Νυστέρι Σολωμού στις συντάξεις

ΝΕΑ «ασφαλιστική βόμβα» λίγες μόνο ημέρες μετά τη γνωστή έκθεση Σπράου. Πρόκειται για εμπιστευτική έκθεση του διοικητή του ΙΚΑ κ. Γρ. Σολωμού με δέκα μέτρα – φωτιά, τα οποία ο συντάκτης της έκθεσης θεωρεί απαραίτητα για την οικονομική ανακούφιση τόσο του ιδρύματος όσο και του κοινωνικού – ασφαλιστικού συστήματος γενικότερα.

Η κεντρική κατεύθυνση των μέτρων περιλαμβάνει την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης ­ όπου ισχύουν χαμηλότερα όρια ­, τη δυσμενέστερη αλλαγή του τρόπου υπολογισμού όλων των παροχών, τη μείωση των επικουρικών συντάξεων στο 20% των συντάξιμων αποδοχών ­ παρά την αντίθετη δέσμευση του υπουργείου Εργασίας ­, την αύξηση των ασφαλίστρων στο επικουρικό ταμείο του ΙΚΑ, την καθιέρωση της κρατικής επιχορήγησης, τη χορήγηση στα Ταμεία ενός ποσοστού από τα ασφάλιστρα των τροχοφόρων και την παροχή από το ΙΚΑ επιπλέον ασφαλιστικών «πακέτων υγείας», αναλόγων με αυτά των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών, με την προϋπόθεση βεβαίως ότι ο ασφαλισμένος θα καταβάλλει ­ προαιρετικά ­ επιπλέον ασφάλιστρα.

Η έκθεση του κ. Σολωμού βρίσκεται ήδη στα χέρια του υπουργού Εργασίας κ. Μ. Παπαϊωάννου. Αποφεύγουν τη δημοσιοποίησή της ωστόσο για να μην ξεκινήσει νέος γύρος κοινωνικών αντιδράσεων, τη στιγμή που ακόμη δεν έχει κοπάσει ο απόηχος της έκθεσης Σπράου.

Στην έκθεσή του ο διοικητής του ΙΚΑ περιγράφει τα αίτια που προκαλούν την κρίση του ασφαλιστικού συστήματος, αναφέρεται με τα μελανότερα χρώματα στο οικονομικό μέλλον, τόσο του ταμείου κύριας ασφάλισης (ΙΚΑ) όσο και του επικουρικού ταμείου (ΙΚΑ – ΤΕΑΜ) και τονίζει ότι «εφόσον δεν εισπραχθούν άμεσα οι βεβαιωμένες οφειλές προς το ΙΚΑ ­ από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα ­ και ταυτοχρόνως δεν περιορισθεί η εισφοροδιαφυγή, τότε το ίδρυμα θα υποχρεωθεί να προβεί σε νέο δανεισμό, με τις γνωστές σε όλους συνέπειες».

Ο διοικητής του ΙΚΑ δεν ζητεί απλώς από την κυβέρνηση να πιέσει για την είσπραξη των χρεών, αλλά προχωρεί και στην περιγραφή συγκεκριμένων μέτρων, που κατά τη γνώμη του θα φέρουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Τα 10 μέτρα – φωτιά

ΔΕΚΑ σκληρά μέτρα, άμεσης εφαρμογής, που θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα του ΙΚΑ αλλά και του επικουρικού ταμείου (ΙΚΑ – ΤΕΑΜ) προτείνει στην έκθεσή του ο κ. Γρ. Σολωμός, σημειώνοντας ταυτόχρονα ότι τυχόν καθυστερήσεις θα θέσουν σε κίνδυνο το μέλλον του ιδρύματος.

Τα μέτρα για το ταμείο κύριας ασφάλισης (ΙΚΑ) είναι:

1 Θεσμοθέτηση της κρατικής επιχορήγησης προς το ίδρυμα, στο 30% των εισφορών του.

2 Αλλαγές στις προϋποθέσεις χορήγησης όλων των παροχών. Ως ενδεικτικό παράδειγμα αναφέρεται το εξής: οι παροχές του ιδρύματος να είναι ανάλογες με τις εισφορές που καταβάλλει ο ασφαλισμένος και να υπολογίζονται για ολόκληρο τον ασφαλιστικό του βίο. Η εφαρμογή του θα οδηγήσει στη μείωση του ποσού των συντάξεων, καθώς σήμερα υπολογίζονται με βάση της αποδοχές των τελευταίων πέντε ετών του ασφαλισμένου.

