Μακρυγιάννης

Διδακτική και πολλαπλώς αποκαλυπτική η βιογραφία του Μακρυγιάννη από τον Νίκο Θεοτοκά, που μόλις κυκλοφόρησε (Ο βίος του στρατηγού Μακρυγιάννη, απομνημόνευμα και ιστορία, εκδόσεις Βιβλιόραμα). Ηταν καιρός να δώσει η ελληνική ιστορική επιστήμη ένα τέτοιο βιβλίο γιατί ο πραγματικός Μακρυγιάννης είχε από χρόνια χαθεί πίσω από τις πολλαπλές εικόνες του και τα πολλαπλά φαντάσματά του. Δεν είναι τυχαίο ότι εποχές, ομάδες και άτομα διεκδίκησαν τον Μακρυγιάννη για δικό τους λογαριασμό έτσι ώστε να μπορούμε να αναφερόμαστε με σιγουριά σε μια «φαντασίωση Μακρυγιάννη». Από τον Βλαχογιάννη που δημιούργησε τους κοινούς τόπους πάνω στους οποίους πάτησαν όλοι, λίγο ως πολύ, μέχρι πρόσφατα, ως τη γενιά του ’30 που χρησιμοποίησε τον λόγο του στρατηγού για να τεκμηριώσει το ιδεολόγημα της «ελληνικότητας» ή τους νεοορθόδοξους που βρήκαν σ’ αυτόν επιχειρήματα για την κατασκευή της «ελληνικής ψυχής» ή της ελληνικής ιδιοπροσωπίας, ο Μακρυγιάννης ήταν με τη σειρά του ένα άλλο ιδεολόγημα. Ο Νίκος Θεοτοκάς βλέπει ξανά όλη τη βιβλιογραφία και όλα τα τεκμήρια για τον στρατηγό, ιδιαίτερα τα μακρυγιαννικά κείμενα, τα Απομνημονεύματα, που ο Μακρυγιάννης τα γράφει και τα ξαναγράφει από το 1829 ως το 1850, και τα Οράματα και Θάματα, για να δημιουργήσει μια βιογραφία όσο το δυνατόν πιο κοντά στην αλήθεια, δηλαδή απαλλαγμένη από τα επινοημένα στοιχεία, από τη μυθοποίηση, ακόμη και την οικειοποίηση.

Στο βιβλίο των 549 σελίδων παρακολουθούμε πώς ο Μακρυγιάννης εξελίσσεται από έμπορος και συνωμότης σε στρατηγό του έθνους και τέλος σε επίτροπο της Βασιλείας του Θεού. Στη διάρκεια μισού και πλέον αιώνα ο έμπορος και τοκογλύφος Γιαννάκης του Λιδωρίκη γίνεται ο στρατηγός της Επανάστασης και ύστερα ο προστατευόμενος της Θείας Χάριτος: «Τέκνο μου εδικό μου και τέκνο της συναίστησής μου και αδελφός του μονογενή μου Χριστού». Ο Θεοτοκάς κάνει μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση στην εισαγωγή του βιβλίου του για το πώς διαβάζει τα κείμενα του Μακρυγιάννη. Μας λέει ότι στα κείμενα «η λογική τάξη του βιώματος συντίθεται με τη λογική τάξη της εκ των υστέρων αποτίμησης. Στην ίδια αφήγηση συνυπάρχουν τόσο η ανάπλαση του λογισμού της στιγμής όσο και η εκ των υστέρων εξήγηση των γεγονότων».