Γιατί η Ευρώπη χάνει τα τρένα της τεχνολογικής βιομηχανίας

Η παγκόσμια τεχνολογική επανάσταση αφήνει την Ευρώπη πίσω.

Η Ευρώπη δεν διαθέτει καμία εγχώρια εναλλακτική στους κολοσσούς τύπου Google, Amazon ή Meta. Η αγοραία αξία της Apple είναι μεγαλύτερη από ολόκληρη τη γερμανική χρηματιστηριακή αγορά. Η αδυναμία της ηπείρου να δημιουργήσει περισσότερες μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της και αποτελεί βασικό λόγο για τον οποίο οι οικονομίες της λιμνάζουν. Το ζήτημα είναι ακόμα πιο επείγον με την προοπτική υψηλότερων δασμών που απειλούν να περιορίσουν περαιτέρω την οικονομική ανάπτυξη.

Προχωρούσαν αργά

Επενδυτές και επιχειρηματίες ισχυρίζονται ότι τα εμπόδια στην ανάπτυξη της τεχνολογίας είναι βαθιά ριζωμένα: μια δειλή και αποστρεφόμενη τον κίνδυνο επιχειρηματική κουλτούρα, αυστηροί εργατικοί νόμοι, ασφυκτικοί κανονισμοί, μικρότερη δεξαμενή κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου και αναιμική οικονομική και δημογραφική ανάπτυξη.

Ο Thomas Odenwald, γερμανός επιχειρηματίας στον χώρο της τεχνολογίας, εγκατέλειψε τη Silicon Valley τον Ιανουάριο του περασμένου έτους για να ενταχθεί στην Aleph Alpha, μια startup με έδρα τη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας που στόχευε να ανταγωνιστεί απευθείας τον ηγέτη στην τεχνητή νοημοσύνη OpenAI. Ο Odenwald είχε περάσει σχεδόν τρεις δεκαετίες εργαζόμενος στην Καλιφόρνια αλλά ήλπιζε ότι θα μπορούσε να βοηθήσει στο να χτιστεί ένας ευρωπαϊκός τεχνολογικός γίγαντας που θα ανταγωνιζόταν τους Αμερικανούς. Σοκαρίστηκε από όσα είδε. Οι συνάδελφοί του υστερούσαν σε δεξιότητες. Ολα προχωρούσαν αργά.

Υστερα από δύο μήνες ο Odenwald παραιτήθηκε και επέστρεψε στην Καλιφόρνια. «Αν κοιτάξω πόσο γρήγορα αλλάζουν τα πράγματα στη Silicon Valley… δεν νομίζω ότι η Ευρώπη μπορεί να συμβαδίσει με αυτή την ταχύτητα» είπε. Η Aleph Alpha ανακοίνωσε στη συνέχεια ότι θα εγκαταλείψει την κατασκευή μεγάλων μοντέλων AI και θα επικεντρωθεί αντ’ αυτού σε συμβάσεις με κυβερνήσεις και επιχειρήσεις.

Μικρές επενδύσεις

Εχοντας σε μεγάλο βαθμό μείνει εκτός της πρώτης ψηφιακής επανάστασης, η Ευρώπη φαίνεται έτοιμη να χάσει και το επόμενο κύμα. Οι ΗΠΑ και η Κίνα δαπανούν μεγάλα ποσά στην τεχνητή νοημοσύνη και σε άλλες τεχνολογίες που υπόσχονται να ενισχύσουν την παραγωγικότητα και το βιοτικό επίπεδο. Στην Ευρώπη, οι επενδύσεις επιχειρηματικού κινδύνου στην τεχνολογία είναι το ένα πέμπτο του επιπέδου των ΗΠΑ.

Ο Marc Andreessen, αμερικανός επενδυτής τεχνολογίας, ανήρτησε ένα meme στον λογαριασμό του στο X που έδειχνε μια εικόνα των μεγάλων παικτών στην τεχνητή νοημοσύνη όπως η OpenAI και ο κινέζος ανταγωνιστής DeepSeek να μάχονται για κυριαρχία. Σε ένα κοντινό τραπέζι, ένα πρόσωπο με τη σημαία της Ευρωπαϊκής Ενωσης καθόταν μόνο του, κοιτάζοντας μια εικόνα ενός πλαστικού καπακιού δεμένου σε ένα μπουκάλι – μια νέα νομική απαίτηση στην Ευρώπη που αποσκοπεί στην ενθάρρυνση της ανακύκλωσης. Το μήνυμα: η Ευρώπη επικεντρώνεται στις λάθος μάχες. Μόνο τέσσερις από τις 50 κορυφαίες τεχνολογικές εταιρείες στον κόσμο είναι ευρωπαϊκές, παρά το ότι η Ευρώπη έχει μεγαλύτερο πληθυσμό και παρόμοια επίπεδα εκπαίδευσης με τις ΗΠΑ και αντιπροσωπεύει το 21% της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής. Καμία από τις 10 κορυφαίες εταιρείες που επενδύουν στην κβαντική υπολογιστική δεν βρίσκεται στην Ευρώπη.

Τα τελευταία 50 χρόνια οι ΗΠΑ δημιούργησαν από το μηδέν 241 εταιρείες με κεφαλαιοποίηση άνω των 10 δισ. δολαρίων, ενώ η Ευρώπη μόλις 14, σύμφωνα με υπολογισμούς του Andrew McAfee, ερευνητή στο MIT και συνιδρυτή της startup τεχνητής νοημοσύνης Workhelix.