3 Αύξηση του μέσου όρου της ηλικίας συνταξιοδότησης. Ο κ. Σολωμός προτείνει η παρέμβαση να αφορά τους «προνομιούχους που συνταξιοδοτούνται σε μικρότερες ηλικίες».

4 Καθιέρωση ειδικού ασφαλίστρου για την κάλυψη του τροχαίου ατυχήματος. Το ασφάλιστρο θα επιβαρύνει τους παραβάτες του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Αντί αυτού του μέτρου, εναλλακτικά, ο κ. Σολωμός προτείνει την απόδοση από τις ασφαλιστικές εταιρείες προς τα Ταμεία ενός ποσοστού από τα ασφάλιστρα των τροχοφόρων.

5 Την κάλυψη από τον κρατικό προϋπολογισμό οποιασδήποτε επιβάρυνσης προκαλείται στο ΙΚΑ από κάθε κοινωνική παροχή της κυβέρνησης.

6 Επέκταση των δραστηριοτήτων του ΙΚΑ σε παροχές ανάλογες με αυτές της ιδιωτικής ασφάλισης. Δηλαδή την προαιρετική ασφάλιση στο ΙΚΑ των ασφαλισμένων του για παροχές που δίδονται από ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Συγκεκριμένα, με τη χορήγηση επιπλέον ασφαλίστρων το ίδρυμα να παρέχει βελτιωμένες υπηρεσίες υγείας, αντίστοιχες με τα πακέτα των ιδιωτικών εταιρειών.

7 Την ένταξη των νοσοκομείων του ΙΚΑ στο Εθνικό Σύστημα Υγείας και την αποκλειστική ενασχόληση των υπηρεσιών υγείας του ιδρύματος με την πρωτοβάθμια φροντίδα.

8 Την αναζήτηση τρόπων ασφάλισης των νέων μορφών απασχόλησης, κάτι που αυτή την περίοδο συζητείται και στον κοινωνικό διάλογο. Για το θέμα αυτό, που ο κ. Σολωμός το χαρακτηρίζει ιδιαιτέρως σοβαρό, προτείνεται η εκπόνηση μελέτης που θα ανατεθεί με διεθνή διαγωνισμό σε πανεπιστημιακό φορέα εγνωσμένου κύρους.

9 Η ανάπτυξη και ολοκλήρωση, σε σύντομο χρονικό διάστημα, της μηχανοργάνωσης του ΙΚΑ.

10 Πέραν των μέτρων για το ΙΚΑ, ο κ. Σολωμός θεωρεί άμεσης προτεραιότητας μια σειρά ρυθμίσεις για «τη διάσωση του επικουρικού ταμείου», το οποίο ­ όπως αποκάλυψε «Το Βήμα» στις 21.9.1997 ­ βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης.

Τα απαραίτητα μέτρα για τη σωτηρία του ΙΚΑ – ΤΕΑΜ είναι τα εξής:

* Μείωση των επικουρικών συντάξεων στο 20% των συντάξιμων αποδοχών, όπως ορίζει ο Νόμος 2084/92. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο κ. Σολωμός επιμένει στην αναγκαιότητα της ρύθμισης, παρ’ ότι η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων έχει δεσμευθεί ότι ουδεμία μείωση των επικουρικών συντάξεων θα επέλθει μέσα στο 1998, σηματοδοτώντας έτσι την αναστολή της σχετικής διάταξης του νόμου τουλάχιστον για ένα έτος.

* Τη χορήγηση εφεξής μειωμένων αυξήσεων στις επικουρικές συντάξεις. Αυτό θα γίνει με την αποσύνδεση των συντάξεων από την εξέλιξη του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη και τη χορήγηση, μελλοντικά, αυξήσεων αντίστοιχων με την εισοδηματική πολιτική. Κάτι ανάλογο εφαρμόζεται σήμερα και για την κύρια σύνταξη του ΙΚΑ.

* Απόδοση στο ΙΚΑ – ΤΕΑΜ ­ από τον κρατικό προϋπολογισμό ή από κάποιον ειδικό λογαριασμό ­ της οικονομικής επιβάρυνσης που υφίσταται το Ταμείο, από την ένταξη σε αυτό άλλων επικουρικών ταμείων. Πρόσφατη περίπτωση, τα Ταμεία ΤΑΤ και ΤΕΑΔΕΞΕ, που εντάχθηκαν στο ΙΚΑ – ΤΕΑΜ, αλλά με τον τρόπο που έγινε αυτό στην ουσία μετέφεραν μόνο τις υποχρεώσεις τους στις πλάτες άλλων.

