεθοδικής δουλειάς 26 χρόνων, ταξίδευε από το Μάντσεστερ στη Βοστώνη, προσκεκλημένος του Χάρβαρντ. Σε λίγες ημέρες, στις αρχές Μαΐου, ξεκινά να παραδίδει μαθήματα διοίκησης στο Τμήμα Business of Entertainment, Media and Sports. Οι άνθρωποι που στο μέλλον θα διοικήσουν τον κόσμο θα πάρουν μαθήματα από έναν νευρικό, ανελέητο όταν χρειαστεί, γλυκομίλητο όταν θέλει, σκωτσέζο προπονητή ποδοσφαίρου. Τον άνθρωπο που ήταν για το αγγλικό ποδόσφαιρο το αντίστοιχο του Στιβ Τζομπς στην Apple. Το περιοδικό «Harvard Business Review» παρουσίασε τη συνεργασία της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ανίτα Ελμπρέζε με τον σερ Αλεξ και κατέληξε στα βασικά σημεία της συνταγής της επιτυχίας του. Το ΒΗmagazino τα παρουσιάζει.
Δεν χρειάζεται να έχεις φίλους

«Υπάρχουν στιγμές που θα αναρωτηθείς. “Με συμπαθούν οι παίκτες μου;”. Μην αναρωτιέσαι πολύ. Δεν έχει σημασία αν σε συμπαθούν. Αν κάνεις σωστά τη δουλειά σου, θα σε σέβονται. Και αυτό είναι το μοναδικό που χρειάζεσαι. Οταν ήρθα στη Μάντσεστερ, το 1986, οι παίκτες έκαναν κουμάντο. Αυτοί κανόνιζαν πότε και αν θα γίνει η προπόνηση, αυτοί κανόνιζαν ποιοι θα παίξουν, αυτοί μπορούσαν να με απολύσουν, αν το ήθελαν. Εκεί πρέπει, εκτός από προπονητής, να γίνεις και χειρουργός. Να βρεις ποιοι είναι οι πιο δυνατοί, ποιοι προκαλούν περισσότερα προβλήματα, παρά λύσεις, με ποιους μπορείς να ζήσεις χωρίς να τους βλέπεις. Δεν έχει να κάνει με απωθημένα μεγαλείου. Εχει να κάνει με το ποιος έχει την ευθύνη. Και αυτός θέλεις να είσαι εσύ».
Να είσαι αυστηρός, αλλά όχι πάντα

«Οι περισσότεροι παίκτες είναι 20χρονοι εκατομμυριούχοι που έχουν λύσει το βιοποριστικό τους πρόβλημα. Και των απογόνων τους. Και όμως, σε κάθε περίπτωση, στους λόγους που έβγαζα πριν από τους αγώνες, όποτε προσπαθούσα να τους κεντρίσω την περιέργεια και να τους τονώσω το πάθος με ιστορίες για την εργατική τάξη –από την οποία προέρχομαι -, για τον κόσμο που προσπαθεί, για την εργασιακή ηθική που κρύβεται μόνο στην εργατική τάξη, όλοι εμπνέονταν.
Ηταν από τις λίγες φορές που η ομάδα αντιδρούσε σαν ένα άτομο. Συνήθως δεν αντιδρούν όλοι το ίδιο. Είναι μάθημα ψυχολογίας: Κάποιοι αντιδρούν στον φόβο, κάποιοι στη φωνή, κάποιοι στην ενθάρρυνση. Με τον καθέναν πρέπει να λειτουργείς διαφορετικά. Και να θάβεις την οργή σου ενίοτε… Στην αρχή προσπαθούσα πάντα να περάσω τον φόβο (σ.σ.: ένα από τα πράγματα για τα οποία ήταν διάσημος ήταν οι ομιλίες-“πιστολάκι μαλλιών” των αποδυτηρίων, όταν φώναζε τόσο πολύ, που στέγνωνε τα μαλλιά των παικτών του…), αλλά δεν λειτουργούσε πάντα. Κάποιους πρέπει να τους γλυκάνεις –προτού τους εκφοβίσεις».
Να παρατηρείς, αντί να δουλεύεις

«Οταν ξεκίνησα να εργάζομαι ως προπονητής, ήμουν 32 χρόνων. Δεν τα ήξερα όλα, αλλά φυσικά λειτουργούσα σαν να τα ξέρω όλα. Κάποια στιγμή, όταν ήμουν στην Αμπερντίν, έπινα τσάι με τον βοηθό προπονητή μου. Πήρε το θάρρος και μου είπε: “Δεν κατάλαβα γιατί με έφερες στην ομάδα. Θεωρητικά δουλεύουμε μαζί, αλλά δεν μου δίνεις καμία δουλειά να κάνω, είμαι διακοσμητικός, δεν μπορώ καν να σε βοηθήσω. Παίρνεις αποφάσεις για τα πάντα και κάνεις και τη δουλειά μου”. Στην αρχή αντέδρασα. Μετά, αφού πήρα τον χρόνο μου –πάντα να παίρνετε τον χρόνο σας –
σκέφτηκα πως έχει δίκιο. Και με προσπάθεια, απομακρύνθηκα από το micromanagement. Του έδωσα οδηγίες, αλλά και ελευθερίες.
Σύντομα κατάλαβα πως ήταν ένα βασικό συστατικό της επιτυχίας. Θα μπορούσα να χάνω τον καιρό μου σε δουλειές που έπρεπε να κάνουν άλλοι. Και έτσι θα έχανα ένα βασικό σημείο της δουλειάς μου: την παρατήρηση. Την απόσταση από τα πράγματα. Την έξοδο από τη φούσκα της καθημερινότητας. Την ικανότητα να βλέπεις τα πράγματα από απόσταση, να παρατηρείς λεπτομέρειες που δεν θα έβλεπες διαφορετικά. Και να τις διορθώνεις ξεκούραστος…».
«Μη φοβάσαι την αλλαγή, άλλαξε προτού σε φοβίσει»

«Το 1986 οι παίκτες έκαναν προπόνηση όποτε ήθελαν. Πήγαιναν πιο συχνά από ό,τι έπρεπε στην παμπ. Οι περισσότεροι κάπνιζαν. Σχεδόν 26 χρόνια μετά, όταν έφυγα, η Μάντσεστερ είχε το πιο εξελιγμένο ιατρικό κέντρο στον κόσμο και η προπόνηση περιείχε και μαθήματα γιόγκα, κάτι που το 1986 θα φαινόταν τουλάχιστον θηλυπρεπές. Πρέπει να αλλάζεις. Ο μόνος τρόπος να διαχειρίζεσαι τις αλλαγές είναι να τις κάνεις. Υπάρχει μια λανθασμένη άποψη πως η παράδοση πάντα είναι σωστή. Προσωπικά, δεν έβλεπα ποτέ τον λόγο να μην αλλάξω. Αν θέλεις να είσαι επιτυχημένος, πρέπει να προσαρμόζεσαι στην εποχή. Και κάθε φορά που κερδίζεις ή έχεις μια επιτυχία, να θεωρείς πως είναι η πρώτη σου…».

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 27 Απριλίου 2014