Ενας από τους βασικούς λόγους που η Ευρώπη έμεινε πίσω συνοψίζεται στην έλλειψη ταχύτητας. Οι επιχειρηματίες παραπονιούνται ότι στην Ευρώπη όλα καθυστερούν: από την άντληση κεφαλαίων μέχρι τη συμμόρφωση με τις τοπικές ρυθμίσεις, καθώς και την πρόσληψη ή την απόλυση εργαζομένων.

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές startups δυσκολεύονται τόσο πολύ να επεκταθούν όσο οι αντίστοιχες αμερικανικές, ώστε είτε μεταφέρονται στις ΗΠΑ είτε εξαγοράζονται από αμερικανικές εταιρείες είτε συνεργάζονται μαζί τους.

Ακόμα και οι πιο καυτές εταιρείες AI της Ευρώπης συνεργάζονται με αμερικανικούς κολοσσούς αντί να τους ανταγωνίζονται. Η DeepMind, με έδρα το Λονδίνο, εξαγοράστηκε από την Alphabet το 2014. Η Mistral AI στο Παρίσι, που έχει αντλήσει πάνω από 1 δισ. δοάρια στη μάχη για την ανάπτυξη μεγάλων γλωσσικών μοντέλων, έχει συνάψει συμφωνίες διανομής με τις Microsoft, Google και Amazon.

Στην Ευρώπη, η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων εξακολουθεί να προέρχεται κυρίως από τις τράπεζες, οι οποίες συχνά απαιτούν εμπράγματες εγγυήσεις, όπως κτίρια. Αλλες πηγές είναι τα δημόσια συνταξιοδοτικά ταμεία, που διακρίνονται για τη συντηρητικότητά τους. Οι πρώιμοι επενδυτές συχνά ζητούσαν όρους που περιόριζαν σημαντικά την ελευθερία των ιδρυτών, λένε επιχειρηματίες.

Περίπλοκο πλαίσιο

Προβλήματα προκαλούν και οι περίπλοκοι κανονισμοί.

Η ταχεία επέκταση στην Ευρώπη είναι δύσκολη. Οι ΗΠΑ είναι μια ενιαία και ολοκληρωμένη αγορά, ενώ η Ευρώπη αποτελείται από δεκάδες χώρες με διαφορετικές γλώσσες, νόμους και φορολογικά συστήματα. Οι εργατικοί νόμοι περιορίζουν την κινητικότητα, καθιστώντας πιο δύσκολη την πρόσληψη ή την απόλυση.

Μέχρι πρόσφατα, τα stock options φορολογούνταν ως εισόδημα προτού καν κατοχυρωθούν, αποθαρρύνοντας την ευρεία χρήση τους. Οι φόροι είναι υψηλότεροι και οι κανονισμοί για τον περιορισμό των μεγάλων επιχειρήσεων εξελίσσονται σε κοστοβόρο και χρονοβόρο πονοκέφαλο για τις startups.

Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις δαπανούν το 40% των προϋπολογισμών πληροφορικής για τη συμμόρφωση με κανονισμούς, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Amazon. Τα δύο τρίτα δεν κατανοούν πλήρως τις υποχρεώσεις τους βάσει του νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη, που τέθηκε σε ισχύ το περασμένο καλοκαίρι.

Η Meta καθυστέρησε την κυκλοφορία του τελευταίου της μοντέλου AI στην Ευρώπη σχεδόν για ένα έτος λόγω κανονισμών.

Η κουλτούρα μετράει

Οι ευρωπαϊκές πόλεις κατατάσσονται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως όσον αφορά την ποιότητα ζωής – πολύ πιο πάνω από τις αμερικανικές. Αυτός ο τρόπος ζωής ίσως συμβάλει σε μια μικρότερη διάθεση για ρίσκο, σε συνδυασμό με μια κουλτούρα ισότητας που δεν βλέπει με καλό μάτι την απροκάλυπτη φιλοδοξία.

«Λαμβάνω πολλές παρουσιάσεις που λένε «αυτό θα μπορούσε να γίνει μια εταιρεία 50-$100 εκατ. δολαρίων», και αυτό δεν με ενδιαφέρει» λέει ο Chris Hill, γεννημένος στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνιας, που ζει στο Λονδίνο και διαχειρίζεται ένα fund για την EdenBase. Παρατηρεί επίσης ότι οι παμπ στο οικονομικό κέντρο του Λονδίνου είναι γεμάτες στις 2 το μεσημέρι της Πέμπτης.

Η άνθηση του venture capital στο Λονδίνο ίσως τελικά δημιουργήσει ένα οικοσύστημα επιχειρηματικότητας, όπου κεφάλαια, ταλέντο και ιδέες κυκλοφορούν γρήγορα, λέει ο Sebastian Mallaby, συνεργάτης στο Council on Foreign Relations και συγγραφέας του βιβλίου «The Power Law» για την επιχειρηματική κουλτούρα της Silicon Valley.

Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, οι παλιές νοοτροπίες δύσκολα ξεριζώνονται. Η έκθεση Draghi, λέει ο McAfee από το MIT, έκανε καλή δουλειά στη διάγνωση των προβλημάτων του τεχνολογικού τομέα της Ευρώπης, αλλά πρότεινε ως λύση την αύξηση των δημόσιων δαπανών για να στηριχθεί ο τομέας – αγνοώντας το γεγονός ότι το πρόβλημα είναι η έλλειψη ιδιωτικού κεφαλαίου, εξαιτίας των ρυθμίσεων και άλλων εμποδίων.

Ο McAfee σχολιάζει: «Από το να κουνώ το κεφάλι μου καταφατικά, κατέληξα να το χτυπάω στο τραπέζι».