* Να μην αναγνωρίζεται από το ΙΚΑ – ΤΕΑΜ ο χρόνος ασφάλισης σε κάποιο από τα συγχωνευθέντα Ταμεία.

* Αύξηση των ασφαλίστρων προς το ΙΚΑ – ΤΕΑΜ από 6%, που είναι σήμερα, σε 8,42%. Χρωστάει τα μαλλιά της κεφαλής του

ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ του κ. Σολωμού δεν καταγράφονται μόνο οφειλές επιχειρήσεων και υπηρεσιών προς το ΙΚΑ, αλλά και οφειλές του Ιδρύματος προς τρίτους.

Συνολικά οι οφειλές του ΙΚΑ προς τρίτους αγγίζουν το αστρονομικό ποσό των 979,03 δισ. δρχ. Το ποσό αυτό αναλύεται ως εξής:

* Οι υποχρεώσεις που πρέπει να καλυφθούν μέσα στο 1997 φθάνουν τα 155,02 δισ. δρχ. και αφορούν: το οργανικό έλλειμμα του τρέχοντος έτους 140,02 δισ. δρχ. και τις προγραμματισμένες επενδύσεις ύψους 15 δισ. δρχ.

* Απαιτήσεις 824,01 δισ. δρχ. τις οποίες το Ιδρυμα πρέπει να καλύψει μεσοπρόθεσμα. Αναλυτικά πρόκειται για τις εξής υποχρεώσεις: οφειλές ύψους 165,01 δισ. δρχ. για την εξόφληση παλαιών δανείων (κατά την έκθεση, θα καλυφθούν με νέο δάνειο)· οφειλές 179 δισ. δρχ. σε άλλους οργανισμούς (ΟΑΕΔ, ΟΕΚ κλπ.) από την είσπραξη των εισφορών που δεν αποδόθηκαν· οφειλή του ΙΚΑ προς το επικουρικό ταμείο (ΙΚΑ – ΤΕΑΜ) από εσωτερικό δανεισμό ύψους 480 δισ. δρχ. Στο ποσό αυτό δεν περιλαμβάνονται οι τόκοι. Πώς θα εισπράξουν τα χρέη

ΣΤΑ 322,68 δισ. δραχμές φθάνουν σήμερα οι βεβαιωμένες οφειλές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα προς το ΙΚΑ από τη μη πληρωμή ασφαλιστικών εισφορών.

Τα χρέη αυτά αφορούν τις δημόσιες υπηρεσίες, τους δήμους, τις ΔΕΚΟ, τις ΠΑΕ, τα ΚΤΕΛ, τους συνεταιρισμούς, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Η έκθεση Σολωμού περιλαμβάνει συγκεκριμένα μέτρα για την είσπραξη αυτών των χρεών, τα οποία ­ όπως είναι σε όλους γνωστό ­ λιμνάζουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Συγκεκριμένα:

* Ποδοσφαιρικές Ανώνυμες Εταιρείες (ΠΑΕ), οφειλές ύψους 0,570 δισ. δραχμών. Στην έκθεση προτείνεται η παρακράτηση των οφειλών κάθε ΠΑΕ από την επιχορήγηση της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού, η οποία στη συνέχεια θα αποδίδεται στο ΙΚΑ. Εκτός αυτού, στο εξής να απαιτείται προσκόμιση ασφαλιστικής ενημερότητας για τη χορήγηση της επιχορήγησης. Η διοίκηση του ΙΚΑ απορρίπτει άλλα μέτρα, όπως κατάσχεση εισπράξεων από εισιτήρια ή δήμευση περιουσιακών στοιχείων των ΠΑΕ, γιατί θα προκαλέσουν τις οξύτατες αντιδράσεις των οπαδών κάθε ομάδας.

*ΚΤΕΛ, οφειλή 2,06 δισ. δραχμών. Προτείνεται να αποδοθούν στο ΙΚΑ από το υπουργείο Συγκοινωνιών και να παρακρατούνται από τις κάθε είδους οικονομικές ενισχύσεις των ΚΤΕΛ. Επίσης τονίζεται η ανάγκη καθιέρωσης ­ μελλοντικά ­ της ασφαλιστικής ενημερότητας για την απόδοση των οικονομικών ενισχύσεων.

*Δημοτικές επιχειρήσεις και σταθμοί, οφειλή ύψους 1,56 δισ. δραχμών. Να παρακρατηθεί η οφειλή από την ενίσχυση που δίδεται στους ΟΤΑ, από το υπουργείο Εσωτερικών, μέσω του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων.

*Συνεταιρισμοί, οφειλή ύψους 1,74 δισ. δραχμών. Το μόνο που μπορεί να εφαρμοστεί στην περίπτωση αυτή, τονίζει η διοίκηση του ΙΚΑ, είναι τα ένδικα μέτρα που λαμβάνονται σε ανάλογες περιπτώσεις οφειλών από ιδιώτες. Δηλαδή κατασχέσεις, πλειστηριασμοί κλπ.

*Ευρύτερος δημόσιος τομέας, οφειλές ύψους 16,47 δισ. δραχμών. Η διοίκηση του ΙΚΑ προτείνει οι οφειλές αυτές να συμψηφιστούν με τις οφειλές του Ιδρύματος προς τον ΟΑΕΔ, τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας κλπ. Σημειώνεται ότι οι οφειλές του ΙΚΑ προς αυτούς τους Οργανισμούς φθάνουν τα 179 δισ. δραχμές.

*Υπουργεία, δημόσιες υπηρεσίες, οφειλές ύψους 2,59 δισ. δραχμών. Και για τις οφειλές αυτές η διοίκηση του ΙΚΑ προτείνει ανάλογο συμψηφισμό. Οι 8 ανοιχτές πληγές Αυξάνεται κάθε έτος το οργανικό έλλειμμα

ΑΚΡΩΣ ανησυχητική χαρακτηρίζει την οικονομική κατάσταση του ΙΚΑ ο διοικητής του ιδρύματος κ. Γρ. Σολωμός, τονίζοντας ότι τα τελευταία χρόνια το οργανικό έλλειμμα (έσοδα – έξοδα κατ’ έτος) του Ταμείου αυξάνεται συνεχώς και το 1997 θα φθάσει τα 140,02 δισ. δρχ. (συνολικά για το ΙΚΑ και το επικουρικό μαζί).

Ταυτοχρόνως, το σωρευτικό έλλειμμα του ΙΚΑ φθάνει τα 195,2 δισ. δρχ. αν υπολογισθούν συνολικά τα χρέη του Ταμείου (979,03 δισ.) και οι οφειλές προς το ΙΚΑ (789,24 δισ.).

Το έλλειμμα αυτό ενδέχεται να είναι υψηλότερο, καθώς ο ίδιος ο κ. Σολωμός στην έκθεσή του παραδέχεται ότι «οι περισσότερες από τις οφειλές προς το ΙΚΑ είναι επισφαλείς και η είσπραξή τους εξαρτάται από πολλούς παράγοντες».

«Το ΙΚΑ», τονίζει ο κ. Σολωμός, «απέφυγε τα τελευταία τρία χρόνια τον δανεισμό, καταβάλλοντας μεγάλες προσπάθειες. Ενδεικτικά αναφέρονται η μείωση των δαπανών περίθαλψης, η είσπραξη οφειλών και ο περιορισμός της εισφοροδιαφυγής».

Παρ’ όλ’ αυτά το οργανικό έλλειμμα του Ιδρύματος παρουσιάζει συνεχή ανοδική πορεία. Από τον ισοσκελισμένο ισολογισμό του 1994, σε 140 δισ. έλλειμμα το 1997. Ο κ. Σολωμός αποδίδει αυτή τη ραγδαία επιδείνωση σε οκτώ λόγους, τους οποίους παραθέτει ως εξής:

1 Στις αυξήσεις ύψους 28,95%, που δόθηκαν στους συνταξιούχους την τριετία 1994 – 1996, έναντι 19,5% την τριετία 1991 – 1993. Αντιθέτως οι αυξήσεις του ημερομισθίου ήταν μικρότερες κατά 11% την τελευταία τριετία, με αποτέλεσμα το ΙΚΑ να έχει ­ εκτός των άλλων ­ απώλειες εσόδων και από τις εισφορές. Σημειώνεται ότι στις παραπάνω αυξήσεις των συντάξεων δεν συνυπολογίζονται: πρώτον, η έκτακτη οικονομική ενίσχυση του 1995 (κόστους 22 δισ. για το ΙΚΑ) και δεύτερον, το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (κόστους 13 δισ.).

2 Στη διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση ιατρικών υπηρεσιών σύγχρονης τεχνολογίας. Αυτές οι παροχές σε είδος στοίχισαν το 1993 στο ΙΚΑ 275 δισ. και το 1996 περίπου 350,7 δισ. δραχμές.

3 Στη δραματική επιδείνωση της σχέσης ασφαλισμένων προς συνταξιούχων, που εν πολλοίς αποτελεί το «βαρόμετρο» της οικονομικής υγείας ενός ασφαλιστικού ταμείου. Το 1991 η σχέση αυτή ήταν 2,82 εργαζόμενοι προς έναν συνταξιούχο και το προηγούμενο έτος έφθασε στο 2,42:1. Την τελευταία οκταετία οι άμεσα ασφαλισμένοι αυξήθηκαν κατά 134.000 και οι συνταξιούχοι κατά 218.000. Επίσης οι δικαιούχοι κάθε είδους παροχών και περίθαλψης αυξήθηκαν την τελευταία πενταετία κατά 593.000 άτομα. Σημειώνεται ότι η σχέση που θεωρείται διεθνώς ως δείκτης υγείας για ένα Ταμείο είναι 4 εργαζόμενοι προς έναν συνταξιούχο.

4 Ο τέταρτος λόγος που συμβάλει στην επιδείνωση των οικονομικών του ΙΚΑ έχει σχέση με την κρατική επιχορήγηση προς το Ιδρυμα, η οποία από το 1990 και εντεύθεν διαρκώς μειώνεται σε σχέση με τις εισφορές. Συγκεκριμένα, το σύνολο της κρατικής επιχορήγησης το 1990 ήταν το 38,34% των εισφορών, ενώ το 1997 μειώθηκε στο 24%.

5 Στη συνεχή μείωση του πλεονάσματος που εμφανίζει το επικουρικό ταμείο ΙΚΑ – ΤΕΑΜ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του διοικητή του ΙΚΑ κ. Γρ. Σολωμού, που δημοσιεύθηκε στο «Βήμα» στις 21.9.1997, το επικουρικό κινδυνεύει με κατάρρευση. Στην έκθεση σημειώνεται ότι σύντομα το επικουρικό ταμείο θα έχει τεράστια ελλείμματα, τα οποία θα απαιτήσουν μεγαλύτερη χρηματοδότηση από αυτή του κύριου ταμείου.

6 ένταξη ελλειμματικών ταμείων στο ΙΚΑ και μάλιστα με όρους ευνοϊκότερους από αυτούς που ισχύουν για τους ασφαλισμένους στο Ιδρυμα. Σημειώνεται ότι κυβερνητικές αποφάσεις της τελευταίας τριετίας (ΕΚΑΣ, έκτακτες ενισχύσεις, ειδικές ρυθμίσεις προσυνταξιοδότησης κλπ.) στοίχισαν στο ΙΚΑ 137,93 δισ. δραχμές.

7 Στην ανοδική πορεία των οφειλών προς το Ιδρυμα, που συνολικά το 1997 φθάνουν τα 783,83 δισ. δραχμές και αναλύονται ως εξής: πρωτογενές χρέος από εισφορές του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα 322,68 δισ., πρόσθετες επιβαρύνσεις (τόκοι, πρόστιμα κλπ.) από την καθυστέρηση εξόφλησης των εισφορών 260,08 δισ., βεβαιωμένες ασφαλιστικές εισφορές (ΕΑΣ, ΠΥΡΚΑΛ, Ελληνικά Ναυπηγεία) την εξόφληση των οποίων ανέλαβε το Δημόσιο 46,83 δισ. δραχμές.

8 Στη διαρκώς αυξανόμενη εισφοροδιαφυγή, η οποία σύμφωνα με τη διοίκηση του ΙΚΑ το 1997 θα φθάσει τα 300 δισ. δραχμές. Η αύξηση της εισφοροδιαφυγής, κατά τον κ. Σολωμό, οφείλεται στην ανυπαρξία επιτόπιων ελέγχων, λόγω έλλειψης προσωπικού, στην ελλιπή μηχανοργάνωση του Ιδρύματος και στην αδυναμία της υπάρχουσας νομοθεσίας να επιβάλει στους εργοδότες την ασφάλιση των εργαζομένων στις επιχειρήσεις τους. Τα αίτια της κρίσης

«Το ΙΚΑ διέρχεται μια σοβαρή κρίση, η οποία εκδηλώνεται από τη μια μεριά με τα ελλείμματα και από την άλλη με την κοινωνική αμφισβήτηση για τη χρησιμότητα και την αποτελεσματικότητα της κοινωνικής ασφάλισης. Το δεύτερο αυτό σύμπτωμα είναι χειρότερο από το πρώτο, γιατί υπονομεύει τον κοινωνικό μας ιστό και «κουβαλάει νερό στον μύλο» της ιδιωτικής ασφάλισης».

Με τον τρόπο αυτό περιγράφει ο διοικητής του Ιδρύματος κ. Γρ. Σολωμός τις συνέπειες της οξύτατης κρίσης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα μας. Πέραν αυτών, στην αναλυτική έκθεσή του ο κ. Σολωμός σημειώνει ότι η κρίση αυτή δεν είναι ελληνικό γνώρισμα. Σε ανάλογη κατάσταση βρίσκεται η κοινωνική ασφάλιση διεθνώς και ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης και της Β. Αμερικής.

Ο διοικητής του ΙΚΑ αναλύει τα αίτια της κρίσης, τονίζοντας ότι είναι κοινά τόσο στις χώρες αυτές όσο και στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η κρίση του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος προέρχεται από τις εξής αιτίες:

* Τις δημογραφικές εξελίξεις (μείωση γεννήσεων – αύξηση μέσου όρου ζωής).

* Τις οικονομικές εξελίξεις (αύξηση της ανεργίας κυρίως λόγω αυτοματοποίησης της παραγωγής, περιορισμός της μισθωτής εργασίας, επέκταση της παράνομης εργασίας).

* Τις δημοσιονομικές εξελίξεις (δημόσιο χρέος και ελλείμματα του δημόσιου τομέα).

* Την ωρίμανση των συστημάτων (ανατροπή της υγιούς αναλογίας ασφαλισμένων – συνταξιούχων).

* Την κοινωνική πρόνοια (διεύρυνση της ποσοτικής και ποιοτικής κοινωνικής προστασίας).

* Την εκπληκτική τεχνολογική πρόοδο στον τομέα της υγείας και την αύξηση των σχετικών καταναλωτικών απαιτήσεων.

Εκτός αυτών, στην Ελλάδα μαζί με τις παραπάνω αιτίες συνυπάρχουν και επιμέρους λόγοι που επιδείνωσαν με ραγδαίους ρυθμούς την κρίση του συστήματος. Αυτοί είναι:

* Η απουσία σχεδιασμού κατά την ανάπτυξη του συστήματος.

* Ο μη σεβασμός των αναλογιστικών δεδομένων.

* Η μη εφαρμογή της αρχής της ανταποδοτικότητας.

* Η προνοιακή εκτροπή του συστήματος (π.χ. θεσμός κατωτάτων ορίων).

* Η χρησιμοποίηση του συστήματος ως μέσου καταπολέμησης της ανεργίας (π.χ., μείωση ορίων ηλικίας με ρυθμίσεις κατά επιχείρηση, καταχρηστική χορήγηση αναπηρικών συντάξεων κλπ.).

* Η μετακύλιση των ελλειμμάτων των Ταμείων σε άλλα (κυρίως στο ΙΚΑ), χωρίς συνέπειες για τους ασφαλισμένους και συνταξιούχους των πτωχευσάντων ταμείων αλλά και του κρατικού προϋπολογισμού, με δεδομένο το γεγονός ότι το κράτος, που ελέγχει τα Ταμεία, επέτρεψε τη δημιουργία αυτών των ελλειμμάτων.

* Η απουσία οργανωτικού και διοικητικού εκσυγχρονισμού των υπηρεσιών (με συγχώνευση Ταμείων εγκαίρως, έλλειψη μηχανογράφησης κλπ.).

* Το μέγεθος της εισφοροδιαφυγής, το οποίο οφείλεται ­ όπως και η φοροδιαφυγή ­ σε γενικούς και ειδικούς λόγους. Γενικοί λόγοι είναι η ποιότητα των εν γένει υπηρεσιών του κράτους, οι κοινωνικές αντιλήψεις και οι πολιτικές παρεμβάσεις. Ειδικοί λόγοι είναι οι αντικειμενικές αδυναμίες, οι ρυθμίσεις χρεών και η μη ισότιμη αντιμετώπιση των χρεών προς το κράτος με τα χρέη προς τα Ταμεία κοινωνικής ασφάλισης.